Các tội phạm tham ô tài sản, tổ chức đánh bạc,buôn bán vận chuyển trái phép chất ma túy, lĩnh vực ngân hàng, bất động sản, chứng khoán… liên quan rất lớn đến rửa tiền.
Đó là nội dung tại Báo cáo tóm tắt đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền và tài trợ khủng bố giai đoạn 2012 - 2017 và kế hoạch hành động giải quyết rủi ro. Đây là lần đầu tiên Việt Nam thực hiện đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền.
Ông Phạm Gia Bảo, Phó cục trưởng Cục Phòng chống rửa tiền, Ngân hàng Nhà nước cho biết, báo cáo là sự tổ hợp kết quả nghiên cứu của hơn 120 cán bộ từ tất cả các bộ ngành trong 2 năm. So với các lĩnh vực khác trong nền kinh tế, khả năng tội phạm lựa chọn hệ thống ngân hàng nhằm hợp pháp hóa các khoản thu bất chính để biến những đồng “tiền bẩn” trên thành “tiền sạch” là cao hơn.
Ngân hàng, bất động sản được chú ý nhiều
Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước, nguy cơ rửa tiền ở lĩnh vực ngân hàng chiếm gần 90% tổng số báo cáo giao dịch đáng ngờ (STR) gửi đến Cục Phòng, chống rửa tiền, cao hơn các lĩnh vực khác. Mặc dù phải khẳng định rằng không phải tất cả các khoản tiền thu bất chính đều được tội phạm đưa vào chu trình tẩy rửa tiền, song điều này cũng chứng tỏ, so với các lĩnh vực khác trong nền kinh tế, khả năng bọn tội phạm lựa chọn hệ thống ngân hàng nhằm hợp pháp hóa các khoản thu bất chính để biến những đồng “tiền bẩn” trên thành “tiền sạch” là cao hơn.
Căn cứ vào những vụ đại án đã và đang bị điều tra về tội rửa tiền thời gian vừa qua và các số liệu giao dịch đáng ngờ của Cục Phòng, chống rửa tiền có thể thấy nguy cơ rửa tiền trong lĩnh vực ngân hàng có thể liên quan chủ yếu đến việc rửa tiền có nguồn gốc từ tội tham ô tài sản (tội phạm chủ yếu liên quan đến những người có chức vụ, quyền hạn), đánh bạc và trốn thuế. Theo đó, để che giấu nguồn tiền thu được, tội phạm thường sử dụng tài khoản ngân hàng dưới tên người khác để nhận và chuyển các khoản tiền có nguồn gốc bất hợp pháp.
[Ban hành các quyết định về chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố]
Trên cơ sở phân tích những nội dung có liên quan nêu trên, có thể thấy nguy cơ rửa tiền đối với lĩnh vực ngân hàng là cao.
Ông Phạm Gia Bảo, Phó Cục trưởng Cục phòng, chống rửa tiền, Ngân hàng Nhà nước cho biết, lĩnh vực bất động sản có nguy cơ rửa tiền cao vì đây là lĩnh vực thu hút được nhiều nguồn tiền đầu tư có giá trị lớn. Các giao dịch mua bán, chuyển nhượng bất động sản có thể thực hiện bằng tiền mặt hoặc chuyển khoản và không thông qua sàn giao dịch bất động sản nên rất khó cho các cơ quan chức năng kiểm tra, xác định nguồn gốc của tiền.
Ngoài ra, đối với các vụ đại án về tham ô thời gian qua cũng như vụ đánh bạc nghìn tỷ đồng đang bị điều tra về rửa tiền, trong số các tài sản thu được từ các vụ án đều liên quan đến các tài sản là các bất động sản. Để rửa tiền, các đối tượng phạm tội thường nhờ người thân trong gia đình mua, chuyển nhượng, cho tặng bất động sản.
Đối với lĩnh vực đại lý chuyển và thu đổi ngoại tệ cũng nguy có nguy cơ rửa tiền cao. Thủ tục chuyển tiền quốc tế qua các công ty kiều hối thường đơn giản hơn các ngân hàng, hồ sơ chứng minh mục đích chuyển tiền đơn giản hơn hoặc không cần cung cấp, mức phí thấp hơn. Điều này dễ tạo ra nguy cơ rửa tiền.
Với những lợi ích vượt trội về phí chuyển tiền, tính tiện lợi, không phải chứng minh mục đích chuyển tiền, tính đơn giản về thủ tục… so với các kênh chuyển tiền chính thức, các kênh chuyển tiền phi chính thức (chuyển tiền ngầm) cũng được sử dụng để chuyển kiều hối về Việt Nam. So với các kênh chuyển tiền chính thức, các kênh chuyển tiền ngầm này tiềm ẩn nguy cơ rửa tiền cao hơn.
Ngoài ra, lĩnh vực chứng khoán, bảo hiểm, casino, sòng bạc, kế toán, kiểm toán, luật sư, công chứng, tài sản phạm tội có nguồn gốc từ nước ngoài cũng có nhiều nguy cơ rửa tiền.
Ông Bảo cho rằng, để hạn chế những nguy cơ này, ngân hàng sẽ phải nhận biết khách hàng. Ví dụ lĩnh vực bất động sản có rủi ro cao thì các giao dịch trong lĩnh vực bất động sản, nhân viên ngân hàng sẽ phải nâng cao nhận biết khách hàng, kiểm soát tốt dòng tiền.
Tham ô và mua bán trái phép chất ma túy liên quan nhiều đến rửa tiền
Tính đến thời điểm hiện tại, Việt Nam đã tiến hành điều tra, khởi tố một vụ án về tội rửa tiền có nguồn gốc từ tội tham ô.
Theo lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước, trong nhóm tội phạm về tham nhũng, so với tội hối lộ và tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản số vụ án bị truy tố, xét xử về tội tham ô tài sản cao hơn (cụ thể, năm 2016 xét xử 80 vụ với 161 bị cáo, năm 2017 xét xử 18 vụ với 41 bị cáo).
Qua các vụ án tham ô tài sản được xét xử có thể thấy, các khoản tiền bị chiếm đoạt là rất lớn, có những vụ án số tiền này lên đến hàng trăm tỷ đồng. Các khoản tiền bị chiếm đoạt này được sử dụng cho mục đích chi tiêu cá nhân, mua sắm bất động sản, tài sản có giá trị hoặc được “rửa tiền”.
Cũng theo lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước, căn cứ vào các số liệu liên quan đến việc điều tra, khởi tố, truy tố và xét xử thì tội phạm về ma túy chiếm tỷ lệ án cao nhất trong 17 loại tội phạm nguồn có nguy cơ tạo ra tội rửa tiền (với hơn 11.000 vụ án và hơn 15.000 bị cáo bị xét xử hàng năm) với số tiền phải thi hành án là 298,6 tỷ đồng (khoảng 13,57 triệu USD) vào năm 2017.
Mặc dù số tiền trung bình cần thu hồi trong 1 vụ án và trên 1 bị cáo về tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt chất ma túy là thấp (khoảng 2 triệu đồng tương đương 100 USD), song trong các vụ án liên quan đến đường dây buôn lậu ma túy cho thấy lợi nhuận từ hoạt động buôn bán ma túy là rất lớn nên không loại trừ các khoản tiền buôn bán ma túy được các đường dây tội phạm này đưa vào rửa tiền.
Mặc dù, tính đến thời điểm hiện tại, Việt Nam chưa tiến hành khởi tố, điều tra vụ án nào về tội rửa tiền có nguồn gốc từ tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt chất ma túy nhưng trên cơ sở phân tích những yếu tố nêu trên, nguy cơ rửa tiền do tội phạm ma túy tạo ra là cao.
Ngoài ra, tội phạm rửa tiền có nguồn gốc từ tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản thấp hơn so với tội tham ô tài sản nhưng lại cao hơn so với tội hối lộ (số liệu xét xử đối với loại tội phạm này vào năm 2016 và 2017 lần lượt là 26 vụ với 42 bị cáo và 34 vụ với 48 bị cáo), số tiền phải thi hành án đối với loại tội phạm này chiếm tỷ lệ nhỏ trong cơ cấu án về các tội phạm tham nhũng (số tiền phải thi hành án năm 2016 là 18,1 tỷ đồng tương đương 0,82 triệu USD) vào năm 2016 nhưng tăng đột biến vào năm 2017 lên 64,4 tỷ đồng tương đương 2,93 tỷ USD).
Tội phạm lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản thuộc nhóm tội tham nhũng nên cần đặc biệt quan tâm theo dõi trong quá trình điều tra về tội rửa tiền. Thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử loại tội phạm này cho đến nay cho thấy tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản thuộc nhóm nguy cơ cao liên quan đến rửa tiền. Cụ thể, thời gian qua, có nhiều vụ đại án xảy ra có nguồn gốc từ việc lạm dụng chức vụ quyền hạn để chiếm đoạt tài sản.
Nhằm hạn chế các chuy cơ rửa tiền và tài trợ khủng bố tại Việt Nam, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Kim Anh đề nghị các bộ, ngành có liên quan khẩn trương xây dựng kế hoạch và tổ chức triển khai Kế hoạch hành động sau đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền và tài trợ khủng bố đối với các nội dung thuộc trách nhiệm của bộ, ngành mình. Đồng thời có các hình thức, biện pháp tuyên truyền kết quả đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền và tài trợ khủng bố đến các đối tượng báo cáo thuộc quyền quản lý của bộ, ngành mình và có văn bản yêu cầu các đối tượng báo cáo thuộc quyền quản lý của bộ, ngành mình triển khai đánh giá rủi ro về rửa tiền, tài trợ khủng bố.
Phó Thống đốc cũng đề nghị các đối tượng báo cáo (không chỉ trong lĩnh vực ngân hàng mà cả các lĩnh vực khác) chủ động truy câp Cổng thông tin điện tử của Ngân hàng Nhà nước để có thông tin kết quả đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền, tài trợ khủng bố và tổ chức triển khai đánh giá rủi ro về rửa tiền và tài trợ khủng bố tại đơn vị mình và đề ra biện pháp nhằm giảm thiểu những rủi ro rửa tiền, tài trợ khủng bố được phát hiện quá đánh giá phù hợp với quy mô, tính chất hoạt động của đơn vị mình./.