Sau hơn một tuần xét xử và nghị án, chiều 20/4, Tòa án Nhân dân thành phố Hà Nội đã tuyên án phạt các bị cáo trong vụ án “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí; Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên (TISCO).
Bị cáo Trần Trọng Mừng (sinh năm 1949, nguyên Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên - TISCO) bị tuyên phạt 9 năm 6 tháng tù về tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí” theo quy định tại điều 219, Khoản 3-Bộ luật Hình sự năm 2015.
Cùng bị kết án với bị cáo Mừng về tội danh trên có các bị cáo: Trần Văn Khâm (sinh năm 1961, nguyên Chủ tịch Hội đồng quản trị, Tổng Giám đốc TISCO) bị tuyên phạt 8 năm 6 tháng tù; Ngô Sỹ Hán (sinh năm 1950, nguyên Phó Tổng Giám đốc, Trưởng Ban Quản lý Dự án mở rộng sản suất giai đoạn 2 TISCO) 8 năm tù; Đặng Văn Tập (sinh năm 1952, nguyên Phó Giám đốc thường trực Ban Quản lý Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 TISCO) 7 năm tù; Mai Văn Tinh (sinh năm 1952, nguyên Chủ tịch Hội đồng quản trị Tổng Công ty Thép Việt Nam - VNS) và Đồng Quang Dương (sinh năm 1960, nguyên Phó Giám đốc kiêm Thư ký Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 TISCO) cùng bị tuyên phạt 6 năm tù; Đỗ Xuân Hòa (sinh năm 1954, nguyên Kế toán trưởng TISCO) 5 năm tù.
Ba bị cáo: Đậu Văn Hùng (sinh năm 1951, nguyên Tổng Giám đốc VNS), Đặng Thúc Kháng (sinh năm 1959, nguyên Ủy viên Hội đồng quản trị, Trưởng Ban kiểm soát VNS) và Nguyễn Trọng Khôi (sinh năm 1957, nguyên Phó Tổng Giám đốc VNS) cùng bị phạt 3 năm tù.
Bốn bị cáo: Trịnh Khôi Nguyên (sinh năm 1963, nguyên Trưởng Phòng Đầu tư phát triển VNS), Nguyễn Văn Tráng (sinh năm 1958, nguyên Ủy viên Ban kiểm soát VNS), Uông Sỹ Bính (sinh năm 1953, nguyên Phó Trưởng Phòng Kế toán Thống kê Tài chính TISCO), Lê Thị Tuyết Lan (sinh năm 1963, nguyên Phó Trưởng Phòng Kế toán Thống kê Tài chính TISCO) có chung mức án 2 năm tù.
Nhóm 5 bị cáo bị kết án về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” theo quy định tại điều 360, Khoản 3-Bộ luật Hình sự năm 2015 gồm: hai bị cáo nguyên là thành viên Hội đồng quản trị VNS Lê Phú Hưng (sinh năm 1962) và Nguyễn Minh Xuân (sinh năm 1958) đều bị tuyên phạt 18 tháng tù treo; ba bị cáo nguyên là thành viên Hội đồng quản trị TISCO: Nguyễn Chí Dũng (sinh năm 1955), Hoàng Ngọc Diệp (sinh năm 1966) cùng bị tuyên phạt 2 năm tù; Đoàn Thu Trang (sinh năm 1985) 18 tháng tù.
[Vụ Gang thép Thái Nguyên: Những điểm nhấn trong phiên tòa sơ thẩm]
Bản án sơ thẩm nêu rõ dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 Công ty Gang thép Thái Nguyên do TISCO làm chủ đầu tư, Hội đồng quản trị Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNS) là cấp quyết định đầu tư. Hội đồng quản trị VNS tổ chức thẩm định, chịu trách nhiệm xem xét phê duyệt dự án và chỉ đạo thực hiện theo đúng quy định hiện hành; Chủ đầu tư (TISCO) chịu trách nhiệm toàn diện về hiệu quả dự án.
Dự án ban đầu có tổng mức đầu tư hơn 3.800 tỷ đồng. Năm 2007, đơn vị trúng thầu xây dựng là Tập đoàn Khoa học Công nghệ và Thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC).
Căn cứ kết quả đấu thầu, ngày 12/7/2007, Trần Trọng Mừng, Tổng Giám đốc TISCO cùng ông Shen He Ting (Thẩm Hạc Đình), Tổng Giám đốc MCC ký Hợp đồng số 01#EPC/TISCO-MCC (viết tắt là Hợp đồng EPC số 01#). Giá trị hợp đồng EPC số 01# là hơn 160 triệu USD (tương đương hơn 3.500 tỷ đồng), là giá trọn gói không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện hợp đồng và đã bao gồm các loại thuế được xác định trong hợp đồng, các chi phí cần thiết để thực hiện hợp đồng theo phương thức Tổng thầu EPC. MCC chịu trách nhiệm lựa chọn, ký hợp đồng và trực tiếp thanh toán cho nhà thầu phụ theo quy định của pháp luật và của Hợp đồng EPC số 01#.
Sau khi ký Hợp đồng EPC số 01#, ngày 29/9/2007, TISCO cùng MCC đã khởi công thực hiện Hợp đồng. Tuy nhiên, sau hơn 11 tháng kể từ khi Hợp đồng EPC số 01# có hiệu lực thực hiện, MCC chưa lựa chọn và ký hợp đồng với nhà thầu phụ; chưa hoàn thành thiết kế chi tiết các hạng mục, không đặt hàng chế tạo máy móc thiết bị, không triển khai thi công các hạng mục của gói thầu, mà rút hết người về nước và nhiều lần có văn bản đề nghị kéo dài thời gian thực hiện hợp đồng, tăng giá hợp đồng thêm hơn 138 triệu USD (tương đương hơn 3.000 tỷ đồng), bao gồm chi phí xây lắp, thiết bị, thiết kế, dịch vụ kỹ thuật và biến động tỷ giá. Việc MCC đưa ra đề nghị điều chỉnh giá hợp đồng EPC như trên với lý do giá cả thị trường thế giới biến động tăng giá bất thường là không có căn cứ, không đúng nguyên tắc hợp đồng theo hình thức trọn gói đã ký (Hợp đồng EPC).
Với chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn được giao, bị cáo Trần Trọng Mừng là Tổng Giám đốc TISCO (chủ đầu tư), bị cáo Mai Văn Tinh là Chủ tịch Hội đồng quản trị VNS (cấp quyết định đầu tư) đã không xem xét, chỉ đạo dừng, chấm dứt hợp đồng, thu hồi tiền tạm ứng, áp dụng điều khoản phạt hợp đồng, báo cáo người có thẩm quyền xem xét để hủy đấu thầu và tổ chức đấu thầu lại theo quy định để đảm bảo hiệu quả và tiến độ của Dự án; mà lại chỉ đạo thực hiện các hành vi phạm pháp luật về đầu tư, vi phạm Hợp đồng EPC số 01# để tiếp tục thực hiện Hợp đồng.
Các bị cáo Trần Văn Khâm, Đậu Văn Hùng còn chỉ đạo các cá nhân có liên quan thuộc TISCO và VNS tổ chức, thực hiện việc điều chỉnh dự toán chi phí phần C; tham gia ký hợp đồng thầu phụ thực hiện phần C của Hợp đồng EPC số 01# theo hình thức hợp đồng theo đơn giá, TISCO trực tiếp nghiệm thu, thanh toán cho nhà thầu phụ thực hiện phần C, tự chịu mọi rủi ro.
Việc này đã phá vỡ nguyên tắc thực hiện hợp đồng theo hình thức trọn gói của Hợp đồng EPC số 01#, khi nhà thầu phụ không hoàn thành phần C thì không ràng buộc được trách nhiệm của MCC, tạo điều kiện để MCC có lý do chối bỏ trách nhiệm thực hiện Hợp đồng EPC số 01#; chấp thuận không có căn cứ VINAINCON làm nhà thầu phụ thực hiện phần C của Hợp đồng EPC số 01# trong khi VINAINCON không đủ năng lực để thực hiện, vi phạm quy định của pháp luật.
Các vi phạm này là nguyên nhân dẫn đến dự án chậm tiến độ, làm phát sinh tăng lãi vay, tăng chi phí đầu tư, gây lãng phí đặc biệt nghiêm trọng tài sản nhà nước, làm thất thoát hơn 830 tỷ đồng.
Hội đồng xét xử nhận định, hành vi của các bị cáo đã gây nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm vào trật tự quản lý kinh tế, xâm phạm hoạt động của các cơ quan tổ chức. Các bị cáo là những người có chức vụ quyền hạn, được giao quản lý, sử dụng nguồn vốn đầu tư của Nhà nước, nhưng đã vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thiệt hại nghiêm trọng, thất thoát hơn 830 tỷ đồng.
Ngoài ra, sai phạm của các bị cáo còn dẫn đến phát sinh nhiều chi phí, trang thiết bị bị hư hỏng; nhiều tài sản, đất đai, khoáng sản có liên quan không được phát huy, đưa vào sử dụng đúng mục đích để đạt hiệu quả, gây ảnh hưởng xấu đến việc phát triển kinh tế, tác động xấu trực tiếp đến hoạt động sản, xuất kinh doanh và ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động tại TISCO, ảnh hưởng đến niềm tin của nhân dân... Vì vậy, hành vi vi phạm của các bị cáo cần được xử phạt nghiêm khắc để cảnh cáo, răn đe và phòng ngừa chung.
Tuy nhiên, Hội đồng xét xử cũng đã cân nhắc hành vi vi phạm của các bị cáo được thực hiện trong bối cảnh triển khai hợp đồng gặp nhiều khó khăn, bản thân các bị cáo không có vụ lợi trong vụ án… Trong đó, các bị cáo thuộc TISCO phải chịu trách nhiệm cao nhất. Bị cáo Mừng bị xác định là chủ mưu tổ chức thực hiện hành vi phạm tội nên phải chịu hình phạt cao nhất trong vụ án./.