Cách đây 8 năm, nước Mỹ đón chào tổng thống da màu đầu tiên Barack Obama với khẩu hiệu “Change, Yes We Can” (Thay đổi. Vâng, chúng ta có thể).
Khi bước chân vào Nhà Trắng, Tổng thống Obama đã phải đối mặt với hàng loạt khó khăn như nền kinh tế Mỹ bị chao đảo do khủng hoảng tài chính với tỷ lệ thất nghiệp lên tới hơn 10% và nợ công hàng nghìn tỷ USD, thế giới nhiều biến động với hai cuộc chiến tại Afghanistan và Iraq, vấn đề hạt nhân Iran, quan hệ căng thẳng với Nga và Trung Quốc.
Đây chính là căn cứ để đánh giá về những điều đã làm được và chưa làm được của chính quyền Tổng thống Obama trong hai nhiệm kỳ lãnh đạo cường quốc số một thế giới.
Ngày 20/1/2017, Tổng thống Obama sẽ chính thức kết thúc hai nhiệm kỳ lãnh đạo. Có thể khẳng định rằng, trong hai nhiệm kỳ, Tổng thống Obama đã thực sự tạo ra nhiều thay đổi trong đời sống chính trị nước Mỹ trên cả lĩnh vực đối nội lẫn đối ngoại.
Đạt được nhiều thành quả
Trên lĩnh vực đối nội, Tổng thống Obama đã tập trung phục hồi và phát triển kinh tế. Theo thống kê, Mỹ hiện là quốc gia có nền kinh tế phục hồi tích cực nhất trong nhóm các nước phát triển với tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trong vòng 5 năm qua ổn định ở mức trung bình 2%/năm, tỷ lệ thất nghiệp giảm còn 5%, chỉ số tiêu dùng và thị trường bất động sản khởi sắc, thâm hụt ngân sách liên bang được cải thiện. Mỹ vẫn đi đầu trong các ngành mũi nhọn như công nghệ cao về thông tin, y dược, giải trí, dầu khí, tài chính, vũ khí, khoa học vũ trụ và công nghiệp năng lượng sạch.
Những kết quả đạt được này bắt nguồn từ chính sách đảm bảo lợi ích cho đa số tầng lớp trung lưu và dưới trung lưu của chính quyền Tổng thống Obama. Nổi bật nhất trong những cải tổ sâu rộng là chính sách Chăm sóc sức khỏe (còn được gọi là chính sách Obamacare), được coi là cuộc cải cách lớn nhất trong hệ thống chăm sóc sức khỏe của Mỹ kể từ năm 1965, đem lại cơ hội tiếp cận dịch vụ y tế cho người dân thuộc tầng lớp thu nhập thấp trong xã hội.
Tổng thống Obama cũng ban hành một số sắc lệnh, biện pháp quản lý hành chính để thúc đẩy cơ hội có việc làm cho tầng lớp trung lưu, đảm bảo các chương trình phúc lợi về giáo dục, giảm tình trạng đói nghèo, bảo vệ quyền lợi cho người đồng giới, thúc đẩy việc kiểm soát sở hữu súng đạn, hạn chế tình trạng phân biệt chủng tộc, trì hoãn việc trục xuất người nhập cư chưa có giấy tờ hợp lệ nhưng đang có công việc và cuộc sống ổn định.
Trong hai nhiệm kỳ, Tổng thống Obama cũng thực hiện đúng cam kết với các cử tri trong chiến dịch tranh cử khi chính thức kết thúc sứ mệnh chiến đấu của lực lượng quân đội Mỹ tại chiến trường Afghanistan và Iraq.
Trên lĩnh vực đối ngoại, Tổng thống Obama theo đuổi khá thành công chính sách ngoại giao linh hoạt và mềm dẻo, chú trọng giải pháp ngoại giao đa phương để tiếp tục duy trì vị thế siêu cường của nước Mỹ. Điều này thể hiện qua nỗ lực bình thường hóa quan hệ với Cuba sau hơn 50 năm “đóng băng.”
Ông Obama đã trở thành Tổng thống Mỹ đương nhiệm đầu tiên thực hiện chuyến thăm lịch sử tới Cuba kể từ chuyến công du của Tổng thống Calvin Coolidge vào năm 1928. Trong vòng 25 năm qua, chính quyền Washington cũng lần đầu tiên bỏ phiếu trắng đối với Nghị quyết lên án lệnh cấm vận của Mỹ đối với Cuba tại Đại hội đồng Liên hợp quốc.
Một thành tựu đối ngoại quan trọng khác phải kể đến là thỏa thuận hạt nhân lịch sử đạt được giữa các cường quốc nhóm P5+1 (gồm Mỹ, Nga, Trung Quốc, Pháp, Anh cùng với Đức) và Iran, mà trong đó Washington đóng góp rất nhiều công sức. Thỏa thuận này được coi là thắng lợi lớn về chính sách ngoại giao đối với cả Tổng thống Mỹ Obama cũng như Tổng thống Iran Hassan Rouhani sau nhiều thập kỷ đối đầu, tạo môi trường thuận lợi cho giới chức và doanh nghiệp hai nước.
Dưới chính quyền Tổng thống Obama, chính sách “xoay trục” sang châu Á cũng được thúc đẩy mạnh mẽ với trọng tâm là củng cố quan hệ với các đồng minh truyền thống như Hàn Quốc, Nhật Bản và tăng cường quan hệ với các quốc gia Đông Nam Á nhằm mở rộng ảnh hưởng trong khu vực. Trong chính sách này, Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) giữa Mỹ với 11 quốc gia châu Á-Thái Bình Dương là một điểm nhấn quan trọng, được Washington kỳ vọng không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn thúc đẩy vai trò lãnh đạo của cường quốc này ở châu Á.
Không ít trở ngại
Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, vẫn còn nhiều vấn đề Tổng thống Obama chưa giải quyết được trong 8 năm cầm quyền. Trong đó, mâu thuẫn giữa hai chính đảng Dân chủ và Cộng hòa vốn thống trị nền chính trị Mỹ đã cản trở nhiều chương trình nghị sự. Việc đảng Cộng hòa giành quyền kiểm soát hai viện Quốc hội đã ảnh hưởng không nhỏ tới các quyết định chính sách quan trọng của chính quyền Dân chủ do mục tiêu và đối tượng bảo vệ lợi ích của hai bên khác nhau.
Trong khi chính quyền của Tổng thống Obama ưu tiên các chính sách có lợi cho tầng lớp trung lưu và người nghèo, thì phe Cộng hòa lại thiên về bảo vệ các tập đoàn và giới tài phiệt Mỹ. Tình trạng đối đầu này đã dẫn đến việc nhiều dự luật không được thông qua tại Quốc hội và buộc Tổng thống Obama phải dùng tới quyền phủ quyết.
Chính sách kiểm soát súng đạn và các dự thảo ngân sách bị trì hoãn dẫn tới tình trạng chính phủ Mỹ phải tạm ngừng một phần hoạt động do hết kinh phí vào tháng 10/2013 và tháng 9/2016 là một ví dụ điển hình. Trong khi đó, tình trạng phân biệt chủng tộc có chiều hướng gia tăng, đặc biệt trong các cơ quan bảo vệ pháp luật, gây bức xúc trong dư luận, nhất là cộng đồng thiểu số và da màu.
Mâu thuẫn giữa hai đảng Cộng hòa và Dân chủ cũng tác động trực tiếp đến việc triển khai một chính sách hiệu quả nhằm ngăn chặn tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng tại Syria và Iraq.
Trong khi đó, cuộc chiến chống khủng bố vẫn chưa mang lại hiệu quả, Trung Đông vẫn là điểm “nóng” với cuộc khủng hoảng Syria kéo dài hơn 5 năm qua chưa tìm được lối thoát, tình hình Yemen và tiến trình hòa bình Israel-Palestine vẫn dậm chân tại chỗ,….; Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên tiếp tục gây quan ngại bằng các vụ thử tên lửa đạn đạo và hạt nhân; quan hệ giữa Mỹ với Nga và Trung Quốc có chiều hướng ngày càng xấu đi do những cạnh tranh ảnh hưởng, lợi ích tại các khu vực chiến lược; chính sách “xoay trục” sang châu Á vẫn chưa mang lại kết quả rõ rệt khi Trung Quốc ngày càng có nhiều hành động quyết đoán ở Biển Đông, quan hệ giữa Mỹ với đồng minh Philippines có dấu hiệu rạn nứt sau khi Tổng thống Rodrigo Duterte lên nắm quyền và hiệp định TPP vốn được kỳ vọng vẫn chưa rõ ràng,…
Trong hai nhiệm kỳ, Tổng thống Obama đã để lại những dấu ấn khá đậm nét, tuy nhiên trong một thế giới luôn biến động và nước Mỹ đang đứng trước những thách thức mới, những điều Tổng thống Obama chưa làm được sẽ là những thử thách đầy chông gai đối với người kế nhiệm ông với tư cách chủ nhân thứ 45 của Nhà Trắng./.
