Cuối tuần này, lãnh đạo các nước thuộc nhóm G7 sẽ gặp nhau tại Hội nghị Thượng đỉnh thường niên ở Biarritz (Pháp).
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, người sẽ chủ trì hội nghị bởi Pháp là nước Chủ tịch G7 năm nay, hy vọng sự kiện lớn này sẽ là cơ hội để vực lại chủ nghĩa đa phương, khuyến khích dân chủ và kiểm soát tiến trình toàn cầu hóa nhằm đảm bảo mọi người đều có lợi.
Chắc chắn hội nghị lần này cũng sẽ cho thấy những sai lầm liên quan tới kinh tế, chính trị, hệ tư tưởng đã đe dọa tình đoàn kết của phương Tây và tiến trình hợp tác quốc tế.
Bài phân tích được đăng trên Tạp chí Chính trị Thế giới số ra ngày 19/8 có nội dung như sau:
Năm năm có thể tạo ra thay đổi. Năm 2014, thế giới đã chứng kiến một điều bất ngờ, đó là Nga sáp nhập Crimea và sau đó bị loại ra khỏi nhóm G8.
Nhóm 7 nước còn lại (G7) hăm hở muốn tiếp tục đảm trách vai trò một thời của họ là diễn đàn kín điều phối chính sách giữa các nước dân chủ có cùng chí hướng, có thị trường phát triển cấp cao và đương nhiên khác biệt với nhóm G20 vốn cồng kềnh và không đồng nhất.
Thế nhưng, viễn cảnh khả quan đó tất nhiên đã không xảy ra. Giữa lúc đó, thế giới lại chứng kiến cuộc trưng cầu ý dân Anh rời khỏi Liên minh châu Âu (EU), hay còn gọi là Brexit, cũng như những thảm họa và sau đó là các hậu quả của nó.
Năm 2017, ông Donald Trump trở thành tổng thống Mỹ và quan điểm chống toàn cầu hóa bỗng lan rộng khắp nơi ở châu Âu. Những rạn nứt và quan ngại từ hàng loạt sự kiện như vậy đã làm suy yếu đáng kể sức mạnh ngoại giao của một nhóm nước mà mới cách đây 3 thập kỷ còn chiếm tới 70% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của cả thế giới.
Ngày nay, các nước G7 chỉ còn chiếm 50% GDP thế giới. Sự kiện ông Trump đắc cử tổng thống Mỹ quả thực là thảm họa. Khi tham dự Hội nghị G7 ở Taormina, Sicily lần đầu tiên năm 2017, ông Trump đã phủ nhận hoàn toàn sự ủng hộ bấy lâu nay của nước Mỹ đối với thương mại tự do và tuyên bố Mỹ sẽ rút khỏi Hiệp định chống biến đổi khí hậu Paris và ông đã làm vậy không lâu sau đó.
Mọi thứ trở nên còn tệ hơn tại Hội nghị Thượng đỉnh G7 năm ngoái ở Charlevoix của Canada. Bị lãnh đạo nước chủ nhà là Thủ tướng Justin Trudeau coi như "kẻ phản bội," ông Trump tức tối đến mức từ chối ký bản thông cáo chung.
Năm nay, Chính phủ Pháp cũng có thể phải chuẩn bị tinh thần với những sự việc tương tự khi muốn đưa vào Hội nghị Thượng đỉnh những mục tiêu đầy tham vọng của ông Macron, mà một trong những mục tiêu trung tâm là giải quyết những ảnh hưởng không mong muốn của quá trình toàn cầu hóa.
[Pháp tăng cường an ninh trước thềm Hội nghị thượng đỉnh G7]
Chính phủ Pháp giải thích: "Ưu tiên của chúng tôi là chiến đấu chống bất bình đẳng. Mục tiêu không phải là bỏ toàn cầu hóa mà là kiểm soát tốt hơn để không ai bị bỏ lại phía sau."
Đây là vấn đề cấp thiết mà ông Macron đã nhận thức được sau nhiều tháng diễn ra các cuộc biểu tình của phong trào Áo vàng ở Pháp.
Nội các của ông Macron đã xác định được 5 lĩnh vực mà các thành viên G7 có thể hợp tác nhằm chống bất bình đẳng toàn cầu, đó là: tăng cơ hội phát triển kinh tế cho người dân bất kể nguồn gốc và giới tính; giải quyết vấn đề môi trường toàn cầu đang xuống cấp hiện đang ảnh hưởng tới những nhóm cộng đồng yếm thế; chống bất ổn an ninh, chủ nghĩa cực đoan và chủ nghĩa khủng bố khiến xã hội bị cuốn vào những vòng xoáy bạo lực, ngày càng làm chủ công nghệ kỹ thuật số và phát triển trí tuệ nhân tạo lấy con người là trung tâm, đồng thời tiếp tục hợp tác đối tác giữa G7 và châu Phi để châu lục này có cơ hội được chia sẻ một phần sự thịnh vượng của toàn cầu.
Chính phủ Pháp cũng cam kết sẽ cải tổ mô hình G7 để nhóm này không chỉ là những cuộc họp kín giữa các nguyên thủ quốc gia và lãnh đạo nhà nước.
Trong 8 tháng vừa qua, Pháp đã vận động kêu gọi ý kiến đóng góp từ nhiều thành phần trong xã hội; đó là phụ nữ, thanh niên, người lao động, giới kinh doanh, giới học giả, các nhà khoa học và đại diện các tổ chức dân sự cũng như các chuyên gia nhiều lĩnh vực.
Bình đẳng giới luôn là vấn đề vô cùng quan trọng và Pháp đã tiếp nối Canada, nước chủ nhà G7 năm ngoái, đưa ra cam kết về một "chính sách đối ngoại vì quyền bình đẳng của phụ nữ."
Danh sách khách mời tham dự Hội nghị Thượng đỉnh G7 của ông Macron cũng được mở rộng, phản ánh đúng niềm tin rằng "thời mà một số nước giàu có thể định hình sự cân bằng của thế giới đã qua lâu."
Ông Macron đã mời 4 nước có nền dân chủ lớn là Australia, Ấn Độ, Nam Phi, Chile và một số nước châu Phi như Burkina Faso, Chad, Ai Cập, Senegal và Rwanda.
Tuy nhiên, những hoạt động thực chất của Hội nghị Thượng đỉnh này, như thường lệ, sẽ không được phản ánh qua chương trình nghị sự chính thức mà nằm ở những vấn đề chính trị, kinh tế, địa chính trị mà các nước lớn phải đối mặt.
Những sự kiện này lại thường diễn ra bên lề. Một số vấn đề đó như sau:
Các cuộc chiến thương mại: Các đối tác G7 của Mỹ quá mong mỏi được thấy dấu hiệu ngừng chiến trong cuộc chiến thương mại ngày càng leo thang giữa Mỹ và Trung Quốc khiến các thị trường tài chính chao đảo. Mối nguy về suy thoái toàn cầu ngày càng lớn và ngay lúc này, Đức đang đứng bên bờ vực suy thoái.
Gần đây, Chính quyền của Tổng thống Trump lại nhằm vào rượu vang xuất khẩu của Pháp để trả đũa quyết định của Pháp áp thuế 3% với hàng công nghệ kỹ thuật số, và như vậy làm ảnh hưởng tới một số công ty công nghệ lớn của Mỹ.
Với tình hình như hiện nay, có lẽ việc đưa ra một tuyên bố ủng hộ cải tổ Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và các quy định thương mại mới chống lại những biến tướng của thị trường cũng khó có thể thực hiện được.
Kết cục Brexit và tương lai châu Âu: Trong một động thái làm mất thể diện các lãnh đạo G7 khác một cách đầy tính toán, ông Trump dự kiến gặp riêng Thủ tướng Anh Boris Johnson trên đường tới Hội nghị Thượng đỉnh lần này, đồng thời thúc giục ông Johnson theo hướng không đạt thỏa thuận Brexit nào.
Tại hội nghị lần này, chắc chắn ông Macron và Thủ tướng Đức Angela Merkel sẽ tích cực chống lại nỗ lực của ông Trump nhằm làm cho EU tan rã.
Bảo vệ dân chủ: Ông Macron rất muốn G7 tiếp tục đóng vai trò đối trọng với xu hướng độc tài đang lan rộng trên thế giới. Việc ông Trump tỏ ra nồng ấm với các lãnh đạo độc tài và tinh thần dễ nổi nóng khiến mục tiêu này trở nên quá khó có thể đạt được.
Ông Macron sẽ thúc đẩy đưa ra quan điểm mạnh mẽ chống các hoạt động đưa thông tin sai sự thật của Nga ở các nước phương Tây và tuyên bố ủng hộ tinh thần dân chủ ở Hong Kong và Nga. Ông Trump sẽ không đồng tình cả hai vấn đề đó.
Toàn cầu hóa kỹ thuật số: Tại cuộc họp giữa tháng Bảy vừa qua ở Chantilly, các bộ trưởng tài chính và thống đốc ngân hàng đã giám sát kế hoạch của Facebook nhằm cho ra đời đồng tiền chung bởi họ đều cho rằng đồng tiền ảo của Facebook có tên Libra là mối nguy tiềm ẩn đối với chủ quyền quốc gia và chức năng của hệ thống tiền tệ thế giới.
Các quan chức này cũng thảo luận sự cần thiết đánh thuế công bằng hơn với các công ty công nghệ đa quốc gia vốn thường trốn thuế thông qua việc chuyển dịch lợi nhuận.
Tuy nhiên, vấn đề này nhiều khả năng sẽ không được đề cập đến tại Hội nghị Thượng đỉnh lần này bởi cuộc cạnh tranh công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn đang "nóng," chưa kể đòn thuế đối với rượu vang Pháp mà ông Trump định dùng để trả đũa thuế công nghệ kỹ thuật số của Pháp.
Hành động chống biến đổi khí hậu: Kể từ khi ông Trump tuyên bố Mỹ rút khỏi Hiệp định chống biến đổi khí hậu hồi tháng 6/2017, ông Macron lại trở thành người công khai ủng hộ hiệp định này nhất, đứng đầu Hội nghị Thượng đỉnh Một Hành tinh và kêu gọi thế giới đoàn kết để đạt được mục tiêu nhiệt độ toàn cầu không tăng quá 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp.
Chắc chắn, ông Macron sẽ hối thúc G7 cam kết về cắt giảm khí thải nhà kính, bảo vệ đa dạng sinh học và bảo tồn đại dương, dù ông Trump muốn đứng một mình ngoài cuộc./.