Sau hơn hai năm triển khai, Doanh nghiệp tư nhân Hồng Ngọc Pearl, xã Khánh Lợi, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình đã thực hiện thành công đề tài nuôi cấy ngọc trai nước ngọt, cho số trai cấy ngọc còn sống đạt tỷ lệ cao, ngọc trai đạt được các tiêu chí dày, tròn, bóng, màu sắc đẹp, kích cỡ to, cho giá trị kinh tế cao.
Giám đốc Doanh nghiệp tư nhân Hồng Ngọc Pearl Đinh Văn Việt cho biết tỉnh Ninh Bình là địa phương có nhiều loài trai nước ngọt sinh sống, phân bổ tập trung ở các khu vực sông Hoàng Long, sông Đáy, sông Vạc và một số địa phương như huyện Yên Khánh, Yên Mô, Nho Quan, Gia Viễn. Ngoài ra, môi trường, thổ nhưỡng, khí hậu tại địa phương thuận lợi để phát triển nghề nuôi trai nước ngọt lấy ngọc kết hợp nuôi các loại thủy sản khác.
Tỉnh Ninh Bình có lợi thế về phát triển du lịch vì vậy sản phẩm ngọc trai làm ra phục vụ cho khách du lịch trong và ngoài nước sẽ là một hình thức xuất khẩu tại chỗ, làm tăng giá trị của mỗi sản phẩm và làm phong phú thêm các sản phẩm phục vụ du lịch.
Bên cạnh đó, nghề nuôi trai cấy ngọc không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế cao thu từ các sản phẩm ngọc trai mà còn tận dụng được vỏ trai dùng để làm đồ thủ công mỹ nghệ, thịt trai dùng làm thực phẩm hoặc thức ăn chăn nuôi. Mặt khác, trai chủ yếu được nuôi ở tầng đáy nên có thể kết hợp với các loài thủy sản khác để tận dụng tối đa các tầng nước. Chính vì vậy, doanh nghiệp đã triển khai nuôi cấy ngọc trai nước ngọt và hướng đến chuyển giao kỹ thuật để nhân rộng mô hình.
Kỹ sư Đặng Văn Lưu, Chủ nhiệm đề tài, cho biết nuôi trai nước ngọt lấy ngọc được đưa vào triển khai áp dụng trên địa bàn xã Khánh Lợi, huyện Yên Khánh từ năm 2013 với diện tích 2ha. Nuôi cấy ngọc trai nước ngọt bằng phương pháp cấy ghép mô tế bào và nhân vào khu vực xoang màng áo ngoài trên đối tượng trai nước ngọt. Đây là kỹ thuật cấy ghép tiên tiến cho ra sản phẩm ngọc trai nước ngọt hình tròn có kích cỡ lớn từ 4-12mm, màu sắc đa dạng, chất lượng ngọc cao.
Trai được chọn cấy ghép là loài trai xanh cánh mỏng và trai đen cánh dày, đây là loài trai có sức sống bền bỉ, tuổi thọ cao, trai trưởng thành có kích cỡ lớn từ 20-35cm, trọng lượng lên đến 2,8 kg/con. Thời gian nuôi thả trai cấy ngọc từ 18 tháng đến 3 năm tùy thuộc vào chất lượng nguồn nước ao nuôi và nhiệt độ thời tiết từng năm.
"Về mặt kỹ thuật, quy trình sản xuất khó nhất vẫn là kỹ thuật cấy ghép và nuôi dưỡng để trai không đào thải nhân, tỷ lệ trai ngậm nhân cao. Bởi vì sau khi cấy ghép sức khỏe của trai rất yếu, vị trí các viên nhân và tế bào chưa ổn định trong túi ngọc. Quá trình thao tác phẫu thuật có những chấn thương làm cho con trai bị đau và rất dễ nhiễm trùng. Vì vậy, khi cấy ghép và sau cấy ghép, nhân đều phải đảm bảo thật sạch sẽ, không bị nhiễm khuẩn. Trong giai đoạn nuôi dưỡng phải luôn giữ môi trường bể nuôi sạch và thực hiện các thao tác nhẹ nhàng để giảm thiểu tỷ lệ trai chết," anh Việt chia sẻ.
Đến nay, đề tài thực hiện thành công, sau hai năm nuôi trồng, số trai cấy ngọc còn sống đạt 55,9%, tương đương 11.200 con/ha và số ngọc trai thu được 14.300 viên/ha.
Sản phẩm ngọc trai thu hoạch được phân làm sáu loại từ loại 1-5 và loại ngọc tự nhiên, trong đó có những viên ngọc trai đạt được các tiêu chí (dầy, tròn, bóng, màu sắc đẹp, kích cỡ to, không tỳ vết) có giá trị cao, có viên lên đến 5,5 triệu đồng.
Ngoài sản phẩm chính là ngọc trai, doanh nghiệp còn có nguồn thu từ thịt trai, vỏ trai và cá nuôi xen canh. Sau khi trừ chi phí, tổng lợi nhuận trên 1ha ao nuôi đạt trên 400 triệu đồng/năm.
Doanh nghiệp đã đưa ra thị trường ba dòng sản phẩm ngọc trai nước ngọt được nuôi cấy tại Ninh Bình gồm ngọc trai tròn, ngọc trai cấy mô, ngọc trai hình tượng; trong đó 70% sản phẩm ngọc trai làm ra được tiêu thụ tại thị trường Nhật Bản, Ấn Độ và 30% tiêu thụ tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Ninh Bình.
Bà Đinh Thị Ân, xóm Tân 1, xã Khánh Lợi, cho biết: "Gia đình có diện tích ao trên 1.400m2, trước đây diện tích này tôi nuôi các loại cá truyền thống như trắm, trôi, mè, thu nhập thấp. Nhưng từ khi được Doanh nghiệp tư nhân Hồng Ngọc Pearl chuyển giao kỹ thuật, cung cấp về con giống và bao tiêu toàn bộ sản phẩm, thu nhập của gia đình tôi cao hơn nhiều lần so với nuôi các loại cá truyền thống trước đây."
Ông Hoàng Trọng Lễ, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Ninh Bình, đánh giá đây là mô hình mới, bước đầu cho thấy hiệu quả và khả năng nhân rộng cao. Hiện nay, trên địa bàn các huyện Yên Khánh, Nho Quan, Gia Viễn và Yên Mô có nhiều diện tích ao với môi trường, điều kiện tự nhiên phù hợp, có lợi thế nuôi trai nước ngọt. Do đó, Sở Khoa học và Công nghệ sẽ tiếp tục hỗ trợ, tạo điều kiện như tập huấn, chuyển giao tiến bộ kỹ thuật để doanh nghiệp Hồng Ngọc triển khai nhân rộng mô hình trong thời gian tới./.