Tại Hội nghị Bộ trưởng Tài chính Nhóm Các nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7) diễn ra tại Anh hôm 5/6, lãnh đạo tài chính các nước G7 đã đạt được một thỏa thuận về một mức thuế mới nhằm vào 100 công ty lớn nhất thế giới.
Theo đó, thuế sẽ được đánh cả vào những nơi các công ty thực hiện hoạt động bán hàng thay vì đánh vào những nơi các công ty đặt trụ sở. Ngoài ra, một mức thuế doanh nghiệp tối thiểu đối với một nhóm công ty lớn hơn nhiều cũng được đề xuất để chấm dứt cuộc cạnh tranh giảm thiểu chi phí sản xuất giữa các quốc gia đang tìm kiếm đầu tư hướng nội.
Bằng cách loại bỏ một số cách hút lời thông qua các “thiên đường thuế,” kế hoạch nói trên có thể bổ sung một số chiến lược tránh trốn thuế vốn được sử dụng rộng rãi nhất trong cộng đồng doanh nghiệp trên thế giới, đồng thời đưa ra một bộ quy tắc mới để các nhà lập kế hoạch thuế áp dụng trong quá trình hoạch định chính sách.
Nhận định về những kế hoạch nói trên, tờ Financial Times ghi nhận rằng phản ứng của thị trường chứng khoán là không đáng kể vì khi các nhà đầu tư cho rằng mối đe dọa đối với lợi nhuận không đủ lớn để ảnh hưởng đến giá cổ phiếu.
Trong khi đó, các công ty công nghệ lớn, vốn có lợi nhuận khổng lồ và cũng là mục tiêu chính mà các chiến lược tránh trốn thuế phức tạp nói trên nhắm tới, đã thầm lặng chờ đợi kế hoạch nói trên.
[Mỹ tự tin lãnh đạo G7 sẽ ủng hộ đề xuất thuế tối thiểu toàn cầu]
Bà Margie Patel, nhà quản lý cấp cao về danh mục đầu tư tại Tập đoàn cung cấp tư vấn cho doanh nghiệp Wells Fargo Asset Management, cho biết: “Thị trường đã cho thấy kế hoạch sẽ không có nhiều tác động. Đó là suy nghĩ viển vông của một số quốc gia lớn hơn, nhưng đây sẽ là một cuộc mua bán thực sự khó khăn đối với một số nền kinh tế nhỏ hơn vốn có thể mất sức hấp dẫn như một thiên đường thuế.”
Trụ cột thứ nhất của gói đề xuất liên quan việc áp dụng thuế suất tối thiểu 15% đối với lợi nhuận doanh nghiệp sẽ chỉ có hiệu lực nếu có đủ quốc gia áp dụng đề xuất thuế này. Nếu không, các công ty có thể tiếp tục lách các quy tắc bằng cách chuyển trụ sở và nơi kinh doanh bán hàng sang các nước có pháp lý thân thiện hơn.
Trụ cột thứ hai đối mặt với một thách thức thậm chí còn khó khăn hơn, đòi hỏi sự nhất trí toàn cầu. Điều này sẽ áp dụng cho 100 công ty đa quốc gia lớn nhất với tỷ suất lợi nhuận trên 10%, khi đó, các công ty này sẽ chịu mức thuế 20% tại các quốc gia mà họ có hoạt động kinh doanh bán hàng.
Điều này giúp giảm thiểu quy mô và mức độ các công ty có thể chuyển lợi nhuận sang các nước có quy định mức thuế suất thấp hơn.
Ngay cả khi kế hoạch được thực thi, thì khoản thuế tăng thêm, ước tính khoảng 4% tổng doanh thu thuế doanh nghiệp toàn cầu hiện tại, sẽ chỉ giống như là một lỗi làm tròn số trong hầu hết các tài khoản của các công ty.
Ông Julian Emanuel, Giám đốc chiến lược vốn chủ sở hữu và phái sinh tại tập đoàn cung cấp dịch vụ tài chính toàn cầu BTIG, bình luận: “Đó có thể là một cơn gió ngược, nhưng thành thật mà nói, ở mức thu nhập tổng thể, nó thực sự sẽ không đáng kể.”
Theo ước tính của Goldman Sachs, đề xuất này sẽ chỉ làm giảm 1-2% thu nhập trên mỗi cổ phiếu của các công ty thuộc nhóm 500 công ty có vốn hóa thị trường lớn nhất niêm yết trên NYSE hoặc NASDAQ (hay còn gọi là nhóm S&P 500) vào năm 2022.
Bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi tỷ lệ tối thiểu sẽ là các công ty có tỷ lệ bán hàng ở nước ngoài cao và những công ty phụ thuộc nhiều vào sở hữu trí tuệ và phí cấp phép sở hữu trí tuệ thông qua các khu vực pháp lý có thuế thấp hơn.
Theo phân tích của Goldman Sachs, trong số khoảng 40 công ty Mỹ có thuế suất dự kiến dưới 15% vào năm 2022, hiện có 15 công ty thuộc lĩnh vực sản xuất chip và 10 công ty trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe và dược phẩm.
Nvidia, nhà sản xuất chip có giá trị nhất thế giới, đã báo cáo mức thuế hiệu quả dưới 2% vào năm 2020, một phần bằng cách đặt lợi nhuận ở Quần đảo Virgin thuộc Anh, Israel và Hong Kong. Tuy nhiên, cổ phiếu của Nvidia đã đóng cửa ở mức cao kỷ lục trong ngày giao dịch đầu tiên sau khi G7 công bố kế hoạch của mình.
Trong số những công ty ít bị ảnh hưởng nhất bởi tỷ lệ tối thiểu sẽ là các công ty công nghệ lớn, một số đã trở nên ít bị tổn thương hơn sau những thay đổi gần đây đối với các thỏa thuận thuế của họ.
Google từng giữ phần lớn quyền sở hữu trí tuệ của mình ở Bermuda và cấp phép sở hữu trí tuệ cho các bộ phận khác của tập đoàn. Đây là một cách chuyển lợi nhuận sang một quốc gia có chi phí thấp.
Nhưng sau cuộc cải cách thuế năm 2017 của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, Google đã chuyển quyền sở hữu trí tuệ trở lại Mỹ. Bên cạnh đó, Microsoft cũng "theo chân" Google, đặt một phần lợi nhuận lớn hơn nhiều vào trong mạng lưới thuế của Mỹ.
Ông Seamus Coffey, nhà kinh tế tại Đại học College Cork và là cựu cố vấn của chính phủ Ireland về cải cách thuế, nhận định rằng kết quả là, một số tập đoàn công nghệ lớn có thể “sẽ không phải trả nhiều thuế hơn đáng kể” vì mức tối thiểu mà G7 đề xuất.
Trụ cột thứ hai của kế hoạch, áp thuế dựa trên khách hàng sở tại, cũng không có khả năng ảnh hưởng đến các công ty kỹ thuật số lớn nhất vì việc áp thuế này sẽ thay thế phần lớn thuế dịch vụ kỹ thuật số vốn đã áp dụng đối với họ ở các quốc gia như Anh và Pháp.
Việc từ chối dỡ bỏ các loại thuế này cho đến khi kế hoạch G7 được thông qua có thể trở thành một trong những trở ngại lớn nhất của kế hoạch. Tuy nhiên, ngay cả khi tác động tức thời là không đáng kể, những thay đổi về chính sách thuế nói trên có thể báo trước một sự thay đổi mang tính bước ngoặt trong việc thu thuế doanh nghiệp.
Theo một số chuyên gia, mức thuế sàn có thể khiến một số quốc gia tự tin hơn rằng họ có thể tăng thuế suất của chính họ cao hơn mức tối thiểu mà không có nguy cơ làm xói mòn cơ sở thuế quốc gia của họ.
Chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đã thúc đẩy thỏa thuận quốc tế như một khúc dạo đầu cho kế hoạch nâng thuế suất thuế doanh nghiệp của Mỹ lên 28% từ mức 21%.
Đề xuất này cũng nhiều khả năng gây ảnh hưởng lớn hơn đáng kể so với mức thuế tương tự đối với lợi nhuận quốc tế được thông qua như một phần của công cuộc cải cách thuế ở Mỹ hồi năm 2017, được gọi là Gilti.
Thuế của Mỹ được áp dụng trên cơ sở toàn cầu, có nghĩa là các công ty có thể tính trung bình mức thuế mà họ phải trả ở các quốc gia có mức thuế cao và thấp. Ngược lại, G7 đã đồng ý về kế hoạch đánh thuế theo từng quốc gia, áp dụng tỷ lệ tối thiểu 15% cho lợi nhuận kiếm được ở từng địa điểm cụ thể, một thách thức trực tiếp đối với các thiên đường thuế trên thế giới.
Những thay đổi được đề xuất đã lan truyền khắp thế giới thuế doanh nghiệp, khi các công ty chuẩn bị cho gánh nặng hành chính mới và kèm theo đó là khả năng xuất hiện các hình thức trốn thuế mới.
Theo ông Chris Sanger, người đứng đầu chính sách thuế của Tập đoàn EY - 1 trong 4 tập đoàn kiểm toán lớn nhất thế giới, các doanh nghiệp lớn đang xem xét chi phí hoạt động ở các quốc gia có thuế suất dưới 15% và tìm hiểu xem liệu chúng có “là nơi tốt nhất để đầu tư” hay không.
Ông Tim Sarson, đối tác thuế của Tập đoàn KPMG (Anh), nói rằng khi các công ty xem xét lại địa điểm hoạt động của họ, thì điều này có khả năng “dẫn đến rất nhiều hoạt động tái cân bằng giữa các quốc gia và. . . tái cơ cấu một số chuỗi cung ứng và chuỗi giá trị trong lĩnh vực công nghệ.”
Còn theo ông Christian Hallum, chuyên gia cao cấp về thuế và dịch vụ ngoại tệ tại Oxfam Đan Mạch, các đề xuất thuế nói trên cũng đe dọa ảnh hưởng đến quá trình ra quyết định ở phạm vi rộng hơn.
Chẳng hạn, việc không áp dụng một phần kế hoạch thuế đối với các công ty có tỷ suất lợi nhuận dưới 10% có thể khuyến khích các doanh nghiệp đang phát triển tiếp tục tái đầu tư thay vì theo đuổi tỷ suất lợi nhuận cao hơn.
Ngưỡng 10% có thể tạo ra các tác động không mong muốn khác. Ví dụ, để ngăn bộ phận dịch vụ đám mây có lợi nhuận của Amazon lách luật dưới hoạt động kinh doanh thương mại điện tử có lợi nhuận thấp, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đang tìm cách đánh thuế bộ phận này một cách riêng biệt.
Một số chuyên gia cảnh báo điều đó sẽ dẫn đến trò "mèo vờn chuột" mà cơ quan thuế sẽ khó thắng. Ông Bob Willens, một nhà phân tích thuế của Mỹ, cho rằng bất kỳ nỗ lực nào nhằm đánh thuế các đơn vị riêng lẻ của các công ty sẽ khiến họ phải tái cơ cấu để tránh thuế hoặc cố gắng đặt các bộ phận có lợi nhất của họ ở các quốc gia có thuế suất thấp.
Ông giải thích: “Nếu các đề xuất thuế nói trên tập trung vào các bộ phận của công ty thì họ sẽ rất dễ trốn thuế”./.