75 năm TTXVN: Sẵn sàng hy sinh cho những dòng tin "chảy mãi"

Trong cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc, phóng viên TTXVN luôn có mặt ở những nơi ác liệt nhất, thực sự trở thành những chiến sỹ trên tuyến đầu chống quân xâm lược.

Với hơn 260 liệt sỹ, TTXVN là cơ quan báo chí có số nhà báo hy sinh nhiều nhất trong số các cơ quan báo chí cả nước. Trong ảnh: Liệt sỹ - nhà báo Lương Nghĩa Dũng, phóng viên chiến trường của Thông tấn xã Việt Nam đã hy sinh trên chiến trường Quảng Trị trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. (Ảnh: Tư liệu TTXVN)

Trong lịch sử gắn bó với sự nghiệp giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước của Thông tấn xã Việt Nam, nhiều phân xã Thông tấn xã bị địch xóa xổ, có lần vừa phát tin xong thì các cán bộ bị địch phát hiện, ba đồng chí hy sinh, một đồng chí bị bắt.

Thế nhưng, cứ mỗi lần phân xã bị hủy diệt thì ngay lập tức một phân xã mới lại được “hồi sinh” để đảm bảo những dòng tin “chảy mãi.”

Nhà báo-chiến sỹ TTXVN trên tuyến đầu chống quân xâm lược

Ra đời chưa được bao lâu, nước Việt Nam non trẻ đã phải bước vào cuộc kháng chiến đầy gian khổ và ác liệt. Trong cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc ấy, phóng viên TTXVN luôn có mặt ở những nơi ác liệt nhất, thực sự trở thành những chiến sỹ trên tuyến đầu chống quân xâm lược.

Được thành lập từ một bộ phận của Bộ Tuyên truyền, sau chuyển thành Nha Thông tin, TTXVN đã vượt lên mọi khó khăn, vừa chiến đấu, phục vụ chiến đấu, vừa xây dựng, phát triển, đảm bảo nhiệm vụ thông tin tuyên truyền, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ mà Đảng, Bác Hồ mong đợi và công cuộc kháng chiến chống Pháp đòi hỏi.

[Ký ức hào hùng thời tay bút, tay súng' của phóng viên Thông tấn]

Mặc dù thiếu thốn trăm bề, chiến đấu gian khổ ác liệt, TTXVN đã không ngừng phát triển. Phóng viên của TTXVN đã tỏa đi các địa bàn, các vùng địch hậu, mở rộng các đường liên lạc với các khu kháng chiến trong cả nước, bảo đảm thu và phát tin đầy đủ, nhanh chóng và kịp thời những sự kiện quan trọng trong nước và thế giới.

Ngay từ đầu cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, từ Hà Nội đến Việt Bắc, ở Sài Gòn hay bưng biền, đâu đâu cũng có mặt phóng viên và nhân viên kỹ thuật của TTXVN. Chẳng những phải đối mặt với hiểm nguy ngoài mặt trận, phóng viên, kỹ thuật viên thông tấn còn phải đối mặt với đói rét, bệnh tật.

Trong công cuộc kháng chiến cứu quốc, đội ngũ đông đảo những người làm báo của TTXVN đã thực sự là những nhà báo-chiến sỹ. Trong ảnh: Tháng 3/1973, 150 phóng viên, điện báo viên, kỹ thuật viên Khóa GP10 của Việt Nam Thông tấn xã lên tàu vào chi viện cho Thông tấn xã Giải phóng tại chiến trường miền Nam. (Ảnh: Tư liệu/TTXVN)

Trong suốt 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp, TTXVN đã 21 lần phải di chuyển để tránh sự lùng sục, phát hiện của địch, trong đó có 3 lần phá vòng vây giặc rút lên chiến khu Việt Bắc, vừa chiến đấu để bảo toàn lực lượng, vừa di chuyển máy móc thiết bị để bảo đảm thông tin.

Và chính trong một lần phá vòng vây địch rút lên Phú Thọ, đồng chí Trần Kim Xuyến, Phó Giám đốc Nha Thông tin phụ trách TTXVN (hy sinh tại Trúc Sơn, Chương Mỹ, Hà Đông) đã hy sinh ngày 3/3/1947 - ông cũng là nhà báo TTXVN đầu tiên và nhà báo cách mạng đầu tiên trong cả nước đã ngã xuống vì độc lập dân tộc.

Ngoài ra, hàng chục cán bộ, phóng viên, nhân viên kỹ thuật đã hy sinh anh dũng để TTXVN góp một phần nhỏ bé vào chiến thắng của cả dân tộc.

Hòa bình lập lại ở miền Bắc, TTXVN được chuyển thành cơ quan độc lập trực thuộc Thủ tướng.

Là cơ quan báo chí đầu tiên được giao nhiệm vụ chuẩn bị nhân lực, vật lực cho chiến trường miền Nam, TTXVN đã cử nhiều phóng viên từ miền Bắc vào kịp thời đưa tin, ảnh tố cáo tội ác của Mỹ - ngụy và phản ánh phong trào cách mạng sôi sục của đồng bào miền Nam.

Bản tin “Đấu tranh thống nhất” của TTXVN ra đời năm 1960 chính là “đất” để anh chị em phóng viên kịp thời thông tin về những sự kiện đó.
Đầu năm 1960, cách mạng miền Nam bước vào cao trào đồng khởi.

Tình hình lúc đó cho phép TTXVN vừa trực tiếp thu tin vừa phát hành bản tin, vừa chuẩn bị mọi điều kiện về cơ sở vật chất và cán bộ thành lập một cơ quan thông tin chính thức của cách mạng miền Nam, của Mặt trận dân tộc Giải phóng miền Nam. Đó là Thông tấn xã Giải phóng (TTXGP).

19 giờ ngày 12/10/1960, đúng ngày Ban Bí thư Trung ương Đảng ra chỉ thị số 02/TW về tăng cường công tác thông tấn xã trong tình hình mới, bản tin đầu tiên của TTXGP từ chiến khu Dương Minh Châu được phát đi dưới cái tên GPX (Giải phóng xã), phát đối ngoại là LPA trên sóng điện là tiếng nói chính thức của những người yêu nước và nhân dân miền Nam Việt Nam.

Bản tin, bức ảnh đã trở thành “nhân chứng” lịch sử

Trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, TTXVN đã không bỏ sót một sự kiện trong nước và quốc tế quan trọng nào, không để dòng thông tin ngừng một giây phút nào, kể cả khi ác liệt nhất.

Những lúc địch đánh vào căn cứ, anh chị em vừa phải chiến đấu bảo vệ căn cứ, vừa phải truyền tin, ảnh về Tổng xã. Phóng viên TTXVN đã có mặt ngay khi tên giặc lái đầu tiên bị bắt trên miền Bắc và cũng có mặt ngay từ ngày đầu bên cạnh các chiến sĩ đảo Cồn Cỏ chiến đấu bảo vệ đảo tiền tiêu.

Lễ kéo băng khánh thành tuyến phố mang tên Trần Kim Xuyến-nhà báo, liệt sỹ đầu tiên của TTXVN đã hy sinh trong kháng chiến chống Pháp, tại quận Cầu Giấy, Hà Nội. (Ảnh: Dương Giang/TTXVN)

Phóng viên Thông tấn xã đã xông pha vào những địa bàn nóng bỏng, gian khổ nhất, từ Hàm Rồng (Thanh Hóa), ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh) đến Quảng Bình, miền đất lửa Vĩnh Linh, đường mòn Hồ Chí Minh… để ghi lại hình ảnh chiến đấu dũng cảm, hào hùng của quân và dân ta. Và nhiều tấm ảnh, bản tin của TTXVN đã trở thành những nhân chứng lịch sử.

Tại chiến trường miền Nam, cán bộ, phóng viên, điện báo viên của TTXVN đã bám trụ kiên cường trên những địa bàn vô cùng khốc liệt, vô vàn khó khăn, gian khổ, hoạt động trong điều kiện thiếu thốn trăm bề, ở hầm, ăn đói, nhịn khát, khi tập trung, khi phân tán, khi đến với các chốt của những đơn vị giải phóng quân, khi về bám trụ cùng với dân ở những vùng còn bị kìm kẹp, bám sát các cơ sở địa phương, đưa tin viết bài kịp thời về các phong trào đấu tranh diệt ác phá kềm giành quyền làm chủ của quần chúng nhân dân.

Do những điều kiện khó khăn gian khổ và sự đánh phá ác liệt của kẻ thù, căn cứ của TTXVN ở miền Nam đã phải di dời tới 9 lần. Nhiều lần căn cứ bị Mỹ - ngụy tràn tới, trên trời, chúng dùng máy bay ném bom, phóng rốc két, dưới đất thì chúng dùng cả pháo hạng nặng, xe bọc thép, xe tăng chà đi xát lại.

Những lúc ấy, cán bộ, phóng viên, nhân viên TTXGP vừa phải chiến đấu bảo vệ căn cứ chống địch như những người chiến sĩ thực sự, vừa phải bảo đảm cung cấp đầy đủ thông tin.

Không một nơi nào ở miền Nam lại không có cán bộ của TTXVN đã ngã xuống vì Tổ quốc. Có những phân xã có nhiều cán bộ, phóng viên hy sinh hoàn toàn, được tổ chức lại, rồi lại hy sinh, nhưng anh em còn sống hoặc bổ sung vẫn kiên cường bám trụ.

Phân xã TTXGP ở miền Nam Tây Nguyên (khu 10) chính là một trong những điển hình như thế, chịu đựng mọi gian khổ, ốm đau, đói khát, độc lập chiến đấu, bắn rơi trực thăng Mỹ và cũng ở đó, cả 5 anh em đã hy sinh cùng một lần trên đường làm nhiệm vụ.

Ở Long An, cửa ngõ của Sài Gòn, có 7 đồng chí hy sinh và đó cũng là phân xã ba lần bị địch giết hại toàn bộ. Mỗi lần bị xóa sổ, phân xã mới lại được thành lập để đảm bảo dòng thông tin liên tục. Có nơi, điện báo viên hy sinh hết, phóng viên làm luôn nhiệm vụ điện báo để kịp thời chuyển tin về Tổng xã.

Phân xã TTXVN tại tỉnh cực nam Nam bộ (Rạch Giá) 5 lần bị xóa sổ. Có lần cả phân xã vừa phát tin xong thì bị địch phát hiện, cả 3 đồng chí đều dũng cảm chiến đấu, kiên cường đánh trả địch đến người cuối cùng.

Trong số các liệt sỹ, có gia đình cả hai cha con hy sinh cho sự nghiệp Thông tấn như lão đồng chí Trần Bỉnh Khuôl (tức Hai Nhiếp) và người con là Trần Văn Dũng đều là phóng viên nhiếp ảnh Thông tấn cùng ngã xuống trên chiến trường miền Tây Nam Bộ.

Có gia đình, hai anh em cùng hy sinh cho sự nghiệp Thông tấn như Bùi Văn Thưởng và em là Bùi Văn Tấn, phóng viên duy nhất có mặt trong trận Ấp Bắc. Má của các anh, bà Tám Nghiệp (tức Đoàn Thị Nghiệp) cũng là liệt sỹ, được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân, Mẹ Việt Nam Anh hùng.

Xúc động khi nói về sự hy sinh của các nhà báo-liệt sỹ TTXVN, ông Nguyễn Đức Lợi, Ủy viên trung ương Đảng, Tổng Giám đốc Thông tấn xã Việt Nam nhấn mạnh: "Chỉ riêng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, hơn 250 cán bộ, phóng viên, kỹ thuật viên của Thông tấn xã Việt Nam đã anh dũng ngã xuống. Có phân xã nhiều lần bị bom đạn địch giết hại hoàn toàn như phân xã Rạch Giá, phân xã Nam Tây Nguyên, phân xã Long An. Mỗi lần phân xã bị huỷ diệt, một phân xã mới lại được tổ chức lại, được 'hồi sinh' để đảm bảo thông tin liên tục."

"Mỗi nhà báo, liệt sỹ, thương binh của Thông tấn xã Việt Nam lại là một câu chuyện đẹp, cảm động về những năm tháng dũng cảm đối mặt với khó khăn, hiểm nguy nơi chiến trường. Những cán bộ Thông tấn xã Việt Nam ngã xuống ở tuổi đôi mươi, có người quên mình khi đang tác nghiệp, có người trúng bom ngay trên đường Trường Sơn, có cả người hy sinh, bị thương vì sốt rét ác tính hay khi đang vận chuyển máy móc, điện đài...," Tổng Giám đốc Nguyến Đức Lợi nói.

Vì nhiệm vụ cách mạng, vì sự nghiệp thiêng liêng của dân tộc, các cán bộ, phóng viên, công nhân viên của TTXVN đã không quản ngại gian khổ, hy sinh cả thân mình.

Hơn 260 cán bộ, phóng viên, nhân viên của TTXVN đã ngã xuống suốt từ Quảng Trị tới Cà Mau trong tư thế người chiến sỹ, chiếm hơn 25% tổng số cán bộ nhân viên TTXVN trong thời kỳ chiến tranh.

Ngay sau khi đất nước thống nhất, trong cuộc chiên tranh biên giới phía Bắc và phía Tây Nam, phóng viên TTXVN đã có mặt theo các mũi tiến quân, đưa tin, ảnh kịp thời.

Phóng viên thông tấn cũng luôn có mặt kịp thời tại những điểm nóng, những điểm nhạy cảm về tôn giáo, dân tộc, ở vùng sâu, vùng xa để nắm bắt tình hình, thông tin kịp thời, chính xác cho lãnh đạo Đảng và Nhà nước, góp phần bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ của đất nước.

Tiếp nối truyền thống tri ân

Hàng năm, nhất là trong dịp tháng Bảy, các cán bộ lãnh đạo Thông tấn xã Việt Nam cùng các đoàn thể đã tổ chức dâng hoa, thắp nhang tưởng nhớ các anh hùng liệt sỹ tại nhiều nghĩa trang liệt sỹ trên cả nước, thăm, tặng quà và trao các sổ tiết kiệm tặng các gia đình liệt sỹ, thương binh của cơ quan có hoàn cảnh khó khăn.

Tổng Giám đốc Thông tấn xã Việt Nam Nguyễn Đức Lợi trao sổ tiết kiệm cho các thân nhân gia đình liệt sỹ. (Ảnh: Quý Trung/TTXVN)

Tính từ năm 1995 đến nay, Thông tấn xã Việt Nam đã xây dựng được hàng chục nhà tình nghĩa, tặng gần 600 sổ tiết kiệm với tổng số tiền gần 1,5 tỷ đồng cho các gia đình thương binh, liệt sỹ của ngành. Thông tấn xã Việt Nam đã góp hơn 1,8 tỷ đồng vào Quỹ Đền ơn đáp nghĩa Trung ương.

Riêng Quỹ “Vì nỗi đau da cam” của Thông tấn xã Việt Nam đã xây dựng hơn 50 nhà tình nghĩa, trao 110 xe lăn, hàng ngàn phần quà tặng các gia đình thương binh, liệt sỹ, nạn nhân chất độc da cam trong cả nước, với tổng số tiền hơn 5 tỷ đồng.

Thông tấn xã Việt Nam cũng thường xuyên cử các đoàn đến thăm hỏi, động viên, tặng quà các gia đình thương binh, liệt sỹ. Các đoàn thể cũng tổ chức hành hương về nguồn, thăm các khu di tích lịch sử, căn cứ địa cách mạng, các hoạt động nghĩa tình biên giới, hải đảo; chăm sóc gia đình người có công; dâng hoa tưởng niệm hương hồn các anh hùng liệt sỹ tại các nghĩa trang ba miền…

Không chỉ tổ chức các hoạt động “đền ơn đáp nghĩa,” trong nhiều năm qua, Thông tấn xã Việt Nam thường xuyên tổ chức tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ. Nhiều đoàn cán bộ được cử đi tìm kiếm hài cốt liệt sỹ trên các địa bàn từ Bắc chí Nam.

Từ những năm 1990 đến nay, Thông tấn xã Việt Nam đã quy tập được 39 hài cốt liệt sỹ và đưa về an táng tại các nghĩa trang.

Thông tấn xã Việt Nam đã nhiều lần cử cán bộ sang Campuchia, tìm kiếm hài cốt các nhà báo-liệt sỹ đã có mặt tác nghiệp thông tin bên cạnh các chiến sĩ quân tình nguyện Việt Nam làm nghĩa vụ quốc tế, góp tính mệnh cho công cuộc giải phóng đất nước bạn.

Năm 2002, 4 hài cốt liệt sỹ của Thông tấn xã Việt Nam đã đưa được về các Nghĩa trang liệt sỹ Thành phố Hồ Chí Minh và Long An.

Năm 2011, Cơ quan đại diện Thông tấn xã Việt Nam tại Đà Nẵng đã cùng gia đình tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ Hoàng Văn Đáo (quê Hải Dương, hy sinh tại Quảng Nam). Danh sách liệt sỹ của Thông tấn xã Việt Nam đến nay vẫn tiếp tục được bổ sung, cập nhật.

Trong một lần trao lại những kỷ vật thiêng liêng của liệt sỹ Hoàng Văn Đáo cho Phòng truyền thống Thông tấn xã Việt Nam, anh Hoàng Hữu Nam, con trai liệt sỹ Hoàng Văn Đáo đã chia sẻ: “Những hành động như tạo việc làm cho con liệt sỹ, thăm khỏi thân nhân liệt sỹ khi ốm đau, tặng quà dịp lễ Tết… đã trở thành nguồn động viên lớn lao, giúp vơi đi bớt mất mát cho gia đình tôi, đặc biệt là mẹ tôi. Chúng thôi thêm tự hào vì bố chúng tôi là cán bộ của Thông tấn xã Việt Nam.”

Những tấm gương hy sinh anh dũng của các thương binh, liệt sỹ mãi mãi là niềm tự hào của Thông tấn xã Việt Nam. Vì vậy, lãnh đạo, các cán bộ Thông tấn xã Việt Nam luôn giành sự quan tâm đặc biệt cho các hoạt động “đền ơn đáp nghĩa,” coi đó là trách nhiệm và tình cảm sâu nặng với các gia đình liệt sỹ, các đồng chí thương binh.

Càng vinh dự, tự hào, những người làm báo của TTXVN càng biết ơn các liệt sỹ và biết bao cán bộ, phóng viên, nhân viên đã hy sinh xương máu xây dựng nên truyền thống vẻ vang của TTXVN; và lại càng thấy trách nhiệm phải sống, làm việc sao cho xứng đáng với hy sinh của các thế hệ cha anh, tô thắm thêm trang sử hào hùng của TTXVN./.

(Vietnam+)