Buổi lễ chào cờ hai nước Pakistan-Ấn Độ tại biên giới hai nước. (Nguồn: AFP)Sau những trận “khẩu chiến” đối đầu căng thẳng, cuộc đối thoại cấp Cố vấn an ninh quốc gia (NSA) giữa Ấn Độ và Pakistan, theo kế hoạch diễn ra tại New Delhi trong hai ngày 23-24/8, cuối cùng đã hoàn toàn sụp đổ, khi hai bên không thu hẹp được khoảng cách bất đồng về những vấn đề được cho là “nhạy cảm.”
Cuộc đối thoại cấp NSA được Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và người đồng cấp Pakistan Nawaz Sharif đề xuất bên lề Hội nghị cấp cao Tổ chức hợp tác Thượng Hải tại thành phố Ufa của Nga ngày 9/7 vừa qua.
Trong tuyên bố 5 điểm được đưa ra tại cuộc gặp lúc đó, hai nhà lãnh đạo Ấn Độ-Pakistan đã nhất trí về kế hoạch tiến hành cuộc đối thoại cấp NSA để thảo luận về vấn đề chống khủng bố.
Sáng kiến này những tưởng sẽ mở đường cho hai nước láng giềng kịch địch ở Nam Á này có những bước phát triển tốt đẹp hơn trong quan hệ song phương.
Thế nhưng ngay khi tuyên bố Ufa chưa ráo mực, các vụ vi phạm ngừng bắn liên tục diễn ra dọc Biên giới quốc tế (IB) và Ranh giới kiểm sóat (LOC), gây thương vonh cho cả hai phía và hai bên đều đổ lỗi cho nhau vi phạm thỏa thuận ngừng bắn năm 2003, cố tình phá hoại kế hoạch đối thoại.
“Giọt nước tràn ly” khiến kế hoạch đối thoại cấp NSA giữa Ấn Độ và Pakistan hoàn toàn sụp đổ do đến phút chót hai bên vẫn bám giữ lập trường của mình về một số vấn đề được cho là “nhạy cảm.”
Phía Ấn Độ nói rõ cuộc đối thoại chỉ bàn về vấn đề chống khủng bố và Pakistan không được can dự với lực lượng ly khai Kashmir. Trong khi đó, Pakistan đòi cuộc đối thoại phải thảo luận các vấn đề tồn tại trong quan hệ song phương, trong đó có vấn đề Kashmir.
Ngoài ra, Cố vấn an ninh quốc gia Pakistan Sartaj Aziz còn có kế hoạch gặp các thủ lĩnh nhóm ly khai Hurriyat tại New Delhi trước khi tiến hành đối thoại với người đồng cấp Ấn Độ Ajit Doval-điều mà Ấn Độ cho là không thể chấp nhận được.
Ấn Độ đã bắt giữ Shabbir Shah, một trong những thủ lĩnh của nhóm Hurriyat ngay trước khi ông ta dự định tới tham dự cuộc gặp với ông Aziz tại Cao ủy Pakistan tại New Delhi vào chiều 23/8.
Cuối cùng, đêm 22/8, Pakistan đã chủ động hủy bỏ cuộc đối thoại, với tuyên bố chương trình đối thoại theo dự kiến không thể tiến hành trên những điều kiện do Ngoại trưởng Ấn Độ Sushma Swaraj đưa ra.
Tuyên bố của bộ Ngoại giao Pakistan nói rằng Islamabad đã phân tích kỹ nội dung cuộc họp báo của bà Swaraj tại New Delhi chiều 22/8 và đi đến kết luận “cuộc đối thoại cấp NSA giữa hai nước không phục vụ bất cứ mục đích gì nếu được tiến hành theo hai điều kiện do Ngoại trưởng Ấn Độ đưa ra. Mục đích chính của cuộc đối thoại là giảm căng thẳng và khôi phục lòng tin, coi như bước đi đầu tiên hướng tới bình thường hóa quan hệ.”
Về phía Ấn Độ, phát biểu tại cuộc họp báo chiều 22/8, Ngoại trưởng Ấn Độ Sushma Swaraj nói rõ Ấn Độ không đặt bất cứ điều kiện tiên quyết nào cho cuộc đối thoại giữa ông Aziz và ông Doval, mà chỉ viễn dẫn tinh thầnh hiệp định Shimla, theo đó hai bên đã cam kết giải quyết các vấn đề song phương, cũng như thỏa thuận giữa Thủ tướng Modi và Sharif tại thành phố Ufa của Nga hôm 9/7 rằng các NSA hai nước sẽ gặp nhau chỉ để thảo luận vấn đề chống khủng bố.
Người phát ngôn bộ Ngoại giao Ấn Độ Vikas Swarup nhấn mạnh quyết định của Pakistan hủy cuộc đối thoại là “đáng tiếc” đồng thời khẳng định New Delhi không đưa ra bất cứ điều kiện tiên quyết nào.
Tiến trình đối thoại cấp NSA chưa triển khai đã thất bại sẽ khiến quan hệ vốn luôn căng thẳng giữa hai nước láng giềng có hạt nhân ở Nam Á càng trở nên nghiêm trọng hơn.
Bộ trưởng Nội vụ Ấn Độ Rajnath Singh ngày 22/8 đã khuyến cáo Pakistan rằng Ấn Độ sẽ không mở cuộc tấn công trước, nhưng nếu điều đó xảy ra từ phía bên kia biên giới thì New Delhi sẽ đáp trả mạnh mẽ.
Rõ ràng việc Pakistan tuyên bỏ hủy bỏ đối thoại, do không đạt được đồng thuận với phía Ấn Độ về chương trình nghị sự của cuộc đối thoại, là một bước thụt lùi lớn trong quan hệ song phương. Sau quyết định của Ấn Độ hủy bỏ cuộc đối thoại cấp Bí thư đối ngoại hồi tháng 8/2013, do Cao ủy Pakistan tại New Delhi tham vấn với lãnh đạo ly khai khu vực Kashmir, quan hệ Ấn Độ-Pakistan liên tục theo biểu đồ đi xuống.
Sau khi lên nắm quyền lãnh đạo đất nước từ ngày 26/5/2014, Thủ tướng Modi đã đề ra chính sách “ưu tiên láng giềng là số 1,” trong đó chủ trương khai thông quan hệ với Pakistan. Nỗ lực của Chính phủ mới đã có dấu hiệu thành công trong cải thiện quan hệ với các nước như Bangladesh, song quan hệ với Pakistan vẫn chưa đạt được bước khai thông nào, do lập trường giữa hai bên về những vấn đề “nhạy cảm” còn quá cách xa nhau.
Bên cạnh đó, vai trò của quân đội chi phối chính trường Pakistan được coi là yếu tố gây cản trở nỗ lực chính trị của chính phủ nước này trong tiến trình bình thường hóa quan hệ với Ấn Độ./.
