Theo dự báo của các cơ quan chuyên môn thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, khu vực Đồng bằng sông Cửu Long đang trong cao điểm mùa khô, hạn mặn gay gắt trên diện rộng.
Trao đổi với phóng viên báo chí xoay quanh nội dung trên, chuyên gia Hoàng Văn Đại - Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn quốc gia (Tổng cục Khí tượng Thủy văn, Bộ Tài nguyên và Môi trường) khuyến cáo chính quyền và người dân các tỉnh trong vùng “Vựa lúa số 1 Việt Nam” cần theo dõi chặt dự báo diễn biến về hạn mặn; linh hoạt tích trữ nước ngọt, sử dụng hiệu quả để giảm thiệt hại do hạn hán, xâm nhập mặn.
Còn khoảng 3 đợt xâm nhập mặn tăng cao
- Đầu tiên, xin ông cho biết diễn biến tình hình khô hạn, xâm nhập mặn ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long tính đến thời điểm hiện nay?
Ông Hoàng Văn Đại: Từ đầu mùa khô năm 2023-2024, ở Đồng bằng sông Cửu Long đã xảy ra 3 đợt xâm nhập mặn tăng cao. Qua theo dõi diễn biến ranh mặn, xâm nhập mặn năm nay ở mức cao hơn trung bình nhiều năm và năm 2023.
Trong đó, xâm nhập mặn sâu nhất xuất hiện từ ngày 8-13/3 với ranh mặn 4o/oo vào sâu trong phạm vi 40-66km, có nơi sâu hơn; ranh mặn 1o/oo xảy ra tại các tỉnh Tiền Giang và Bến Tre vào sâu khoảng 70-76km, tùy theo sông.
Xu thế nắng nóng, thiên tai bất thường trong tháng 4/2024 có gì đáng lưu ý?
Theo cơ quan khí tượng thủy văn quốc gia, trong tháng 4/2024, trên toàn quốc tiếp tục xuất hiện các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như dông, lốc, sét, mưa đá, có thể ảnh hưởng đến hoạt động dân sinh.
Đặc biệt, tại tỉnh Bến Tre, xâm nhập mặn tương đương năm 2016, thậm chí sông Cổ Chiên sâu hơn năm 2016. Bên cạnh đó, các kênh rạch tại một số tỉnh trong vùng đang khô cạn, tình trạng sụt lún vẫn tiếp tục tại một số tỉnh Nam sông Hậu.
Thực trạng trên có thể gây bất lợi đối với công tác sản xuất lúa, bởi cuối tháng Ba là thời điểm các tỉnh trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long chuẩn bị kết thúc thu hoạch và sẽ tiến hành xuống giống cho vụ lúa Hè thu 2024.
- Ông có thể chia sẻ rõ hơn về nguyên nhân gây ra tình trạng khô hạn, xâm nhập mặn tại Đồng bằng sông Cửu Long trong mùa khô năm 2023 - 2024?
Ông Hoàng Văn Đại: Nguyên nhân trước hết là do ảnh hưởng của El Nino (từ được dùng để chỉ hiện tượng nóng lên dị thường của lớp nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo trung tâm và Đông Thái Bình Dương), nên từ đầu năm 2024 đến nay, khu vực Đồng bằng sông Cửu Long hầu như không mưa (hụt chuẩn từ 60 - 95%).
Việc ngày nắng kéo dài đã làm cho một lượng lớn nước mặt tích trữ trong các ruộng, kênh, sông, hồ bị bốc hơi. Bên cạnh đó, nguồn nước từ thượng nguồn sông Mekong về Đồng bằng sông Cửu Long ở mức thấp hơn trung bình nhiều năm, kết hợp với thời kỳ triều cường đã đẩy mặn vào sâu nội đồng.
- Theo dự báo của Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn quốc gia, tại khu vực Nam Bộ sẽ còn tiếp tục xuất hiện nhiều ngày nắng nóng diện rộng, bởi mùa mưa chưa có dấu hiệu bắt đầu. Vậy từ nay đến cuối mùa khô năm 2024, dự báo sẽ còn xảy ra bao nhiêu đợt xâm nhập mặn, thưa ông?
Ông Hoàng Văn Đại: Mùa mưa tại Nam Bộ khả năng sẽ đến muộn hơn so với trung bình nhiều năm, khoảng từ tuần giữa tháng Năm. Do vậy thời gian tới, nắng nóng gay gắt vẫn sẽ xảy ra tại khu vực này với nền nhiệt cao.
Từ nay đến cuối mùa hạn mặn năm 2024, lượng dòng chảy từ thượng nguồn Mê Công về Đồng bằng sông Cửu Long tiếp tục thiếu hụt so với trung bình nhiều năm và sẽ còn khoảng 3 đợt xâm nhập mặn tăng cao (từ ngày 8-14/4, 23-28/4, 6-12/5).
Khả năng đợt xâm nhập cao nhất vào thời kỳ 8-14/4, với ranh mặn 4g/l tại các cửa sông ở mức cao hơn trung bình nhiều năm và cao hơn năm 2023.
Cụ thể, trên các sông Vàm Cỏ, ranh mặn sẽ vào sâu trong phạm vi từ 80-100km; các cửa sông Cửu Long từ 48-70km; sông Cái Lớn từ 50-57km, ảnh hưởng lớn đến dân sinh, sản xuất nông nghiệp tại khu vực. Các tỉnh bị tác động nhiều nhất là Tiền Giang, Bến Tre, Hậu Giang, Trà Vinh, Sóc Trăng và Cà Mau.
Theo sát dự báo, kiểm tra độ mặn khi sử dụng nước
- Trước diễn biến hạn mặn gay gắt trên, công tác dự báo, cảnh báo hạn mặn đã được Tổng cục Khí tượng Thủy văn triển khai ra sao, thưa ông?
Ông Hoàng Văn Đại: Qua dự báo tình hình lũ ở phía thượng nguồn và diễn biến El Nino, ngay từ trước mùa kiệt năm 2023-2024, Tổng cục Khí tượng Thủy văn đã chỉ đạo các đơn vị chuyên môn tăng cường công tác quan trắc, giám sát, dự báo, cảnh báo xâm nhập mặn kết hợp với tăng cường công tác truyền tin.
Đài Khí tượng thủy văn Nam Bộ đã chủ động theo dõi, cảnh báo sớm khu vực nào ở Đồng bằng sông Cửu Long chịu tác động để cung cấp thông tin sớm nhất có thể để đến với người dân, chính quyền địa phương để có kế hoạch trong sản xuất. Nhờ đó một số địa phương đã chủ động xuống giống sớm, né mặn, tích trữ nước.
Hiện nay, cơ quan khí tượng thủy văn thường xuyên cung cấp thông tin dự báo, cảnh báo xâm nhập mặn định kỳ cho Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai tại địa phương. Khi mặn tăng đột xuất, có bản tin tăng cường để phục vụ kịp thời.
Các thông tin được cơ quan khí tượng thủy văn chuyển tải trên các nền tảng mạng xã hội như Zalo, Facebook, nhóm phòng chống thiên tai địa phương…
Chúng tôi cũng lưu ý các khu vực không thường xuyên bị tác động bởi xâm nhập mặn, nhất là vùng cây ăn trái, bà con nên kiểm tra độ mặn khi sử dụng nước để tránh thiệt hại do xâm nhập mặn gây ra trong thời gian cao điểm này.
- Như ông chia sẻ ở trên, tình hình thiếu nước cho sản xuất và sinh hoạt đã hiện hữu tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Vậy ông có khuyên cáo gì cho các địa phương trong thời gian xảy ra nắng nóng, xâm nhập mặn sắp tới?
Ông Hoàng Văn Đại: Trước hết, chính quyền địa phương, cũng như các cơ quan có trách nhiệm phòng chống thiên tai địa phương cần khuyến cáo, hướng dẫn người dân sử dụng tiết kiệm nguồn nước, tránh làm ô nhiễm nguồn nước để đảm bảo nguồn nước có chất lượng tốt phù hợp với nhu cầu sử dụng cho sinh hoạt, các các ngành.
Đặc biệt chính quyền địa phương cũng như người dân cần thường xuyên theo dõi, cập nhật thông tin dự báo, cảnh báo nguồn nước, thuỷ triều, xâm nhập mặn.
Trên cơ sở đó, các địa phương tiếp tục triển khai công tác tuyên truyền, rà soát, kiểm soát các công trình lấy nước đồng thời cần kiểm tra chất lượng nước tại các khu vực ít xảy ra xâm nhập mặn để tránh các sự cố.
Dự báo diễn biến hạn hán và xâm nhập mặn các tháng còn lại của mùa khô 2024 vẫn còn khá gay gắt và phức tạp. Vì vậy việc theo dõi, dự báo để có giải pháp phối hợp ứng phó với hạn, mặn Đồng bằng sông Cửu Long cần được quan tâm, để các tỉnh, thành chủ động xây dựng kế hoạch sản xuất, phát triển kinh tế và an sinh xã hội trong toàn khu vực.
- Trân trọng cảm ơn ông!