Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo. (Nguồn: AFP/TTXVN)Trang mạng Rediff.com vừa đăng bài viết "Abe Shinzo: Người khổng lồ rời bỏ chính trường Nhật Bản" của giáo sư Rajaram Panda - Nghiên cứu viên Hạ viện Ấn Độ, nguyên nghiên cứu viên cao cấp Viện nghiên cứu và phân tích quốc phòng IDSA. Nội dung bài viết như sau:
Trong một thông báo bất ngờ, Thủ tướng Abe Shinzo tại vị lâu nhất của Nhật Bản đã từ chức ngay trước thềm hội nghị thượng đỉnh trực tuyến với Thủ tướng Ấn Độ Narendra Damodardas Modi, dự kiến được tổ chức vào tháng 9 hoặc tháng 10 tới. Hội nghị này đã bị hoãn từ tháng 12/2019 do các vấn đề an ninh.
Ông Abe tuyên bố lý từ chức vì sức khỏe kém, nhưng quyết định của ông đã đẩy Nhật Bản vào một thời kỳ bất ổn chính trị mới sau một nhiệm kỳ kỷ lục mang lại sự ổn định đỉnh cao không thường có ở nước này.
Thời kỳ ổn định hiếm hoi
Sau một thời gian ngắn bất ổn chính trị với 6 thủ tướng bị thay trong 6 năm, Nhật Bản đã bước vào thời kỳ ổn định chính trị khi ông Abe nhậm chức vào năm 2012 và nắm quyền lãnh đạo trong 8 năm liên tiếp.
Thủ tướng Abe đã trở thành vị thủ tướng có thời gian tại nhiệm liên tục lâu nhất Nhật Bản, vượt qua kỷ lục của Thủ tướng Eisaku Sato, người từng giữ vị trí này trong 2.798 ngày liên tiếp từ ngày 9/11/1964 đến ngày 7/7/1972.
[Nhật Bản: Những di sản để lại sau khi Thủ tướng Shinzo Abe từ chức]
Trong thời gian này, Thủ tướng Abe đã phải đối phó với một loạt vấn đề quan trọng như giám sát sự phục hồi của đất nước sau trận động đất, sóng thần và thảm họa hạt nhân tàn khốc, đồng thời khôi phục nền kinh tế và đối phó hợp lý với một Tổng thống Mỹ Donald Trump khó đoán.
Tuy nhiên, nhiệm kỳ của ông Abe đã bị gián đoạn do vấn đề sức khỏe. Ông Abe bị viêm loét đại tràng từ khi còn nhỏ, nhưng tình trạng này đã được kiểm soát thông qua điều trị.
Những suy đoán về vấn đề sức khỏe của Thủ tướng Nhật Bản đã tăng lên trong tháng qua khi ông đến bệnh viện Tokyo hai tuần liên tiếp để kiểm tra sức khỏe không rõ lý do.
Ngay sau đó, Thủ tướng Abe phải thực hiện phương pháp điều trị đòi hỏi phải tiêm IV. Mặc dù hiện tại đã ổn định nhưng không có gì đảm bảo rằng căn bệnh của ông có thể được chữa khỏi.
Các nguồn tin từ nội bộ đảng Dân chủ Tự do (LDP) cho biết Thủ tướng Abe đã làm việc gần 150 ngày liên tiếp, kể từ cuối tháng Một đến cuối tháng Sáu, và chỉ có ba ngày nghỉ vào các ngày 23, 25 và 26/7 trước kỳ nghỉ Hè vừa qua.
Ông bị kiệt sức vì phải liên tục chỉ đạo cuộc chiến chống dịch viêm đường hô hấp cấp COVID-19 và xử lý hậu quả do thảm họa mưa lũ gây ra ở nhiều khu vực của Nhật Bản.
Tình hình sức khỏe bất lợi buộc ông phải thực hiện một bước đi đặc biệt là từ chức khi chỉ còn hơn một năm nữa mới kết thúc nhiệm kỳ hiện tại.
Những thăng trầm
Về đối nội, các biện pháp chính sách kinh tế của ông Abe được gọi là Abenomics, một chiến lược kinh tế bao gồm sự kết hợp giữa nới lỏng định lượng, kích thích tài khóa thông qua chi tiêu chính phủ và cải cách cơ cấu đã mang lại kết quả đáng khích lệ.
Như đưa nền kinh tế lớn thứ ba thế giới thoát khỏi vòng xoáy giảm phát và tăng trưởng liên tục trong 71 tháng liên tiếp, tỷ lệ thất nghiệp giảm xuống mức thấp nhất trong 26 năm qua…
Trong thời gian Thủ tướng Abe nắm quyền, chỉ số Nikkei 225 đã tăng gấp đôi, từ 10.000 điểm vào tháng 12/2012 lên hơn 20.000 điểm. Điều này phản ánh niềm tin của các nhà đầu tư vào các chính sách kinh tế của Chính phủ Nhật Bản.
Tuy nhiên, kể từ giữa năm 2018 đến nay, đà tăng trưởng kinh tế của Nhật Bản bắt đầu có dấu hiệu chững lại. Và đến tháng 10/2018, thời kỳ tăng trưởng liên tục dài thứ hai trong thời hậu chiến đã kết thúc.
Kể từ đầu năm nay, nền kinh tế đã rơi vào suy thoái do tác động của dịch COVID-19 và cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung cùng các chính sách bảo hộ của Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Ngoài ra, quyết định tăng thuế tiêu dùng hai lần vào năm 2014 và 2019 cũng đã ảnh hưởng đáng kể đến sức tiêu dùng nội địa.
Những điều này dẫn đến việc Abenomics mất đi động lực khi mọi người bắt đầu nghi ngờ sự thiếu cam kết đối với cải cách cơ cấu.
Sự bùng phát của đại dịch COVID-19 tiếp tục dẫn đến sự suy giảm sức khỏe nền kinh tế Nhật Bản, cản trở sự phục hồi của quốc gia này, bất chấp gói kích thích kinh tế khổng lồ của chính phủ.
Nhiệm kỳ thứ hai của ông Abe cũng chứng kiến những vụ bê bối liên quan tới một số bộ trưởng trong nội các, trong đó đáng chú ý là nghi án mua phiếu bầu trong cuộc bầu cử Thượng viện vào tháng 7/2019 của vợ chồng cựu Bộ trưởng Tư pháp Katsuyuki Kawai và vụ bắt giữ Hạ nghị sỹ Tsukasa Akimoto của LDP với cáo buộc nhận hối lộ từ một doanh nghiệp Trung Quốc.
Song ông Abe đã vượt qua nhiều cuộc bỏ phiếu tín nhiệm. Dù không thể sửa đổi Điều 9 của Hiến pháp, ông Abe đã đạt được một số mục tiêu của mình khi vào năm 2015 thông qua luật an ninh gây tranh cãi cho phép quân đội Nhật Bản tham gia các nhiệm vụ chiến đấu ở nước ngoài cùng với các lực lượng đồng minh, như một phần của lực lượng tự vệ tập thể. Đây được coi là bước ngoặt quan trọng trong chính sách an ninh của Nhật Bản thời hậu chiến.
Theo một báo cáo năm 2019 của Goldman Sachs, việc trao quyền cho phụ nữ và đưa họ vào lực lượng lao động, được gọi là Womenomics, đã dẫn đến "sự tham gia kỷ lục của lao động nữ (71%), vượt qua Mỹ và châu Âu, trợ cấp nghỉ phép hậu hĩnh, cải thiện tính minh bạch về giới, và cải cách lao động."
Tuy nhiên, báo cáo cũng cho thấy một số thiếu hụt và ghi nhận "tình trạng thiếu lãnh đạo nữ, chênh lệch lương theo giới, hợp đồng lao động không linh hoạt, ưu đãi thuế, thiếu năng lực chăm sóc và thành kiến vô thức."
Những vấn đề trên đã không được giải quyết đầy đủ trong các chính sách của Thủ tướng Abe. Hơn nữa, một số ít thành viên nội các và chỉ 10% phụ nữ tại Hạ viện cho thấy tình trạng bất bình đẳng giới vẫn tiếp diễn.
Về chính sách đối ngoại, một lần nữa các kết quả lại trái ngược nhau. Ông Abe xây dựng quan hệ cá nhân rất tốt với Tổng thống Mỹ Donald Trump và củng cố quan hệ đồng minh chiến lược với Mỹ, bất chấp việc Tổng thống Mỹ đã cố gắng rút sự hiện diện khỏi Nhật Bản để buộc nước này chia sẻ một phần lớn hơn gánh nặng an ninh.
Những nỗ lực của Thủ tướng Abe nhằm tăng cường quan hệ với Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và Ấn Độ là rất đáng khen ngợi.
Quan hệ Nhật Bản-Việt Nam đã được đưa lên hàng đầu, trong khi quan hệ Ấn Độ và Nhật Bản được mở rộng lên một tầm cao mới.
Hoạt động thương mại, đầu tư, liên doanh, liên kết, hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) giữa Nhật Bản và Ấn Độ đều ghi nhận tăng trưởng, trong khi hợp tác quốc phòng song phương trở nên rất sâu sắc.
Hai nước sẽ sớm ký Thỏa thuận về Tiếp Nhận và Cung Ứng Dịch Vụ Hỗ Tương (ASCA).
Một thỏa thuận như vậy sẽ cho phép các nước thuộc "Bộ tứ Kim cương" (Mỹ, Ấn Độ, Nhật Bản và Australia) chia sẻ hậu cần theo một tầm nhìn chiến lược chung.
Ông Abe cũng có một số thất bại về chính sách đối ngoại. Thủ tướng Abe đã không thể giải quyết các tranh chấp lãnh thổ với Nga, dẫn tới việc hai nước chưa thể ký hiệp ước hòa bình để chính thức kết thúc Thế chiến 2.
Ông cũng không thể giải quyết vấn đề Triều Tiên bắt cóc công dân Nhật Bản vào những năm 1970, một lời hứa mà ông đã đưa ra với gia đình những người bị bắt cóc.
Thủ tướng Abe cũng không thể có cuộc gặp thượng đỉnh với nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un mặc dù ông Kim đã có các cuộc gặp thượng đỉnh với Tổng thống Trump, Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in, Tổng thống Nga Vladmir Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.
Chính quyền của Thủ tướng Abe cũng vướng vào một cuộc đấu khẩu gay gắt với Hàn Quốc và không thể giải quyết vấn đề nô lệ tình dục vốn đã lan sang các mối quan hệ kinh tế.
Ai sẽ lấp khoảng trống chính trị?
Trong thời gian tạm thời, một ứng cử viên đồng thuận của đảng LDP sẽ được chọn để lãnh đạo chính phủ cho đến khi LDP tổ chức bầu cử lãnh đạo. Nhiệm kỳ của Thủ tướng Abe sẽ kết thúc vào tháng 9/2021.
Các ứng cử viên hàng đầu thay thế Thủ tướng Abe bao gồm đương kim phó Thủ tướng Taro Aso; Chánh văn phòng nội các Yoshihide Suga; Cựu Bộ trưởng Quốc phòng và là người từng cạnh tranh với Thủ tướng Abe trong cuộc chạy đua làm lãnh đạo đảng Shigeru Ishiba; cựu Ngoại trưởng Fumio Kishida; và Bộ trưởng Quốc phòng đương nhiệm Taro Kono.
Theo dự kiến, vào đầu tháng tới, LDP sẽ tổ chức bỏ phiếu để bầu ra chủ tịch mới, người sau đó sẽ được Quốc hội bầu để giữ chức thủ tướng.
Người đứng đầu chính phủ mới chắc chắn sẽ đối mặt với không ít khó khăn khi phải xử lý “núi công việc” dang dở mà ông Abe để lại, như khống chế dịch COVID-19, vực dậy nền kinh tế đang suy thoái, giải quyết vấn đề già hóa dân số, sửa đổi Hiến pháp và tổ chức Olympic và Paralympic, đồng thời xử lý các vấn đề ngoại giao còn tồn đọng, trong đó có việc đàm phán với Washington về chi phí đồn trú của các binh sỹ Mỹ ở nước này, giải quyết vấn đề Triều Tiên bắt cóc công dân Nhật Bản trong quá khứ hay đàm phán với Nga để thu hồi các hòn đảo nằm ở phía Bắc…
Trước đó, sau thông tin về kế hoạch từ chức của Thủ tướng Abe, chứng khoán Nhật Bản đã giảm tới 2% trước khi phục hồi và đóng cửa với mức giảm 1,4%.
Khó khăn tạm thời này sẽ qua đi vì ông Abe sẽ vẫn là thành viên của Hạ viện Nhật Bản và tiếp tục giúp đảng LDP của ông theo đuổi các mục tiêu của mình./.
