Chiều 2/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 6, Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra về dự án Luật Bảo hiểm Xã hội (sửa đổi).
Tờ trình dự án Luật Bảo hiểm Xã hội (sửa đổi) có nhiều điểm đáng chú ý như độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội sẽ hạ xuống 75 thay vì 80 tuổi như quy định hiện hành; giảm thời gian đóng Bảo hiểm Xã hội tối thiểu để hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm; người đóng Bảo hiểm Xã hội dưới 15 năm không đủ điều kiện hưởng lương hưu, nếu không rút bảo hiểm một lần cũng sẽ được hưởng trợ cấp hàng tháng ngay khi đủ tuổi nghỉ hưu.
Bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội
Trình bày Tờ trình về dự án Luật Bảo hiểm Xã hội (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho biết dự thảo Luật đã bám sát 5 chính sách gồm: xây dựng hệ thống Bảo hiểm Xã hội đa tầng, linh hoạt; mở rộng diện bao phủ đối tượng tham gia Bảo hiểm Xã hội; mở rộng diện bao phủ đối tượng thụ hưởng Bảo hiểm Xã hội (lương hưu, Bảo hiểm Xã hội hằng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội); bổ sung nội dung quy định quản lý thu, đóng Bảo hiểm Xã hội; đa dạng hóa danh mục, cơ cấu đầu tư quỹ Bảo hiểm Xã hội theo nguyên tắc an toàn, bền vững, hiệu quả.
Trên cơ sở các chính sách trên, dự thảo Luật cụ thể hóa quy định 11 nội dung lớn, trong đó có bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội để hình thành hệ thống Bảo hiểm Xã hội đa tầng. Nội dung này như Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nêu rõ là thể chế hóa chủ trương của Đảng tại Nghị quyết số 28-NQ/TW, dự thảo luật điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội phù hợp với khả năng của ngân sách.
Dự thảo Luật quy định công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi trở lên mà không có lương hưu, trợ cấp Bảo hiểm Xã hội hằng tháng và trợ cấp xã hội hằng tháng khác sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội do Ngân sách Nhà nước đảm bảo nhằm phấn đấu đạt mục tiêu Trung ương giao đến năm 2030 khoảng 60% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, Bảo hiểm Xã hội hằng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội.
[Chiều nay, Quốc hội điều chỉnh thảo luận tổ về Luật Bảo hiểm]
Về vấn đề giảm thời gian đóng Bảo hiểm Xã hội tối thiểu để hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm nhằm gia tăng số người được hưởng lương hưu, Bộ trưởng cho biết theo nguyên lý Bảo hiểm Xã hội và thông lệ quốc tế, người lao động để được hưởng lương hưu phải đáp ứng đồng thời 2 điều kiện là đủ tuổi nghỉ hưu và đủ thời gian đóng Bảo hiểm Xã hội tối thiểu.
Riêng điều kiện về thời gian đóng Bảo hiểm Xã hội tối thiểu, theo quy định của Luật Bảo hiểm Xã hội hiện hành là phải đủ 20 năm đóng Bảo hiểm Xã hội. Quy định thời gian đóng Bảo hiểm Xã hội tối thiểu để được hưởng lương hưu là phải đủ 20 năm như hiện hành đã gây khó khăn, giảm cơ hội được hưởng lương hưu của một số đối tượng do không đóng Bảo hiểm Xã hội đủ 20 năm.
Do vậy, Điều 64 của dự thảo Luật đã sửa đổi theo hướng quy định người lao động khi đủ tuổi nghỉ hưu mà có thời gian đóng Bảo hiểm Xã hội từ đủ 15 năm trở lên được hưởng lương hưu hằng tháng.
Quy định này nhằm tạo cơ hội cho một số nhóm đối tượng bắt đầu tham gia Bảo hiểm Xã hội muộn (45-47 tuổi mới bắt đầu tham gia) hoặc tham gia không liên tục hoặc làm công việc đặc thù có thời gian làm nghề ngắn dẫn đến khi đến tuổi nghỉ hưu vẫn không tích lũy đủ 20 năm đóng Bảo hiểm Xã hội có cơ hội được hưởng lương hưu hằng tháng và được bảo đảm bảo hiểm y tế.
Quy định này góp phần giảm số người hưởng Bảo hiểm Xã hội một lần do đủ điều kiện hưởng lương hưu. Người lao động có thời gian đóng Bảo hiểm Xã hội dài hơn vẫn được hưởng lương hưu với tỷ lệ hưởng lương hưu cao hơn không thay đổi so với quy định hiện hành.
Dự liệu các tình huống phát sinh trong quá trình triển khai chính sách
Trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật Bảo hiểm Xã hội (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh cho rằng Luật Bảo hiểm Xã hội phải phản ánh được tính lịch sử phát triển chính sách Bảo hiểm Xã hội, tâm lý xã hội, dân số, sức khỏe nhân dân, dựa trên những căn cứ khoa học, tính thực tiễn, đánh giá kỹ lưỡng, tính toán cụ thể, tính dự báo cao và pháp điển hóa những quy định về chính sách, pháp luật về Bảo hiểm Xã hội.
Các chính sách và tác động chính sách phải hướng đến thực hiện các mục tiêu trong Nghị quyết số 28 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về cải cách chính sách Bảo hiểm Xã hội (Nghị quyết số 28) đã xác định, phù hợp với thực tiễn phát triển của quan hệ lao động, thị trường lao động ở nước ta, khả năng bảo đảm của ngân sách nhà nước, khả năng cân đối quỹ Bảo hiểm Xã hội trong dài hạn và bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa trong các chính sách xã hội như yêu cầu tại Văn kiện Đại hội XIII của Đảng.
Bên cạnh đó, cần phân tích rõ tính ưu việt của các chính sách, dự liệu những tình huống phát sinh trong quá trình triển khai thực hiện chính sách từ người lao động và người sử dụng lao động; đẩy mạnh tham vấn công chúng, thông tin kịp thời, đầy đủ, tạo sự đồng thuận cao, củng cố niềm tin và tăng mức độ tuân thủ, sự hài lòng của người dân cũng như các chủ thể tham gia Bảo hiểm Xã hội.
Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội cho biết cơ quan soạn thảo đã tuân thủ thủ tục, quy trình xây dựng pháp luật, đã tiến hành lồng ghép vấn đề bình đẳng giới, thể hiện nguyên tắc bình đẳng giới. Ủy ban Xã hội đề nghị Cơ quan soạn thảo đánh giá cụ thể hơn đối với từng chính sách để bảo đảm tính khả thi của việc giải quyết vấn đề giới trong dự thảo Luật, đồng thời nghiên cứu quy định mang tính nguyên tắc, nội dung liên quan đến đồng bào dân tộc thiểu số về các chính sách Bảo hiểm Xã hội đặc thù.
Về việc bổ sung “trợ cấp hưu trí xã hội,” Ủy ban Xã hội nhất trí việc bổ sung tầng trợ cấp hưu trí xã hội như đề xuất của Chính phủ, thể hiện đúng tinh thần của Nghị quyết số 28, là một trong những giải pháp góp phần mở rộng diện bao phủ đối tượng hưởng các chế độ hưu trí đa dạng, không chỉ dựa trên cơ sở đóng góp của cá nhân mà còn dựa trên sự hỗ trợ của Nhà nước, nhằm hướng tới mục tiêu bao phủ Bảo hiểm Xã hội toàn dân.
Tuy nhiên, Ủy ban Xã hội đề nghị Cơ quan soạn thảo đánh giá kỹ các tác động của việc quy định trợ cấp hưu trí xã hội đối với ngân sách nhà nước, việc đưa các đối tượng thuộc phạm vi điều chỉnh và áp dụng của Luật Người cao tuổi sang dự án Luật này và đối với chính sách khuyến khích người lao động tham gia Bảo hiểm Xã hội tự nguyện; quy định rõ phương thức chuyển kinh phí và việc thanh toán, quyết toán, trong đó xác định rõ nội dung chi trả bảo hiểm y tế; nghiên cứu bổ sung quy định linh hoạt việc huy động các nguồn lực xã hội đối với vấn đề này./.