Dự thảo Luật phòng chống tác hại của rượu, bia theo kế hoạch sẽ được Bộ Y tế trình Quốc hội lấy ý kiến thảo luận tại kỳ họp thứ 6 tới đây. Đây là một trong những Dự luận được cộng đồng xã hội rất quan tâm với nhiều ý kiến đóng góp.
[Năm 2017 ghi nhận số người ngộ độc rượu tăng đột biến]
Bởi, nó liên quan đến đời sống hàng ngày của người dân, nhất là tình trạng lạm dụng bia, rượu đang diễn ra rất phức tạp trong đời sống, gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe cũng như an toàn giao thông, an ninh xã hội…
Mục tiêu một đằng quy định một nẻo?
Tại nội dung của Dự thảo Luật lần này, nhiều ý kiến đóng góp còn băn khoăn các quy định vẫn chưa “chạm” tới những mục tiêu đặt ra.
Cụ thể, Ban soạn thảo cho biết, Dự luật tiếp cận dưới góc độ sức khỏe cộng đồng và xã hội nhằm giải quyết mục tiêu “nâng cao sức khỏe của người dân và phòng, chống các vấn đề xã hội gây ra bởi lạm dụng rượu bia,” như nạn bạo lực gia đình, mất an toàn giao thông, gây rối nơi công cộng...
Nhưng khi Hiệp hội Bia, rượu, Nước giải khát Việt Nam lấy ý kiến từ các doanh nghiệp trong ngành lại nhận được sự phàn nàn, họ cho rằng Dự thảo Luật đang tập trung nhiều hơn vào các quy định hạn chế các hoạt động thương mại thay vì đưa ra các giải pháp nâng cao sức khỏe cộng đồng cũng như giải quyết các vấn đề xã hội có liên quan.
Cụ thể, đại diện một công ty trong ngành cho rằng, quy định “khoảng cách tối thiểu giữa các cửa hàng bán lẻ rượu, bia là 500m” hay “cấm bán rượu bia theo giờ” là không khả thi và không thực sự hạn chế được việc tiêu thụ rượu bia. Theo ông này, người mua hàng không bao giờ “trì hoãn” mua một sản phẩm mà họ mong muốn với lý do phải di chuyển 500m, hơn thế nữa với quy định về giờ cấm, người tiêu dùng chống chế bằng uống nhiều hơn trước giờ quy định, mà điều này thì Luật chưa đề cập.
Ông Nguyễn Thanh Phúc, Phó tổng giám đốc Heneiken Việt Nam nhấn mạnh, các thuật ngữ sử dụng trong Dự luật (từ tên gọi cho đến quy định) đã bỏ sót vấn đề “lạm dụng” rượu bia. Trong khi, Luật lại nhắm quá nhiều vào việc hạn chế các hoạt động thương mại (như quảng cáo, khuyến mại, tài trợ…).
Ông Phúc khẳng định, “điều này không mang lại hiệu quả đối với những hành vi lạm dụng rượu bia cũng như việc nâng cao sức khoẻ của người dân.”
Làm thế nào kiểm soát đồ uống có cồn bất hợp pháp?
Theo báo cáo từ Tập đoàn nghiên cứu thị trường Euromonitor International, trên thị trường đồ uống có vồn tại Việt Nam, ước tính có ít nhất 28% thức uống là sản xuất trái phép và hiển nhiên là không đóng đóng thuế, bên cạnh đó các cơ quan chức năng lại chưa có đủ năng lực để kiểm soát chặt chẽ vấn đề này. Việc này gây ra những thất thoát về thuế ước tính khoảng 441 triệu USD mỗi năm.
Số liệu khác từ Tổ chức Y tế thế giới - năm 2014, 70% đồ uống có cồn tiêu thụ trên thị trường Việt Nam là nằm ngoài sự kiểm soát. Và tình trạng này có vẻ ngày càng gia tăng, khi mà vào năm 2016, Viện Dân số và Các vấn đề xã hội thực hiện một nghiên cứu và kết quả thậm chí còn bi quan hơn, 75% đồ uống trên thị trường nằm ngoài kiểm soát (trong đó rượu nấu thủ công là 74%). Điều đáng lo ngại, nghiên cứu trên cho thấy, tình trạng này ngang nhiên tồn tại trong thời gian dài vì không có các quy định hạn chế kinh doanh, áp thuế với sản phẩm lưu hành hợp pháp.
Từ những số liệu trên, ông Phúc cho rằng, Dự thảo Luật phòng, chống tác hại của rượu, bia lần này cần quan tâm hơn đến việc ngăn chặn đồ uống có cồn trái phép tràn vào thị trường. Bởi, những sản phẩm này không những gây mất an toàn mà còn trốn tránh những nghĩa vụ đóng góp cho kinh tế quốc.
“Chính sách về thuế và quảng cáo của Chính phủ cần tính toán sâu rộng hơn đối với thị trường đồ uống có cồn trái phép, nhằm để đảm bảo sự công bằng và phạm vi chính sách không đẩy nhiều người tiêu dùng vào hoàn cảnh việc sử dụng những sản phẩm không an toàn, không hợp pháp và không chính đáng,” ông này nói.
Tổng hợp ý kiến của các doanh nghiệp, ông Paul Ariol đến từ Tiểu ban Rượu vang và Rượu mạnh, Phòng thương mại châu Âu kiến nghị, mục tiêu trong Dự luật phải chăng cần hướng vào các giải pháp căn cơ, như tăng cường kiểm soát đồ uống có cồn bất hợp pháp (gồm cả sản phẩm sản xuất thủ công, nhập lậu, hàng giả, chất lượng kém) nhằm nâng cao sức khỏe cộng đồng. Các giải pháp tuyên truyền, giáo dục từ các cấp trường học, cộng đồng dân cư nhằm thay đổi nhận thức và hành vi của người tiêu dùng. Bên cạnh đó, cơ quan quản lý Nhà nước cần tăng cường năng lực thực thi pháp luật thông qua kiểm tra, giám sát thường xuyên đi cùng các chế tài nghiêm ngặt.
Ông Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch Hiệp hội Bia, Rượu, Nước giải khát Việt Nam đại diện cho các doanh nghiệp trong nước, đóng góp thêm ý kiến: “với mức thuế suất áp cao, cả ngành đã đóng góp vào ngân sách Nhà nước trên 50.000 tỉ đồng, năm 2017. Do đó, cơ quan quản lý nên xem xét tận dụng tối đa nguồn thu ngân sách này thay vì yêu cầu doanh nghiệp đóng góp thêm vào Quỹ nâng cao sức khoẻ hay nộp thêm các khoản phụ thu khác”./.