Với những lĩnh vực rộng, khối lượng công việc lớn, có ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân và sự phát triển của Thủ đô, công tác quản lý tài nguyên và môi trường đang đặt ra nhiều vấn đề cấp bách, đòi hỏi các cấp chính quyền Hà Nội tập trung thời gian, công sức, nguồn lực để sớm giải quyết nhiều tồn tại, hạn chế trong quản lý đất đai, bảo vệ môi trường, khai thác sử dụng tài nguyên, bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học.
Báo động tình trạng ô nhiễm môi trường
Đóng góp ý kiến về phương án phát triển ngành Tài nguyên-Môi trường và nguyên tắc, cách thức tích hợp vào Quy hoạch Thủ đô, thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, các đơn vị tư vấn và chuyên gia, nhà khoa học đã thể hiện tâm huyết, trách nhiệm cũng như trăn trở trước những vấn đề lớn của Hà Nội liên quan đến đất đai, tài nguyên thiên nhiên, môi trường.
Theo báo cáo của đại diện Liên danh các đơn vị tư vấn, hiện nay, các chỉ tiêu quy hoạch sử dụng đất của Hà Nội với một số mục đích sử dụng còn thấp. Công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của thành phố và các quận, huyện, thị xã còn chậm.
Một số địa phương chưa có bản đồ địa chính đo vẽ chính thức, gây khó khăn trong quản lý đất đai. Việc cập nhật thông tin biến động, chỉnh lý biến động trên bản đồ, hồ sơ địa chính chưa đều đặn.
[Hà Nội: Tập trung xử lý dứt điểm tồn tại, vướng mắc trong quản lý đất]
Cùng với quá trình đô thị hóa và mở rộng thành phố, Hà Nội đã trở thành một trong 17 đô thị lớn nhất thế giới và đang phải đối mặt những tác động tiêu cực do ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, ảnh hưởng nghiêm trọng tới chất lượng cuộc sống và phát triển bền vững.
Báo động cấp bách của Hà Nội là tình trạng ô nhiễm và suy giảm chất lượng không khí; ô nhiễm và suy giảm chất lượng nước mặt, đặc biệt đối với các sông, hồ nội thành; ô nhiễm nước dưới đất và tình trạng sụt lún đất; ô nhiễm môi trường đất vùng thâm canh cây tập trung và ở một số bãi chôn lấp chất thải; gia tăng áp lực môi trường do chất thải rắn sinh hoạt.
Trong khi đó, việc quy hoạch phát triển thành phố còn chưa đồng bộ, thiếu lồng ghép các giải pháp môi trường và hạn chế trong hiểu biết của cộng đồng dân cư đang là những thách thức không nhỏ đối với Hà Nội.
Không những vậy, Hà Nội đang đứng trước nguy cơ suy thoái đa dạng dạng sinh học. Các hệ sinh thái tự nhiên suy giảm cả về chất lượng, số lượng và diện tích. Các cá thể động, thực vật rừng nguy cấp, quý hiếm suy giảm mạnh, nhiều nguồn gen bị thất thoát.
Hệ thống sông hồ, đầm đang chịu rất nhiều áp lực từ những dự án phát triển hạ tầng, gây hiện tượng xói lở, cạn kiệt dòng chảy ảnh hưởng đến các loài thủy sinh.
Từ thực trạng tồn tại, hạn chế trên, đại diện Liên danh các đơn vị tư vấn đề xuất, Hà Nội triển khai phương án phân bổ, khoanh vùng đất đai theo khu chức năng và theo loại đất đến từng đơn vị hành chính cấp huyện, nhằm sử dụng tiết kiệm, hợp lý và hiệu quả quỹ đất, đảm bảo hài hòa giữa các mục đích sử dụng đất gắn với phát triển kinh tế-xã hội của Thủ đô ở từng thời kỳ.
Đồng thời, thành phố chỉnh trang các khu dân cư hiện có, mở rộng diện tích đất ở thông qua xây dựng các khu dân cư mới quy mô tập trung; bảo vệ diện tích đất công để dự trữ cho các mục đích công cộng; ổn định quỹ đất dành cho sản xuất nông nghiệp, ưu tiên phát triển các ngành mũi nhọn có khả năng tạo sự tăng trưởng nhanh.
Địa phương đảm bảo diện tích đất trồng lúa, duy trì và bảo vệ diện tích rừng hiện có, phát triển rừng và sản xuất lâm nghiệp theo quy hoạch được phê duyệt; hạn chế đến mức thấp nhất chuyển đổi đất nông nghiệp trồng hai vụ lúa sang phát triển các khu công nghiệp, sân golf, các khu đô thị.
Đối với phương án bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học, Liên danh đơn vị tư vấn đề xuất chỉ tiêu cụ thể đến năm 2030, 100% các loài đặc hữu, quý hiếm có giá trị khoa học và kinh tế của Thủ đô được đưa vào bảo tồn hiệu quả tại các khu bảo tồn thiên nhiên, cơ sở bảo tồn đa dạng sinh học và các vùng đất ngập nước quan trọng.
100% diện tích rừng đặc dụng, rừng phòng hộ, đất ngập nước quan trọng và các hệ sinh thái đặc trưng được đưa vào chiến lược khai thác và bảo tồn ở các cấp độ khác nhau.
Hà Nội cần ban hành danh mục các loài và các hệ sinh thái tự nhiên đặc trưng cần được ưu tiên bảo tồn; tăng tỷ lệ che phủ rừng lên 8,3% (bao gồm cả diện tích đất thành rừng và chưa thành rừng) và tỷ lệ cây xanh của đô thị đặc biệt lên 10 - 12 m2/người; phục hồi các hệ sinh thái sông, hồ đô thị bị ô nhiễm và triển khai hiệu quả cơ chế chi trả dịch vụ hệ sinh thái tự nhiên.
Đối với lĩnh vực môi trường, Liên danh đơn vị tư vấn đặt mục tiêu đến năm 2030, Hà Nội sẽ ngăn chặn xu hướng gia tăng ô nhiễm và suy thoái môi trường; chủ động phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả các nguồn gây ô nhiễm; từng bước phục hồi và cải thiện chất lượng môi trường nước mặt, nước dưới đất, không khí.
Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, thành phố phải xử lý dứt điểm các cơ sở gây ô nhiễm, các vấn đề môi trường cấp bách và điểm nóng về môi trường. Hà Nội phải chuyển từ bị động sang chủ động bảo vệ môi trường theo hướng tích hợp dựa trên kiểm soát chặt chẽ nguồn thải, diễn biến chất lượng môi trường bằng hệ thống quan trắc và giám sát môi trường, chuyển đổi số và xây dựng đồng bộ hệ thống cơ sở dữ liệu tài nguyên và môi trường số; quản lý hiệu quả chất thải rắn (sinh hoạt, công nghiệp, y tế, xây dựng), hình thành đồng bộ và hoạt động hiệu quả các khu xử lý chất thải tập trung; hướng tới hình thành khu công nghiệp tái chế chất thải.
Cần có quyết sách mạnh mẽ
Tiến sỹ Hoàng Dương Tùng, nguyên Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho rằng, để cụ thể hóa mục tiêu Nghị quyết số 15-NQ/TW, ngày 5/5/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, không chỉ ngành Tài nguyên và Môi trường mà các cấp chính quyền cần có quyết sách mạnh mẽ, cương quyết trả lại môi trường trong sạch, có giải pháp để Thủ đô không còn cảnh ô nhiễm không khí, sông hồ vẩn đục, cạn kiệt.
"Có giải quyết triệt những vấn đề bức xúc về môi trường thì Hà Nội mới thu hút được khách du lịch và thực sự trở thành điểm đến, là thành phố đáng sống. Hà Nội phải khẳng định được điểm nhấn về không khí sạch, nước sạch, không ùn ứ rác thải; nhắc đến Thủ đô là nhắc đến môi trường xanh, sạch, đẹp," Tiến sỹ Hoàng Dương Tùng nhấn mạnh.
Đề cập đến phương án quy hoạch phát triển các lĩnh vực để tích hợp vào Quy hoạch Thủ đô, theo Tiến sỹ Hoàng Dương Tùng, Hà Nội có cả thành thị và nông thôn. Do chất lượng môi trường ở từng khu vực khác nhau, quy hoạch phải đưa ra những phương án cụ thể, bám sát vào chiến lược phát triển kinh tế-xã hội Thủ đô; phải phân tích rõ hơn về hiện trạng của từng quận, huyện, từng lưu vực sông để xem xét vấn đề chịu tải, còn dư địa phát triển hay không, có chủ trương xây dựng mô hình "thành phố trong thành phố," phát triển trục sông Hồng…
Theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ Lưu Đức Hải, Chủ tịch hội Kinh tế Môi trường Việt Nam, Đề án phát triển ngành Tài nguyên-Môi trường và nguyên tắc, cách thức tích hợp vào Quy hoạch Thủ đô, thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 do Liên danh các đơn vị tư vấn lập mặc dù khá chi tiết nhưng chưa thấy các yếu tố xây dựng thành phố xanh, hiện đại mà Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ cho Hà Nội.
Bởi đây là mục tiêu quan trọng trong xây dựng Quy hoạch Thủ đô. Đơn vị tư vấn cần đánh giá rõ hiện trạng, nhất là đất đai; từ đó có phương án bố trí không gian cho từng lĩnh vực phát triển.
Ghi nhận những đề xuất, ý kiến tâm huyết của các nhà khoa học, chuyên gia, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội Hà Minh Hải đề nghị lãnh đạo Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội cùng đơn vị tư vấn tiếp thu nội dung đóng góp để tiếp tục phối hợp, bổ sung những vấn đề lớn, vừa trọng yếu vừa cụ thể, đặc biệt làm rõ nét mới, sự đột phá và tầm nhìn khát vọng của lĩnh vực, ngành trong lập Quy hoạch Thủ đô.
"Quan điểm của Hà Nội là phải sử dụng hợp lý và hiệu quả các nguồn tài nguyên, chú ý đến tài nguyên rừng; xử lý ô nhiễm môi trường, bảo đảm môi trường tự nhiên xanh, sạch, đẹp; chú trọng không gian mặt nước của hệ thống sông, hồ và khai thác, sử dụng có hiệu quả không gian xanh, từng bước xây dựng những khu vực đô thị đặc sắc (kết hợp cây xanh, mặt nước, văn hóa, lịch sử) và có chất lượng cao để thu hút giới tinh hoa đến sinh sống, làm việc; góp phần xây dựng và phát triển Thủ đô văn minh, hiện đại," Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội Hà Minh Hải nhấn mạnh./.