Những ngày tháng Tám lịch sử, bên cạnh những mốc son đã đi vào lòng mỗi người dân Việt Nam, có một chiến thắng mang tầm vóc thời đại. Đó là ngày 5/8/1964, quân và dân Việt Nam đã đánh thắng lực lượng Không quân, Hải quân vào loại hiện đại bậc nhất của Mỹ.
Tròn 56 năm đã trôi qua, nhưng âm vang của chiến thắng đó vẫn còn vẹn nguyên. Đây là chiến công đầu tiêu biểu, mở đầu trang sử anh hùng trong lịch sử xây dựng, chiến đấu, chiến thắng và trưởng thành của Hải quân Nhân dân Việt Nam.
Do bị sa lầy và thất bại trong cuộc chiến tranh đặc biệt ở miền Nam, đế quốc Mỹ âm mưu mở rộng chiến tranh phá hoại ra miền Bắc hòng ngăn chặn sự chi viện của miền Bắc cho cách mạng miền Nam.
Tổng thống Mỹ và Hội đồng An ninh quốc gia đã họp và quyết định chủ trương chiến lược mới: "Gây sức ép tối đa và liên tục bằng cách đưa quân đội vào để Mỹ hóa cuộc chiến tranh ở miền Nam Việt Nam; khẩn trương chuẩn bị đưa chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân ra miền Bắc Việt Nam."
Những ngày cuối tháng 7/1964, Mỹ đã cho các tàu thuộc Hạm đội 7 liên tục hoạt động trinh sát, khiêu khích vào sát bờ biển miền Bắc Việt Nam. Đặc biệt, đêm 31/7/1964, tàu khu trục USS Maddox của Hải quân Mỹ đã đi dọc bờ biển từ tỉnh Quảng Bình, Hà Tĩnh, Nghệ An đến Thanh Hóa để trinh sát, khiêu khích và uy hiếp các tàu đánh cá của ngư dân Việt Nam, có lúc chỉ cách bờ biển 8 hải lý.
[Hải quân Việt Nam bảo đảm tác chiến độc lập, nâng cao khả năng làm chủ]
Quyết tâm trừng trị sự xâm phạm vùng biển của Tổ quốc, ngày 2/8/1964, khi tàu khu trục Maddox xâm phạm vùng biển Việt Nam, chấp hành chỉ thị của cấp trên, Bộ Tư lệnh Hải quân đã giao nhiệm vụ cho Tiểu đoàn 135 tổ chức biên đội 3 tàu phóng lôi là 333, 336, 339 của Phân đội 3, do tàu 333 chỉ huy, tiến công địch.
Trận đánh diễn ra trên vùng biển khu vực đảo Hòn Mê (Thanh Hóa). Bằng tinh thần dũng cảm, dám đánh, quyết đánh và đánh thắng, biên đội tàu của Phân đội 3 đã đánh đuổi tàu khu trục Maddox ra khỏi vùng biển Việt Nam. Đây là chiến công đầu tiên của bộ đội Hải quân.
Sau khi tàu khu trục Maddox bị đánh đuổi, chính quyền Mỹ dựng lên cái gọi là "sự kiện Vịnh Bắc Bộ." Ngày 5/8/1964, Mỹ huy động tối đa lực lượng của Hạm độ 7 gồm hàng chục máy bay tiêm kích và cường kích hiện đại, chia làm 3 đợt tấn công vào các mục tiêu kinh tế và hầu hết các căn cứ, khu trú đậu quan trọng của hải quân Việt Nam suốt dải ven biển từ sông Gianh (Quảng Bình) đến Bãi Cháy (Quảng Ninh). Nhưng chúng bị bộ đội hải quân cùng quân và dân miền Bắc đánh trả quyết liệt.
Trong thế trận chiến tranh nhân dân đất đối không, các tàu của hải quân của Việt Nam vừa cơ động tránh bom đạn của địch vừa mưu trí, dũng cảm, kiên cường phối hợp với các lực lượng khác bủa lưới lửa giáng trả máy bay Mỹ. Ở trận chiến này, quân và dân Việt Nam đã bắn rơi 8 máy bay Mỹ, bắn bị thương nhiều chiếc khác, bắt sống 1 giặc lái.
Cùng với chiến công ngày 2/8 đánh đuổi tàu khu trục Mỹ, chiến thắng ngày 5/8 đã mở đầu trang sử oanh liệt, hào hùng của lực lượng Hải quân Nhân dân Việt Nam, góp phần cổ vũ toàn Đảng, toàn quân, toàn dân Việt Nam ở miền Bắc và đồng bào miền Nam thi đua đánh giặc lập công, quyết tâm giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước.
Không chỉ là khởi đầu bản hùng ca oanh liệt của Hải quân Nhân dân Việt Nam, chiến công này đã biểu hiện sức mạnh và ý chí quyết tâm dám đánh, biết đánh và quyết đánh thắng quân xâm lược của quân và dân miền bắc; đồng thời, là thắng lợi của đường lối chiến tranh nhân dân "Lấy nhỏ đánh lớn, lấy ít địch nhiều" của Ðảng ta.
Từ chiến thắng trận đầu, trong suốt 20 năm chống đế quốc Mỹ, cứu nước đầy gian khổ, Hải quân nhân dân với vai trò là lực lượng nòng cốt trong thế trận chiến tranh nhân dân trên biển đã độc lập và hiệp đồng với các lực lượng khác đánh đuổi, đánh chìm nhiều tàu địch; bắn rơi, bắn cháy nhiều máy bay; tiêu diệt nhiều sinh lực, phá hủy nhiều phương tiện chiến tranh; phá phong tỏa đường biển của địch, tạo nên huyền thoại "Đường mòn Hồ Chí Minh" trên biển, chi viện đắc lực cho chiến trường miền Nam, giải phóng các đảo, góp phần cùng quân dân cả nước giải phóng miền Nam thống nhất đất nước.
Trong sự nghiệp đổi mới đất nước, thực hiện quyết tâm của Bộ Chính trị, của Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng, Hải quân Nhân dân Việt Nam đã và đang nỗ lực phấn đấu xây dựng Quân chủng Hải quân theo hướng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, thực sự là lực lượng nòng cốt của nền quốc phòng toàn dân, chiến tranh nhân dân trên biển.
Trước những thử thách của tình hình quốc tế và trong nước, cán bộ, chiến sỹ Hải quân nhân dân Việt Nam luôn vững vàng về chính trị, tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc và nhân dân, xứng đáng là lực lượng nòng cốt bảo vệ vững chắc chủ quyền vùng biển, hải đảo, thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của Tổ quốc.
Và như khẳng định của Chuẩn Đô đốc Đặng Minh Hải, Phó Chính ủy Hải quân: Quân chủng có những bước phát triển nhanh chóng về lực lượng, phương tiện, vũ khí trang bị, tiến thẳng lên chính quy, hiện đại một cách vững chắc, có nhiều mặt đột phá. Đội ngũ cán bộ, đảng viên, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân, viên chức quốc phòng, hạ sỹ quan, chiến sỹ toàn quân chủng được huấn luyện, rèn luyện trưởng thành mọi mặt, nhất là về trình độ kỹ thuật, chiến thuật và khả năng làm chủ vũ khí trang bị mới hiện đại.
Chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu của quân chủng không ngừng nâng lên, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ làm nòng cốt bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc. Những thành tích, chiến công đó đã góp phần nâng cao tầm vóc, uy tín, vị thế của Hải quân Nhân dân Việt Nam, xứng đáng với niềm tin yêu của Đảng, Nhà nước, Quân đội và nhân dân.
Năm tháng đã trôi qua, song khí thế hào hùng cùng những bài học kinh nghiệm quý báu từ chiến thắng trận đầu của Hải quân Nhân dân Việt Nam vẫn còn nguyên giá trị lịch sử - thời đại trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Tinh thần từ chiến thắng đó nhắc nhở nêu cao hơn nữa tinh thần độc lập, tự chủ, tự cường, dám đánh, quyết đánh và quyết thắng kẻ thù trong mọi tình huống./.