Chủ tịch Cuba Miguel Diaz-Canel (giữa) và các cử tri xếp hàng chờ bỏ phiếu trong cuộc trưng cầu ý dân về Hiến pháp mới tại La Habana, ngày 24/2/2019. (Nguồn: AFP/TTXVN)Theo nhận định của trang thông tin đa phương tiện El Toque (Cuba), với việc thông qua bản Hiến pháp mới sau cuộc trưng cầu ý dân vào ngày 24/2 vừa qua, Cuba đã khép lại một chặng đường dài về cải cách hiến pháp toàn diện và mở ra một chặng đường còn dài hơn rất nhiều, đó là triển khai áp dụng văn bản luật cơ bản đó.
Hiến pháp mới chưa có hiệu lực cho tới khi được đăng trên Công báo chính thức và không có quy định cụ thể về thời gian của thủ tục.
Chỉ sau khi Hiến pháp có hiệu lực, người ta mới bắt đầu thực hiện các lộ trình chính trị và pháp lý cần thiết để đưa văn bản cơ bản này vào thực tiễn.
Chính phủ Cuba nhận định rằng đất nước sắp bước vào một giai đoạn “hoạt động lập pháp cường độ cao." Lịch trình của chặng đường này mở đầu bằng việc đưa Hiến pháp mới vào hiệu lực, có thể là 1 tháng sau ngày trưng cầu ý dân, tức trong tháng 3, hoặc có thể kéo dài tới ngày 10/4, để trùng với ngày kỷ niệm sự ra đời Hiến pháp Guáimaro năm 1869, bản Hiến pháp độc lập đầu tiên trong lịch sử Cuba.
Sau đó sẽ là giai đoạn triển khai luật Bầu cử, văn bản luật quan trọng nhất sau Hiến pháp, bao gồm các quy định về việc đề cử và bỏ phiếu các đại diện của nhân dân và các cơ chế kiểm soát. Luật này sẽ là căn cứ cho việc bầu chọn các đại biểu Quốc hội, chủ tịch, phó chủ tịch và thư ký của cơ quan lập pháp này; bầu Hội đồng Nhà nước (cơ quan thường vụ của Quốc hội), Chủ tịch và Phó Chủ tịch nước, các thành viên của Hội đồng Bầu cử quốc gia, các thống đốc và phó thống đốc tỉnh, các ủy viên hội đồng nhân dân địa phương cùng chủ tịch và phó chủ tịch của các cơ quan này.
Cấu trúc nhà nước chỉ vận hành khi luật bầu cử có hiệu lực. Tuy nhiên, hiện đang có một số khúc mắc và trì trệ do các cuộc tranh luận về bộ khung Hiến pháp mới, chẳng hạn như sự tồn tại của các ủy ban dự trù nhân sự và số lượng các đại biểu của Quốc hội, và “công thức” cuối cùng cho các vấn đề này cũng sẽ được quyết định trong Luật Bầu cử.
Một nhân tố quan trọng khác cần được tính tới mà Hiến pháp chưa thể hiện rõ hay ấn định cụ thể là tiến trình tham vấn nhân dân đối với Luật Bầu cử, luật về các tòa án, Bộ luật Tố tụng Hình sự hay Bộ luật Tố tụng Dân sự, Hành chính, Lao động và Kinh tế. Hiến pháp mới chỉ làm mới chỉ sáng tỏ nội dung về Bộ luật Gia đình.
[Mỹ tiếp tục siết chặt biện pháp bao vây cấm vận chống Cuba]
Như vậy, theo Điều 7 trong Quy chế hoạt động của Quốc hội, cơ quan này hoặc Hội đồng Nhà nước - với tư cách cơ quan thường vụ của Quốc hội, sẽ có trách nhiệm quyết định có thực hiện hay không các đợt tham khảo ý kiến quần chúng về các luật mới. Sau khi Hiến pháp mới hiệu lực, hệ thống tư pháp có 18 tháng để điều chỉnh và thích nghi.
Tất cả những quy định kể trên và một số quy định khác là những yếu tố để xây dựng lộ trình lập pháp mà Quốc hội phải trình trước tháng 3/2020. Nhiều người kỳ vọng rằng lộ trình này sẽ ấn định thời gian cụ thể cho việc đưa các luật mới đi vào thực tiễn, dù chưa chắc các dự luật cần sửa đổi có được bao gồm trong lộ trình này hay không.
Nhìn chung vẫn còn nhiều vấn đề còn tồn tại. Quốc hội Cuba sẽ phải điều chỉnh luật về các tổ chức, luật bãi miễn nhiệm kỳ đối với các đại diện được bầu chọn trong hệ thống hội đồng nhân dân, luật kiểm sát và luật quốc phòng, và nhiều nội dung khác.
Trong khi đó, có những yếu tố được nhắc tới trong Hiến pháp mới (và thậm chí một số là còn từ Hiến pháp 1976 hiện hành) đòi hỏi phải có những điều chỉnh thêm, chẳng hạn như luật về công dân, về đơn vị hành chính huyện, về doanh nghiệp, về y tế, về truyền thông và về Hội đồng Bầu cử quốc gia.
Việc tích hợp các thỏa thuận và hiệp ước quốc tế mà Cuba tham gia cũng sẽ tác động tới trật tự tư pháp nội bộ và đòi hỏi phải có những điều khoản luật mới được soạn thảo; chưa kể các nội dung mới được nêu về nguyên tắc trong Hiến pháp mới và cần có luật để xác định cụ thể như giới hạn về sở hữu tư nhân đối với tư liệu sản xuất hay mức độ tập trung tài sản.
Nếu việc thông qua Hiến pháp mới là xuất phát điểm, thì thời khắc quyết định hình hài Nhà nước và hệ thống hành chính, tư pháp mới của Cuba bây giờ mới bắt đầu, với việc diễn giải tất cả các nội dung của Hiến pháp mới và xây dựng đủ các cơ chế để áp dụng chúng. Chính quá trình này sẽ là lời giải cụ thể cho câu hỏi vai trò của công dân là gì và các lực lượng tại Cuba sẽ được tổ chức và sắp đặt ra sao trong giai đoạn lịch sử mới của đảo quốc Caribean này./.
