Tiếp tục Phiên họp thứ 27, sáng 20/9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư công.
Cân nhắc phạm vi sửa đổi
Trình bày Tờ trình của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết sau hơn 3 năm thực hiện Luật Đầu tư công, tuy đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng trong quá trình triển khai thực hiện đã xuất hiện một số hạn chế, vướng mắc.
Một số quy định trong Luật quá cứng nhắc, hoặc chưa đầy đủ, không đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn.
Bên cạnh đó, Luật Đầu tư công có một số điểm chưa thống nhất với các luật khác như Luật Ngân sách nhà nước, Luật Xây dựng, Luật Đất đai, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Quy hoạch... Do đó, việc sửa đổi Luật là cần thiết.
Chính phủ đã có Tờ trình số 127/TTr-CP ngày 12/4/2018 báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư công.
Sau khi các cơ quan thẩm tra của Quốc hội có ý kiến về việc chưa xem xét Tờ trình nói trên, Thủ tướng Chính phủ đã có văn bản số 552/TTg-KTTH ngày 24/4/2018, yêu cầu các bộ, ngành, địa phương báo cáo rà soát tổng thể những vướng mắc, khó khăn trong thực thi các quy định liên quan đến đầu tư công.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã tổng hợp 597 ý kiến của 37 bộ, cơ quan trung ương và 50 địa phương, trong đó có 329 ý kiến liên quan đến vướng mắc của Luật Đầu tư công, nghiên cứu, tiếp thu 276 ý kiến, tổ chức 3 hội thảo.
Sau khi tiếp thu, chỉnh lý, phạm vi, nội dung sửa đổi, bổ sung của dự thảo Luật được mở rộng hơn; đã tác động, sửa đổi, bổ sung tới 69/108 điều, bãi bỏ 6 điều, bổ sung 4 điều mới, dẫn tới kết cấu của dự thảo Luật (mới) thay đổi, chỉ còn 106 điều.
Trên cơ sở ý kiến của Hội đồng thẩm định, Chính phủ thống nhất trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, báo cáo Quốc hội quyết định đối với dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi), thay thế cho dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư công như đã trình.
Thảo luận tại phiên họp, các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhất trí sửa đổi Luật nhằm đổi mới, nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công, tuy nhiên không đồng ý về phạm vi sửa đổi.
Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cho rằng Chính phủ nên cân nhắc việc thay đổi tên và phạm vi sửa đổi của dự án Luật vì việc đánh giá sửa đổi toàn diện chưa đủ độ “chín.”
Phó Chủ tịch Quốc hội chỉ rõ thực tế vướng mắc vừa qua do một phần chưa phù hợp giữa nghị định với luật, các thông tư, sự phối hợp giữa trung ương và địa phương chưa tốt…
Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị chỉ sửa những nội dung thật sự vướng mắc, đã được đánh giá tác động, đảm bảo độ “chín,” không sửa toàn diện. Sau 5 năm thực hiện Luật Đầu tư công, khi có đánh giá đầy đủ mới sửa.
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cũng thống nhất quan điểm, điểm gì vướng mắc, khó khăn trong thực hiện đầu tư công thì sửa. Tờ trình nêu còn có sự lúng túng là đúng, bởi chuyển từ cơ chế cũ sang cơ chế mới, từ kế hoạch đầu tư công hàng năm sang trung hạn, nhưng không phải do Luật.
Bên cạnh đó, những điểm mà Chính phủ cho rằng còn “cứng nhắc”, “chưa đầy đủ” như công tác đầu tư, quyết định đầu tư, thẩm định vốn, khả năng cân đối nguồn vốn, giao vốn nhiều lần,… không phải do Luật mà do khâu thực hiện.
“Luật Đầu tư công có khó khăn, nhưng bất cập trong Luật chỉ là một phần, còn phần nhiều hơn do tổ chức thực hiện Luật chưa nghiêm. Tôi đồng ý cần rà lại, cái gì thiếu, chưa đồng bộ thì sửa đổi, còn những gì không phải do Luật mà do công tác điều hành thì không sửa,” Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.
Ngân sách phải được quản lý và giám sát chặt chẽ
Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Đức Hải, đại diện cơ quan thẩm tra dự án Luật, cho biết Dự thảo Luật có nhiều điều khoản giao Chính phủ quy định chi tiết. Qua rà soát cho thấy trong số 106 điều luật có đến gần 30 điều luật quy định giao Chính phủ hướng dẫn.
Trong số đó, nhiều nội dung quan trọng không thuộc thẩm quyền hướng dẫn như: các trường hợp điều chỉnh làm tăng tổng mức đầu tư; thẩm định dự án; thẩm quyền quyết định dự án đặc biệt; thứ tự ưu tiên, lựa chọn danh mục dự án.
Điều này một mặt không phù hợp thẩm quyền, mặt khác sẽ làm phát sinh vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện, không bảo đảm yêu cầu pháp điển hóa.
Do đó, Chính phủ cần quy định chi tiết tối đa các điều, khoản trong dự thảo Luật, đảm bảo tính cụ thể, minh bạch, phù hợp về thẩm quyền. Đối với những vấn đề thuộc thẩm quyền hướng dẫn, Chính phủ cần khẩn trương xây dựng dự thảo Nghị định trình kèm dự thảo Luật.
Dự thảo Luật sửa đổi theo hướng bỏ quy định hiện hành về nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong việc điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm, giao Chính phủ thẩm quyền này.
Để bảo đảm tính thống nhất với các quy định của pháp luật hiện hành, trong đó có Luật Ngân sách Nhà nước, bảo đảm tính phù hợp với Nghị quyết 26 của Quốc hội và giữ ổn định như thực tiễn đang triển khai, Thường trực Ủy ban Tài chính-Ngân sách đề nghị giữ như quy định hiện hành về thẩm quyền của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Dự thảo Luật cần quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, bao gồm: quyết định điều chỉnh cơ cấu, mức vốn đầu tư công cho các chương trình, dự án trong trường hợp không làm thay đổi tổng mức vốn kế hoạch đã được Quốc hội quyết định; xem xét, quyết định danh mục các dự án sử dụng vốn đầu tư công; điều chỉnh danh mục các dự án đầu tư công; giám sát việc thực hiện phân bổ và giao kế hoạch vốn đầu tư công của các bộ, ngành, địa phương...
Một điểm đáng chú ý trong dự thảo Luật là quy định dự án quan trọng quốc gia là dự án sử dụng vốn đầu tư công từ 35.000 tỷ đồng trở lên (hiện nay là 10.000 tỷ đồng).
Ủy ban Tài chính-Ngân sách cho rằng Tờ trình của Chính phủ mới chỉ nêu mức này tương đương 0,6% GDP mà chưa đưa ra cơ sở điều chỉnh, đánh giá tác động nên chưa đủ căn cứ.
Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Đức Hải phân tích: Việc điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư chỉ áp dụng trong trường hợp có biến động lớn về chỉ số giá tiêu dùng.
Trong khi đó, 3 năm qua, tính từ thời điểm áp dụng Luật, chỉ số giá tiêu dùng không biến động lớn.
Quy định hiện hành về xác định mức vốn của Dự án quan trọng quốc gia là từ 10.000 tỷ đồng trở lên đã được tính toán, bảo đảm phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam, với khả năng cân đối nguồn vốn ngân sách Nhà nước.
Ngoài ra, số dự án có tổng mức đầu tư trên 10.000 tỷ đồng vốn đầu tư công thời gian qua là rất ít, việc triển khai quy định này không phát sinh vướng mắc về mức trần vốn của dự án.
Trưởng ban Dân nguyện của Ủy ban Thường vụ Quốc hội Nguyễn Thanh Hải cho rằng về nguyên tắc, chi tiền của dân thì phải xin phép cơ quan dân cử.
Việc căn cứ vào GDP để nâng tiêu chí dự án phải trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội là chưa hợp lý. Điều quan trọng là cần căn cứ vào năng lực của cơ quan thẩm định, cơ quan cho phép.
Khi số lượng đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách ngày càng cao, có đủ năng lực và thời gian thì đáng ra số vốn được quy định phải trình càng giảm.
“Như vậy tăng quy định nâng số vốn dự án thì sẽ giảm số lượng các dự án trình ra Quốc hội và tăng dự án Chính phủ quyết định, điều này là không phù hợp thực tiễn. Định mức này phải ngày càng giảm khi đại biểu chuyên trách tăng lên. Có thể dự án nhỏ, nhưng nếu Quốc hội đủ năng lực, thời gian để thẩm định thì vẫn phải xin phép,” đại biểu Nguyễn Thanh Hải nhấn mạnh.
Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nhấn mạnh các khoản chi phải có dự toán, được sự quyết định của cơ quan có thẩm quyền và "ngân sách phải được quản lý và giám sát chặt chẽ. Đồng tiền bát gạo của dân không thể buông lỏng"./.