Một trong những nhiệm vụ chiến lược của ngành logistics Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2021-2025, định hướng đến 2030 là tập trung chuyển đổi hệ sinh thái logistics.
Ngành logistics tăng năng lực tự động hóa và số hóa trong quá trình lưu thông hàng hóa luồng di chuyển, lưu trữ hàng hóa trong nước và xuất nhập khẩu qua địa bàn, đồng thời, nắm bắt xu hướng ngành, nhất là làn sóng ứng dụng công nghệ trong lĩnh vực logistics.
Nhận diện thế mạnh địa phương
Theo bà Phan Thị Thắng, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh (nay là Thứ trưởng Bộ Công Thương), trong quá trình xây dựng chính sách và phát triển kinh tế, Thành phố Hồ Chí Minh xác định ngành logistics là một ngành rất quan trọng, có tác động đến sự phát triển bền vững, lâu dài cho tăng trưởng kinh tế thành phố.
Đến nay, thành phố đã định hình được hướng đi và đang tập trung triển khai các nhiệm vụ trọng tâm của ngành như tập trung hình thành hệ thống trung tâm logistics theo tiêu chuẩn quốc tế, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao...
Về hạ tầng giao thông, bà Phan Thị Thắng cho rằng Thành phố Hồ Chí Minh có thế mạnh về vị trí địa lý khi nằm giữa các trục giao thông Bắc-Nam, Đông-Tây... nên trở thành trung tâm lưu chuyển hàng hóa trong nước và xuất nhập khẩu cho khu vực kinh tế trọng điểm phía Nam. Tuy nhiên, hệ thống đường giao thông chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển của thành phố.
Đặc biệt, việc triển khai những tuyến đường vành đai kết nối Thành phố Hồ Chí Minh với các tỉnh Đông-Tây Nam Bộ còn chậm dẫn đến hoạt động giao thương chưa tương xứng với tiềm năng khu vực phía Nam.
Để giải quyết một số vấn đề quan trọng của hạ tầng logistics, việc hình thành hệ thống trung tâm logistics hiện đại, đáp ứng nhu cầu thực tế hiện nay là hết sức bức thiết đối với Thành phố Hồ Chí Minh và cả khu vực kinh tế trọng điểm phía Nam.
Theo Đề án phát triển logistics Thành phố Hồ Chí Minh đến 2025 và tầm nhìn 2030 của Sở Công Thương Thành phố Hồ Chí Minh, căn cứ vào nhu cầu sản xuất, lưu thông hàng hóa trong khu vực và xuất nhập khẩu, đồng thời trên cơ sở rà soát nguồn quỹ đất hiện có trên địa bàn, Thành phố Hồ Chí Minh cần có 7 trung tâm logistics đạt chuẩn.
Theo ông Lê Huỳnh Minh Tú, Phó Giám đốc Công Thương Thành phố Hồ Chí Minh, ngành công thương sẽ thúc đẩy tự động hóa và số hóa quá trình lưu thông hàng hóa - mô tả được trạng thái thực của những luồng di chuyển, lưu trữ hàng hóa trong nước và xuất nhập khẩu qua địa bàn.
Đơn cử, hàng hóa xuất phát từ nhà máy nào, được trung chuyển qua những điểm nào (kho bãi, bến cảng...) bằng phương tiện gì, thời gian mỗi công đoạn là bao nhiêu...
[Tốc độ tăng trưởng hoạt động dịch vụ logistics đạt khoảng 15%]
Ngành công thương Thành phố Hồ Chí Minh xây dựng hệ sinh thái dữ liệu logistics dùng chung cho doanh nghiệp và cơ quan nhà nước, dựa trên khoa học dữ liệu, dữ liệu lớn, điện toán đám mây... để biến dữ liệu hiện có của doanh nghiệp thành lợi thế cạnh tranh, tối ưu hóa quá trình lưu chuyển hàng hoá xuất nhập khẩu và phân phối nội địa.
Cùng với đó, xây dựng sàn giao dịch thương mại điện tử giúp kết nối doanh nghiệp với doanh nghiệp, doanh nghiệp với khách hàng cuối cùng và kết nối với ngày càng nhiều sàn thương mại điện tử quốc tế.
Trong Đề án phát triển logistics Thành phố Hồ Chí Minh đến 2025 và tầm nhìn 2030, thành phố xác định tập trung những mục tiêu quan trọng như tốc độ tăng trưởng doanh thu dịch vụ logistics của doanh nghiệp đến năm 2025 đạt 15%, đến năm 2030 đạt 20%.
Tỷ trọng đóng góp của ngành logistics vào tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) Thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2025 đạt 10% và đến năm 2030 đạt 12%; đồng thời góp phần kéo giảm tỷ lệ chi phí logistics cả nước so với tổng sản phẩm trong nước (GDP) quốc gia.
Mặt khác, tăng tỷ lệ thuê ngoài dịch vụ logistics đến năm 2025 đạt 60% và năm 2030 đạt 70%. Hướng doanh nghiệp sản xuất chuyển sang sử dụng logistics tích hợp (3 PL, 4 PL); phát triển những doanh nghiệp logistics có khả năng kết nối mạng...
Về phía doanh nghiệp, Thành phố Hồ Chí Minh cũng đã và đang chủ động nâng cao năng lực cạnh tranh, cung cấp dịch vụ logistics, gồm: tăng tỷ lệ doanh nghiệp 3PL, 4PL (doanh nghiệp sử dụng dịch vụ của một bên thứ 2 thực hiện các hoạt động phục vụ các khâu phân loại, lưu trữ hàng hóa, giao vận) chiếm 3-5% trong tổng số doanh nghiệp logistics thành phố.
Các doanh nghiệp mở rộng thị trường quốc tế, tham gia sâu rộng vào chuỗi cung ứng của các ngành hàng chủ chốt của Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh, thành lân cận ra thị trường quốc tế.
Bám sát xu thế ngành
Ngành logistics đang phát triển nhanh và mạnh tại Việt Nam nói chung, tại Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng với đa dạng sản phẩm, dịch vụ theo sự tăng trưởng của xuất nhập khẩu cũng như dịch vụ bán lẻ, phân phối. Vì vậy, để nâng cao hiệu quả hoạt động, cải thiện tính cạnh tranh, cắt giảm chi phí, giá thành..., doanh nghiệp phải sử dụng ứng dụng công nghệ vào hoạt động sản xuất, kinh doanh, vận chuyển.
Theo chuyên gia, chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh cần có những chính sách liên kết để điều phối chung và phát huy vai trò của thành phố trong khu vực, chứ không riêng từng địa phương hay ngành nghề, lĩnh vực. Đồng thời, doanh nghiệp thành phố cũng cần phải có những đổi mới trong vận hành, đặc biệt áp dụng công nghệ để chủ động gia giảm chi phí vận hành.
Ở góc độ chuyên gia, ông Nguyễn Quang Trung, giảng viên Đại học Kinh tế-Tài chính Thành phố Hồ Chí Minh chỉ ra rằng trong sự phát triển của thương mại điện tử và kinh tế số, logistics điện tử (e-logistics) ngày càng thể hiện rõ tầm quan trọng không thể thay thế. Do đó, đầu tư phát triển hạ tầng logistics và hạ tầng công nghệ thông tin để phát triển e-logistics là vấn đề cấp thiết nên kiến tạo cơ chế, chính sách và môi trường đón đầu công nghệ e-logistics trong chính sách phát triển logistics của Thành phố Hồ Chí Minh kết nối vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Mục tiêu logistics là tính hiệu quả cùng với tiết kiệm chi phí, còn đối với e-logistics là tính hiệu quả từ tốc độ, sự minh bạch và tin cậy. Với e-logistics, nhu cầu vận chuyển thiếu ổn định và cũng không thể dự đoán được do số lượng khách hàng rất lớn nhưng trong trường hợp logistics truyền thống, nhu cầu về lô hàng là có thể dự đoán được.
Phân tích cụ thể, ông Phan Văn Chinh, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), cho rằng định hướng phát triển logistics nên nâng cao tiêu chuẩn, chất lượng dịch vụ để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của đa dạng thị trường; trong đó, có thể phát triển dịch vụ logistics trọn gói, đồng bộ, phấn đấu giảm chi phí logistics... bằng giải pháp cải thiện cơ sở hạ tầng logistics gắn với thương mại điện tử theo xu hướng phát triển trên thế giới và khu vực.
Về phía doanh nghiệp, bộ, ngành và chính quyền địa phương, đồng hành cùng ngành hỗ trợ xây dựng những tập đoàn mạnh về logistics, đẩy mạnh đầu tư ra nước ngoài và xuất khẩu dịch vụ logistics, tạo định hướng và động lực phát triển thị trường. Đơn cử, cơ quan quản lý chung tay xây dựng đội ngũ doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng dịch vụ logistics lạnh, kho lạnh, container lạnh... để phục vụ hàng nông sản, nhất là hàng nông sản chất lượng cao.
Trong thời gian gần đây, giới chuyên gia toàn cầu bắt đầu cân nhắc tới xu hướng logistics 5.0 - quá trình chuyển đổi tập trung vào yếu tố con người. Cùng với đó, cuộc cách mạng công nghiệp 5.0 cho thấy ba từ khóa quan trọng nhất sẽ là tập trung vào con người (human-centric), tính bền vững (sustainable) và khả năng thích ứng, phục hồi (resilient).
Xu hướng mới này đặt ra yêu cầu ngành logistics phải phát triển những sản phẩm dịch vụ giá trị gia tăng, đáp ứng mọi thị trường như thương mại tự do, thương mại điện tử... ngoài những thị trường truyền thống. Việt Nam nói chung và Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng đang đang đứng trước cơ hội trở thành khu vực trọng yếu cho các hoạt động logistics và thương mại toàn cầu trong tương lai.
Mặc dù ngành logistics đang gia tăng mạnh mẽ nhưng cơ hội vẫn đang mở rộng và dư địa thị trường vẫn còn cho những "người chơi" chuyển mình nhanh chóng nắm bắt cơ hội và hưởng lợi. Những “người chơi” trong ngành logistics sẽ cần phải đầu tư nghiêm túc cho công nghệ và hệ thống kho bãi; kết nối các doanh nghiệp nhiều bên tạo dựng hệ sinh thái hoàn chỉnh... để mang lại lợi ích cho đối tác.
Về phía bộ, ngành, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải cho rằng nằm trong khu vực phát triển năng động của thế giới, là nơi tập trung luồng hàng hóa toàn cầu, Việt Nam có nhiều lợi thế trong việc đẩy mạnh sản xuất, xuất khẩu, phát triển dịch vụ logistics.
Sự phát triển của ngành logistics gắn liền với phát triển kinh tế, hội nhập kinh tế quốc tế, nhất là các Hiệp định thương mại tự do (FTA) mang tới nhiều cơ hội cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam nói chung và các doanh nghiệp logistics nói riêng.
Trước bối cảnh hiện nay, muốn nắm bắt được các cơ hội nói trên, cần đa dạng giải pháp logistics và xác định logistics đóng một vai trò hết sức quan trọng trong việc duy trì tính bền vững, nâng cao tính chống chịu của chuỗi cung ứng. Đặc biệt, phát triển ngành logistics bền vững sẽ giúp doanh nghiệp mở ra cánh cửa cho nhiều ngành hàng xuất khẩu./.
Bài 1: Khơi thông 'mạch máu' logistics: Mắt xích kết nối thương mại
Bài 2: Khơi thông 'mạch máu' logistics: Củng cố tiềm lực doanh nghiệp
Bài 3: Khơi thông 'mạch máu' logistics: Vai trò nhạc trưởng của TP.HCM