Thảo luận về nội dung thảo luận dự án Luật Phòng, chống rửa tiền (sửa đổi), các đại biểu Quốc hội cơ bản đồng tình về sự cần thiết sửa đổi Luật để phù hợp trước những yêu cầu hội nhập, thực hiện các điều ước, cam kết quốc tế đồng thời khắc phục hạn chế, bất cập của Luật hiện hành, góp phần vào công tác phát hiện, xử lý vụ việc, vụ án tham nhũng, phòng chống tham nhũng và đảm bảo an ninh tài chính tiền tệ.
Kiểm soát chặt các loại hình giao dịch
Theo đại biểu Thái Thị An Chung, đoàn Nghệ An, lĩnh vực bất động sản có nguy cơ cao bị tội phạm rửa tiền tấn công. Các giao dịch bất động sản có thể qua sàn hoặc trực tiếp với hình thức thanh toán bằng tiền hay chuyển khoản nên khó kiểm soát.
Do đó, bà Chung cho rằng quy định và thực thi các quy định về phòng, chống rửa tiền trong lĩnh vực bất động sản là hết sức cần thiết, không chỉ để thực hiện các cam kết của Việt Nam với quốc tế mà còn góp phần quan trọng vào công cuộc đấu tranh phòng chống tham nhũng. Cụ thể, hoạt động đấu giá quyền sử dụng đất diễn ra rất sôi động, nguồn thu từ đấu giá quyền sử dụng đất chiếm tỷ trọng lớn trong thu ngân sách ở địa phương, song rất cần phải giám sát chặt chẽ dòng tiền tham gia đấu giá.
Đại biểu Quốc hội chỉ ra nhiều thủ đoạn 'núp bóng' để rửa tiền
“Bổ sung thêm các dấu hiệu đáng ngờ được quy định tại dự thảo Luật, là khách hàng thực hiện nhiều giao dịch trở lên trong một ngày, khách hàng mua bán nhiều bất động sản trở lên trong một lần. Bổ sung trách nhiệm của Bộ Tư pháp trong việc chủ trì, phối hợp với các cơ quan có liên quan triển khai thực hiện các biện pháp phòng, chống, rửa tiền, áp dụng cho các đối tượng báo cáo là đấu giá viên, tổ chức hành nghề, đấu giá thực hiện thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động phòng chống rửa tiền đối với các đối tượng này,” bà Chung kiến nghị.
Đại biểu Thái Thị An Chung cũng nhấn mạnh cần sửa đổi Luật Kinh doanh bất động sản theo hướng quy định các giao dịch bất động sản phải thực hiện thanh toán qua hệ thống ngân hàng. Điều này là hết sức cần thiết để chống thất thu thuế, chống rửa tiền và minh bạch thị trường bất động sản.
Đại biểu Nguyễn Thanh Hải, đoàn Thừa Thiên-Huế quan tâm đến giao dịch bằng loại tiền ảo qua hình thức trực tuyến và việc kiểm soát giao dịch của các tội phạm tẩu tán tài sản.
Theo đại biểu Nguyễn Thanh Hải, ngoài giao dịch bằng tiền mặt, vàng hoặc ngoại tệ tiền mặt được Nhà nước công nhận, trên thực tế còn có các hoạt động liên quan đến tiền ảo. Giao dịch trên nền tảng trực tuyến đang rất phổ biến và chưa được kiểm soát. Hơn nữa, ông dự báo thời gian tới việc mở rộng hội nhập quốc tế, các giao dịch tiền ảo sẽ phát triển. Đây là môi trường thuận tiện cho các hành vi rửa tiền, bà đề nghị Ban soạn thảo dự án Luật bổ sung cụm từ hoặc các giao dịch khác vào sau cụm từ “ngoại tệ tiền mặt.”
Đi sâu về vấn đề này, đại biểu Nguyễn Thị Thu Thủy, đoàn Bình Định đề nghị kiểm soát tài sản ảo, tiền dùng cho tài trợ khủng bố... Đối tượng áp dụng cần xem xét bổ sung một số hình thức đối tượng cụ thể, bởi bối cảnh công nghệ thông tin ngày càng phát triển đang tạo ra nhiều cơ hội và kênh khác nhau để tội phạm rửa tiền lợi dụng rửa tiền không hợp pháp thành tiền hợp pháp.
“Đặc biệt khi tiền ảo, tài sản số đã được một số quốc gia công nhận. Tại Việt Nam, hình thức mua bán Bitcoin gần đây đã xuất hiện, nếu không quy định cụ thể thì sẽ tạo kẽ hở cho tội phạm rửa tiền, chuyển tiền lợi dụng,” bà Thủy nói.
Ngoài ra, bà Thủy đề xuất cần mở rộng phạm vi, đối tượng báo cáo là tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản ảo, các sản phẩm, dịch vụ ứng dụng công nghệ mới và các dịch vụ chuyển tiền để tạo cơ sở pháp lý cho các cơ quan có thẩm quyền quản lý, thanh tra, giám sát hoạt động có rủi ro về rửa tiền và tài trợ khủng bố.
Làm rõ khái niệm để không bỏ lọt tội phạm
Góp ý vào dự thảo luận, đại biểu Lê Xuân Thân, đoàn Khánh Hòa cho rằng thực tế đấu tranh phòng, chống rửa tiền trong 10 năm qua có nhiều diễn biến cần Ban soạn thảo cập nhật và mô tả khái niệm “rửa tiền” rõ ràng hơn.
Theo đại biểu, trong Bộ Luật Hình sự, khái niệm “rửa tiền” đã chỉ rõ khi khởi tố bị can, bị cáo và người phạm tội đã xác định và người chấp hành án (có nghĩa là có dấu hiệu rõ ràng). Bên cạnh đó, khái niệm “đáng ngờ” nên mở rộng ra những đối tượng trước khi có quyết định khởi tố bị can của cơ quan pháp luật, để bảo đảm không để lọt tội phạm, góp phần đấu tranh phòng, chống tệ nạn rửa tiền tốt hơn.
Có chung quan điểm, đại biểu Thạch Phước Bình, đoàn Trà Vinh nhấn mạnh phòng, chống rửa tiền là nhằm phát hiện nỗ lực ngụy tạo các khoản tiền bất hợp pháp thành thu nhập hợp pháp, liên quan đến các tội phạm từ trốn thuế đến buôn bán ma túy, tham nhũng, lừa đảo, tài trợ khủng bố.
Ông Bình nêu rõ hoạt động rửa tiền có thể chia thành các bước, như gửi tiền bất hợp pháp vào hệ thống tài chính, thiết kế các giao dịch để che giấu nguồn gốc bất hợp pháp của các khoản tiền, sử dụng tiền để mua bất động sản hoặc đầu tư thương mại. Do vậy, dự thảo Luật cần làm rõ hơn khái niệm “rửa tiền” để thấy được bản chất của hành vi này.
Đại biểu Nguyễn Văn Hiển, đoàn Lâm Đồng thì cho hay qua nghiên cứu nội dung khái niệm “rửa tiền” tại dự thảo Luật, đối chiếu với quy định của Bộ luật Hình sự và khuyến nghị của FATF (Lực lượng Đặc nhiệm Hành động Tài chính) thì chưa thật sự chính xác.
“Các quy định, khái niệm ‘rửa tiền’ trong dự thảo thực chất là việc xác định các hành vi rửa tiền. Điều này dẫn đến hệ quả là các hành vi vi phạm sẽ không bị truy cứu trách nhiệm hình sự và như vậy là không phù hợp với kiến nghị số 3 của FATF,” ông góp ý./.