Những ngày gần đây, mạng xã hội xôn xao chia sẻ về bức thư do Hiệu trưởng Trường Tiểu học Nguyễn Văn Tố (Lê Chân, Hải Phòng) ký, gửi tới phụ huynh về kế hoạch bổ sung trang thiết bị giảng dạy, học tập, tổng số tiền lên đến trên 900 triệu đồng, đề nghị phụ huynh phải đóng các khoản tự nguyện.
Một phụ huynh Trường Tiểu học Đông Vệ 2 (Thanh Hóa) cũng phản ánh về việc mỗi phụ huynh có con vào lớp 1 phải đóng 1,3 triệu đồng để mua bàn, ghế và một số đồ dùng phục vụ dạy, học...
Liên quan đến vấn đề này, ông Trần Tú Khánh, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính (Bộ Giáo dục và Đào tạo) đã trao đổi làm rõ những nội dung xoay quanh vấn đề lạm thu đầu năm học.
Chưa hiểu đúng về xã hội hóa giáo dục
Theo ông Trần Tú Khánh, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính (Bộ Giáo dục và Đào tạo), lạm thu trong trường học không phải là vấn đề mới, năm nào cũng được bàn đến, dù các cơ quan chức năng đã vào cuộc, thanh tra, kiểm tra, xử lý kỷ luật nghiêm khắc.
Có thể nói, khi ngân sách nhà nước còn hạn chế, việc huy động các nguồn lực xã hội để đầu tư, nâng cao điều kiện đảm bảo chất lượng giáo dục là chính đáng và hết sức cần thiết.
Tuy nhiên, những người thực hiện chủ trương lại chưa hiểu đúng, làm đúng pháp luật về kêu gọi xã hội hóa trong giáo dục. Việc không hiểu đúng dẫn tới cách thức triển khai không phù hợp. Đây là lý do ở một số địa phương, đặc biệt người đứng đầu các cơ sở giáo dục đã thực hiện chưa đúng quy định, dẫn đến tình trạng lợi dụng hội phụ huynh học sinh, tình trạng áp đặt, cào bằng để thu tiền như ở Hải Phòng, Thanh Hóa...
Ông Trần Tú Khánh nêu rõ Bộ Giáo dục và Đào tạo năm nào cũng chủ động ban hành rất sớm các văn bản để hạn chế lạm thu. Năm nay, ngay từ tháng 3/2018, Bộ đã có văn bản hướng dẫn 1029 ngày 29/3 gửi các địa phương hướng dẫn, chấn chỉnh lạm thu. Bộ yêu cầu các cơ quan quản lý từ địa phương, Sở Giáo dục và Đào tạo, Phòng Giáo dục và Đào tạo, đặc biệt là người đứng đầu các cơ sở giáo dục chấn chỉnh tình trạng này. Tuy nhiên, tình trạng lạm thu vẫn tái diễn ở một số địa phương.
[Hà Nội công bố 33 số điện thoại tiếp nhận phản ánh lạm thu đầu năm học]
Cùng với văn bản 1029, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chủ động chỉ đạo các Vụ, Cục chức năng liên quan rà soát để sửa đổi hai thông tư, đặc biệt là Thông tư 55 về Điều lệ Ban đại diện cha mẹ học sinh, quy định rõ những việc được-không được làm của Hội cha mẹ học sinh.
Chẳng hạn, Hội cha mẹ học sinh chỉ thu khoản thu để phục vụ cho hoạt động chứ không thu các khoản quyên góp, tài trợ để chi các chi phí quản lý, xây dựng cơ sở vật chất trong trường học. Tuy nhiên, trong Hội cha mẹ học sinh, nhiều người cũng chưa nắm được hoặc hiểu chưa rõ về trách nhiệm quyền hạn của mình. Hiện nay, Bộ đang lấy ý kiến rộng rãi để bổ sung, sửa đổi Thông tư 55.
Bên cạnh Thông tư 55, Bộ đang tiến hành sửa đổi, đã lấy ý kiến của địa phương, Sở Giáo dục và Đào tạo, các chuyên gia để sửa đổi Thông tư 29 để giải quyết những vấn đề kêu gọi, cho biếu, tặng, tài trợ... Việc này nhằm tạo điều kiện cho các cơ sở giáo dục huy động thuận lợi nguồn lực từ bên ngoài, đáp ứng điều kiện cơ sở vật chất trong giai đoạn hiện nay.
Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính (Bộ Giáo dục và Đào tạo) Trần Tú Khánh nhấn mạnh từ câu chuyện kêu gọi sửa chữa cơ sở nhưng làm không đúng như Hải Phòng cho thấy tư duy, cách thức thu, quản lý tài chính từ nguồn xã hội hóa vẫn trong tình trạng nhà trường áp đặt, cào bằng với phụ huynh, các nhà tài trợ.
Thực tế cho thấy, nhiều phụ huynh có điều kiện kinh tế tốt muốn cùng nhà trường nâng cao chất lượng dạy-học cho các con. Nhưng cũng vẫn còn rất nhiều phụ huynh khó khăn về kinh tế. Việc huy động xã hội hóa kiểu cào bằng sẽ gây ra bức xúc cho người nộp, dù tinh thần thu là tự nguyện.
Tuyệt đối không thu áp đặt, cào bằng
Đề cập đến các biện pháp xử lý để chấm dứt tình trạng lạm thu, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho biết theo phân cấp quản lý, người đứng đầu cơ sở giáo dục địa phương, đặc biệt là Sở Giáo dục và Đào tạo phải chịu một phần trách nhiệm.
Năm học 2017-2018, Bộ cùng với các địa phương và cơ quan thanh kiểm tra, xử lý quyết liệt; đã có những trường hợp đau lòng như kỉ luật, khởi tố người đứng đầu trường. Ở đây, trách nhiệm lớn nhất là của người đứng đầu cơ sở giáo dục để xảy ra lạm thu.
Liên quan đến Ban đại diện cha mẹ học sinh, trong Thông tư 55 đã nói rất rõ Ban đại diện cha mẹ học sinh có quyền từ chối gợi ý, kêu gọi các khoản đóng góp không phù hợp. Nếu nhà trường, Ban đại diện cha mẹ học sinh hiểu, nắm rõ quy định về thẩm quyền, trách nhiệm của mình để thực hiện đúng và chia sẻ với những phụ huynh khác sẽ không xảy ra tình trạng lạm thu.
Trong điều kiện nguồn lực nhà nước dành cho giáo dục còn hạn hẹp, nếu không có các nguồn tài chính từ cho, biếu, tặng, đặc biệt là xã hội hóa cùng gánh vác với ngành Giáo dục sẽ rất khó khăn trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có văn bản hướng dẫn các khoản xã hội hóa, nguồn cho biếu tặng gửi các cơ sở giáo dục để triển khai thực hiện đúng, hiệu quả.
Để hạn chế “nở rộ” các khoản thu đầu năm, Bộ Giáo dục và Đào tạo hằng năm đều cố gắng rà soát các văn bản pháp quy, đồng thời gắn kết với các kế hoạch thanh kiểm tra, chỉ đạo các địa phương rà soát phát hiện và xử lý kịp thời.
Ông Trần Tú Khánh, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính cho rằng cần tuyên truyền mạnh mẽ để Ban đại diện cha mẹ học sinh và phụ huynh cả nước hiểu đúng về huy động các nguồn thu từ xã hội.
Ngoài các khoản thu kêu gọi xã hội hóa và tài trợ, nhà trường rất cần sự ủng hộ của hội phụ huynh học sinh tùy mức độ khả năng của từng ra đình; nhưng tuyệt đối cấm các khoản thu áp đặt, cào bằng.
Đặc biệt, nhà trường phải công khai minh bạch các khoản thu này. Đây có thể coi như một khoản ngân sách, cần thực hiện đúng theo các quy định của luật, như xây dựng, đấu thầu, mua sắm...
Hy vọng với sự vào cuộc của cả xã hội, việc chấn chỉnh tình trạng lạm thu và việc lợi dụng hội phụ huynh học sinh để thu các khoản phí sẽ được chấn chỉnh trong năm học mới, từ đó tạo ra môi trường giáo dục trong sạch, lành mạnh hơn./.