Trong phiên thảo luận của Quốc hội về kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội và ngân sách nhà nước năm 2022 và những tháng đầu năm 2023, các đại biểu Quốc hội bày tỏ băn khoăn về việc thiếu sách giáo khoa, thiết bị trường học và bất cập trong lựa chọn sách giáo khoa.
Thiếu minh bạch trong lựa chọn sách giáo khoa
Ghi nhận nỗ lực rất lớn của Bộ Giáo dục-Đào tạo trong việc xây dựng chương trình giáo dục phổ thông và chỉ đạo biên soạn, xuất bản phát hành sách giáo khoa mới, Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy, Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Đà Nẵng bày tỏ sự chia sẻ với những vướng mắc về nhân sự và tài chính mà ngành giáo dục rất khó một mình giải quyết.
"Một việc mà cả nước kỳ vọng rất lớn là đổi mới giáo dục mà người và tiền đều không chủ động được thì khó có thể làm tốt," nữ đại biểu Quốc hội thành phố Đà Nẵng chia sẻ.
Bà Thúy cũng chỉ rõ những hạn chế bắt nguồn từ chính điều hành của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Những sai phạm ở Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam là doanh nghiệp trực thuộc bộ phải xử lý hình sự có phần trách nhiệm của cơ quan chủ quản trong bổ nhiệm nhân sự lãnh đạo không đúng và thiếu kiểm tra, thanh tra sâu sát.
Về những sai sót trong một số cuốn sách giáo khoa và khả năng thiếu sách giáo khoa trong năm học sắp tới, tuy chia sẻ với khó khăn của ngành giáo dục nhưng bà Thúy cho rằng thái độ của bộ và các Nhà xuất bản trong việc tiếp thu ý kiến phê bình mới là điều khiến cử tri lo lắng, dư luận không đồng tình.
“Hiện nay hầu hết các ý kiến phê bình góp ý không được các nhà xuất bản và bộ trả lời. Một số trường hợp được trả lời thì không đúng thực tế," Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy cho hay.
Tình trạng thiếu minh bạch, khách quan, thiếu tôn trọng ý kiến của giáo viên, của nhà trường và phụ huynh học sinh trong việc chọn sách giáo khoa mà báo chí thường phản ánh đang bắt nguồn từ Thông tư 25/2020/TT-BGDĐT lựa chọn sách giáo khoa trong trường phổ thông.
Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy chỉ rõ tuy có đề ra quy trình chọn sách từ cấp cơ sở trở lên nhưng Thông tư trao quyền bỏ phiếu quyết định chọn sách của mỗi môn học cho một hội đồng 15 người mà không hề có quy định khi một cuốn sách giáo khoa được các cơ sở giáo dục lựa chọn với tỷ lệ như thế nào thì hội đồng có trách nhiệm chọn nguồn sách ấy.
[Sách giáo khoa tái bản đã sẵn sàng ở các cửa hàng phục vụ năm học mới]
Theo vị nữ đại biểu, nhiều giáo viên, cán bộ quản lý cơ sở giáo dục phản ánh trong việc chọn sách giáo khoa, ý kiến của giáo viên và nhà trường không được tôn trọng, thậm chí nhiều tổ chuyên môn, nhiều trường còn phải làm lại biên bản chọn sách cho phù hợp với ý kiến cấp trên.
Dẫn chứng báo cáo tài chính của công ty cổ phần đầu tư và phát triển giáo dục Phương Nam, công ty con của Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam, chưa đầy 2 năm đã chi gần 100 tỷ đồng để phát triển thị trường và tập huấn, đại biểu đặt câu hỏi liệu Bộ Giáo dục và Đào tạo đã thanh tra, kiểm tra vấn đề này chưa?
Theo Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy, nếu không kiên quyết phát hiện, xử lý những hiện tượng "chạy chọt, đi đêm" trong việc lựa chọn sách giáo khoa thì sẽ có ngày hối không kịp, lại có những vụ như Việt Á hay các vụ án hình sự về đấu thầu, trang thiết bị trong ngành giáo dục.
Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy nhấn mạnh điều đáng lo ngại nhất là việc lựa chọn sách thiếu minh bạch, khách quan chẳng những không khuyến khích được sự thi đua giữa các tổ chức, cá nhân biên soạn xuất bản, phát hành sách giáo khoa, không ngừng nâng cáo chất lượng sách giáo khoa có lợi cho người dạy và học mà còn có khả năng khuyến khích cạnh tranh không lành mạnh, dần dần làm sai lệch chủ trương xã hội hóa.
Từ những phân tích trên, nữ đại biểu Quốc hội thành phố Đà Nẵng kiến nghị Chính phủ chỉ đạo tổ chức thanh tra, kiểm tra, phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm đồng thời yêu cầu Bộ Giáo dục và Đào tạo khẩn trương rà soát, sửa đổi ngay quy định bất hợp lý của Thông tư 25. Quốc hội và Chính phủ xem xét việc sửa đổi Luật Giáo dục để tiếp tục thực hiện chủ trương đa dạng hóa tài liệu học tập và xã hội hoá việc biên soạn sách giáo khoa.
Đề xuất hỗ trợ sách giáo khoa cho học sinh nghèo
Đại biểu Bố Thị Xuân Linh, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Thuận cho rằng chủ trương của Đảng, Nhà nước đưa ra về đổi mới giáo dục và phát triển kinh tế gắn liền với phát triển văn hóa xã hội rất đúng, nhưng trong quá trình triển khai thực hiện chưa tương xứng và chưa được đầu tư, quan tâm đúng mức.
Bà Linh chỉ ra rằng qua giám sát Nghị quyết số 88 và Nghị quyết 55 của Quốc hội về đổi mới chương trình sách giáo khoa giáo dục phổ thông ở các địa phương đã chỉ ra nhiều khó khăn, vướng mắc, nhất là về cơ sở vật chất đối với các trường học trung học cơ sở và tiểu học chưa được đáp ứng để phục vụ nhu cầu dạy và học, trang thiết bị, dụng cụ còn thiếu như môn học Hóa, Vật lý, Tin học để thực hiện các thiết bị thí nghiệm vẫn còn nhiều khó khăn, từ đó ảnh hưởng đến việc tiếp thu của học sinh.
Đối với những vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số về việc học và trang thiết bị này càng khó hơn. Mặc dù Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 1436 về đề án đảm bảo cơ sở vật chất và thiết bị dạy học. Tuy nhiên, đề án này hoàn toàn không có nguồn kinh phí để triển khai thực hiện.
Đại biểu Bố Thị Xuân Linh cho biết nhiều cơ sở giáo dục được xây dựng từ rất lâu và có diện tích phòng nhỏ, không đảm bảo các quy trình, quy định về diện tích phòng học nhưng vẫn không có điều kiện để tu sửa, mở rộng kết cấu, trong khi số học sinh ngày càng tăng. Bên cạnh đó, ngành giáo dục tại các địa phương còn đối mặt với tình trạng thừa, thiếu giáo viên ở các cấp từ mầm non cho đến trung học phổ thông và tập trung nhiều nhất là giáo viên ở bộ môn tin học, tiếng Anh, giáo viên dạy tiếng dân tộc thiểu số.
"Tôi đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo quan tâm, tham mưu với Chính phủ tiếp tục thực hiện có hiệu quả các chế độ, chính sách liên quan đến phát triển giáo dục ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền núi, vùng kinh tế đặc biệt khó khăn, đặc biệt là chính sách hỗ trợ sách giáo khoa cho học sinh thuộc hộ nghèo, cận nghèo và có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, nhằm để tạo điều kiện học tập, duy trì sỹ số học sinh, nâng cao chất lượng học và trình độ dân trí ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi," Đại biểu Bố Thị Xuân Linh nói.
Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng cần có phương án bổ sung nguồn giáo viên thiếu so với định mức, phối hợp với Bộ Nội vụ để giao biên chế giáo viên đảm bảo thực hiện chương trình giáo dục phổ thông theo lộ trình. Xem xét sửa đổi tăng định mức giáo viên tiếng Anh cấp tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông cho phù hợp.
Đại biểu Bố Thị Xuân Linh đề xuất Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Bộ Xây dựng và Bộ Nội vụ nghiên cứu bổ sung quy định chuẩn về diện tích phòng học và định mức học sinh trên lớp học cho phù hợp với từng cấp học và từng miền vì hiện nay quy định cũ không còn phù hợp. Nội dung kiến thức là phải đồng bộ giữa các bộ sách giáo khoa có tính ổn định, lâu dài nên thống nhất dạy một bộ sách giáo khoa./.