Vào những ngày này, ở xã Hùng Lô, thành phố Việt Trì (Phú Thọ) lại nhộnnhịp hẳn lên. Người người làm bánh, nhà nhà làm bánh chưng đón Tết. Từ trong nhàra ngoài sân, màu xanh của lá dong xen lẫn mùi thơm man mát của lá và bùi củađậu xanh, thịt lợn... đã báo hiệu mùa xuân mới đã về. Trong bếp, hàng chục nồibánh chưng nghi ngút khói. Từ người già đến trẻ con mỗi người một việc hối hảgói bánh, luộc bánh… để kịp cho ra lò những chiếc bánh thơm ngon phục vụ thịtrường Tết Nguyên đán.
Nhộn nhịp nghề làm bánh chưng
Xã Hùng Lô thành phố Việt Trì (Phú Thọ) có lẽ là xã duy nhất ở tỉnhPhú Thọ vẫn còn duy trì được nghề gói bánh chưng theo mô hình “sản xuất hànghóa” với vài chục hộ “bám” nghề, làm bánh quanh năm suốt tháng chứ không nhỏ lẻnhư một số địa phương khác.
Vào dịp Tết nguyên đán hàng năm, trong nhà, từngoài ngõ vào đến sân, đâu cũng thấy ngập đầy màu xanh của lá dong và màu trắngcủa gạo. Người già, người trẻ hối hả rửa lá, vo gạo, gói bánh. Khi trời về chiềucũng là lúc mọi công đoạn gói bánh hoàn tất, bánh được xếp vào những nồi to đặtlên bếp. Bếp lửa rực sáng suốt đêm luộc bánh. Gần sáng, bánh được vớt ra ép chosạch nước. Chỉ vài giờ sau, bánh đã có mặt ở hầu hết các chợ, siêu thị ở PhúThọ và các gia đình bán lẻ. Nhiều khi bánh đến tay người tiêu dùng vẫn còn nónghây hẩy.
Nói đến Hùng Lô, người ta không chỉ biết đến đơn thuần là làng làm bánhđa, mỳ gạo mà Hùng Lô còn nổi tiếng với nghề làm bánh chưng dâng Vua Hùng. ChịNguyễn Thị Hằng, khu 6 chia sẻ: Người dân chúng tôi vô cùng vinh dự được các đơnvị tín nhiệm cho làm bánh chưng dâng Vua Hùng, dâng tiến Quốc Tổ Hùng Vương vàtham gia hội thi gói nấu bánh chưng vào dịp Lễ hội Đền Hùng hàng năm.
Dịp Quốc giỗ năm 2010, nhà chị Hằng tất bật hoàn thành nốt những mẻ bánhcuối cùng, để đến tối 9-3 (âm lịch) bàn giao cho Tập đoàn Mai Linh hoàn thiệnchiếc bánh chưng khổng lồ được xếp từ 18.000 chiếc bánh chưng nhỏ, dâng tiếnQuốc Tổ Hùng Vương trong ngày chính lễ. Ở lễ hội Đền Hùng năm 2011, gia đình chịHằng một lần nữa được tín nhiệm giao làm những chiếc bánh lễ để dâng lên các VuaHùng trong ngày giỗ Tổ.
Bà Nguyễn Thị Khang, khu 2, xã Hùng Lô cho biết, ngày thường, nhà tôi làmkhoảng 20kg tương đương với khoảng 45 chiếc bánh giao cho các đại lý và hàngquán ở chợ. Đến dịp Tết Nguyên đán, số lượng bánh tăng lên gấp 3 lần mà vẫn cháyhàng.” Là làng nghề đã có lâu năm nên ở đây từ cụ già tới trẻ nhỏ đều thành thạovới việc làm bánh chưng. Tùy theo từng độ tuổi mà được phân công những công việccụ thể. Còn ông Nguyễn Thanh Mai cho biết, vào mùa bánh tết, người đặt hàng đếntấp nập. Như nhà ông bây giờ, một tháng gói khoảng 6 tạ bánh (vuông và tầy) thìchỉ riêng mấy ngày tết cũng phải gói đến 5-6 tạ mới đủ nhu cầu của khách.
Ông Nguyễn Văn Dung, Trưởng khu 2 cho biết, khu ông có tới gần 15 hộchuyên gói bánh chưng, cả xã Hùng Lô hiện nay các khu 2,6,5... với mấy chục hộvẫn nhiều năm nay theo nghề làm bánh chưng tết bán cho thiên hạ dịp cuối năm.
Làm bánh chưng dâng lên Vua Hùng
Bánh chưng ở Hùng Lô có tiếng là ngon vì được lựa chọn kĩ từ thịt, gạo, ládong và được nấu "mộc" bằng bếp than nên có rất nhiều người đặt bánh Tết. Theonhững người dân nơi đây, làm bánh quan trọng nhất là cách chọn nguyên liệu vàcách gói, cách luộc. Nhiều người vẫn nói việc đun bánh nhừ là cho pin vào, nhưngđó là cách làm ở đâu, chứ ở làng này không có. Bánh vẫn luộc suốt đêm. Bí quyếtđể luộc bánh mau nhừ rất đơn giản, khi luộc bánh cứ sau khoảng 1 giờ lại phathêm một ít nước lã vào nồi đang sôi, khi nước nóng gặp nước lạnh thì bánh sẽchóng nhừ hơn chứ không phải cho pin vào như một số tin đồn.
Cũng chính vì bánh ngon, đẹp nên hàng năm người dân xã Hùng Lô vinh dựđược làm bánh dâng Vua Hùng. Trở lại câu chuyện làm 18.000 chiếc bánh của giađình chị Hằng và những cuộc thi ở Lễ hội hàng năm giữa các đơn vị làm bánh chưngkhác ở các tỉnh, thì bánh chưng Hùng Lô vẫn đoạt giải “quán quân” để dâng tiếnVua Hùng.
Chị Hằng cho biết: Để làm được 18.000 chiếc bánh chưng kịp tiến độ Ban tổchức giao, cả nhà chị đã phải “chạy” chợ mấy hôm lo nguyên liệu. Sau khi đãchuẩn bị đủ 4 tấn gạo nếp Điện Biên loại ngon, 800 kg thịt lợn ba chỉ, 800 kgđậu xanh và gần 10.000 chiếc lá dong. Mệt thì mệt, cũng không dám ngừng tay vìcó một núi công việc đang chờ khi mà thời gian giao bánh có hạn. Cũng vì vậy,anh chị phải huy động tới cả mấy cô em dâu, em dì, các cậu em, cả mấy đứa cháuđang học ở Hà Nội về đi chơi Hội cũng bị “lôi” vào việc gói bánh. Mấy đêm liềnnhà chị Hằng sáng đèn, người ra kẻ vào tấp nập và vui như đi chẩy hội...
Ông Nguyễn Tiến Đức, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã cho biết, sự tích “Bánhchưng, bánh giầy” có từ thuở lập quốc mở làng. Bánh chưng xanh của Lang Liêu gắnvới lịch sử Việt Nam trong việc chọn người trị vì đất nước, vì nó đánh bại hàngtrăm nghìn sản vật quý hiếm nên được Vua Hùng ưng thuận truyền ngôi. Có lẽ vìtrân trọng ý nghĩa đó nên trong Tết Nguyên Đán nghìn đời nay, nhà nhà đều cóbánh chưng.
Ở Phú Thọ nói chung và ở Hùng Lô nói riêng, ngoài việc rước kiệu từ HùngLô về khu di tích lịch sử đền Hùng hàng năm thì ở Hùng Lô người dân còn vinh dựđược làm bánh chưng, bánh giầy dâng tiến Vua Hùng. Đây là việc làm ý nghĩa nhằmthể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, tri ân công đức tổ tiên của dân tộc ta.
Ông Đức cho biết thêm, Lễ hội đền Hùng năm nay, Hùng Lô tiếp tục được tỉnhPhú Thọ giao trách nhiệm gói nấu 18 chiếc bánh chưng tượng trưng cho 18 đời VuaHùng để dâng lên làm lễ tại đền thượng. Đặc biệt, trong thời gian tới, người dânxã Hùng Lô còn vui mừng hơn khi được tỉnh chọn Hùng Lô là địa phương làm sảnphẩm bánh chưng phục vụ ngành du lịch của tỉnh. Đây sẽ là điểm “đột phá” để đưaHùng Lô phát triển toàn diện cả về kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng. Bên cạnhđó, sản phẩm bánh chưng Hùng Lô sẽ được đông đảo người dân trong và ngoài nướcbiết đến mỗi lần về với Lễ hội Đền Hùng./.
Nhộn nhịp nghề làm bánh chưng
Xã Hùng Lô thành phố Việt Trì (Phú Thọ) có lẽ là xã duy nhất ở tỉnhPhú Thọ vẫn còn duy trì được nghề gói bánh chưng theo mô hình “sản xuất hànghóa” với vài chục hộ “bám” nghề, làm bánh quanh năm suốt tháng chứ không nhỏ lẻnhư một số địa phương khác.
Vào dịp Tết nguyên đán hàng năm, trong nhà, từngoài ngõ vào đến sân, đâu cũng thấy ngập đầy màu xanh của lá dong và màu trắngcủa gạo. Người già, người trẻ hối hả rửa lá, vo gạo, gói bánh. Khi trời về chiềucũng là lúc mọi công đoạn gói bánh hoàn tất, bánh được xếp vào những nồi to đặtlên bếp. Bếp lửa rực sáng suốt đêm luộc bánh. Gần sáng, bánh được vớt ra ép chosạch nước. Chỉ vài giờ sau, bánh đã có mặt ở hầu hết các chợ, siêu thị ở PhúThọ và các gia đình bán lẻ. Nhiều khi bánh đến tay người tiêu dùng vẫn còn nónghây hẩy.
Nói đến Hùng Lô, người ta không chỉ biết đến đơn thuần là làng làm bánhđa, mỳ gạo mà Hùng Lô còn nổi tiếng với nghề làm bánh chưng dâng Vua Hùng. ChịNguyễn Thị Hằng, khu 6 chia sẻ: Người dân chúng tôi vô cùng vinh dự được các đơnvị tín nhiệm cho làm bánh chưng dâng Vua Hùng, dâng tiến Quốc Tổ Hùng Vương vàtham gia hội thi gói nấu bánh chưng vào dịp Lễ hội Đền Hùng hàng năm.
Dịp Quốc giỗ năm 2010, nhà chị Hằng tất bật hoàn thành nốt những mẻ bánhcuối cùng, để đến tối 9-3 (âm lịch) bàn giao cho Tập đoàn Mai Linh hoàn thiệnchiếc bánh chưng khổng lồ được xếp từ 18.000 chiếc bánh chưng nhỏ, dâng tiếnQuốc Tổ Hùng Vương trong ngày chính lễ. Ở lễ hội Đền Hùng năm 2011, gia đình chịHằng một lần nữa được tín nhiệm giao làm những chiếc bánh lễ để dâng lên các VuaHùng trong ngày giỗ Tổ.
Bà Nguyễn Thị Khang, khu 2, xã Hùng Lô cho biết, ngày thường, nhà tôi làmkhoảng 20kg tương đương với khoảng 45 chiếc bánh giao cho các đại lý và hàngquán ở chợ. Đến dịp Tết Nguyên đán, số lượng bánh tăng lên gấp 3 lần mà vẫn cháyhàng.” Là làng nghề đã có lâu năm nên ở đây từ cụ già tới trẻ nhỏ đều thành thạovới việc làm bánh chưng. Tùy theo từng độ tuổi mà được phân công những công việccụ thể. Còn ông Nguyễn Thanh Mai cho biết, vào mùa bánh tết, người đặt hàng đếntấp nập. Như nhà ông bây giờ, một tháng gói khoảng 6 tạ bánh (vuông và tầy) thìchỉ riêng mấy ngày tết cũng phải gói đến 5-6 tạ mới đủ nhu cầu của khách.
Ông Nguyễn Văn Dung, Trưởng khu 2 cho biết, khu ông có tới gần 15 hộchuyên gói bánh chưng, cả xã Hùng Lô hiện nay các khu 2,6,5... với mấy chục hộvẫn nhiều năm nay theo nghề làm bánh chưng tết bán cho thiên hạ dịp cuối năm.
Làm bánh chưng dâng lên Vua Hùng
Bánh chưng ở Hùng Lô có tiếng là ngon vì được lựa chọn kĩ từ thịt, gạo, ládong và được nấu "mộc" bằng bếp than nên có rất nhiều người đặt bánh Tết. Theonhững người dân nơi đây, làm bánh quan trọng nhất là cách chọn nguyên liệu vàcách gói, cách luộc. Nhiều người vẫn nói việc đun bánh nhừ là cho pin vào, nhưngđó là cách làm ở đâu, chứ ở làng này không có. Bánh vẫn luộc suốt đêm. Bí quyếtđể luộc bánh mau nhừ rất đơn giản, khi luộc bánh cứ sau khoảng 1 giờ lại phathêm một ít nước lã vào nồi đang sôi, khi nước nóng gặp nước lạnh thì bánh sẽchóng nhừ hơn chứ không phải cho pin vào như một số tin đồn.
Cũng chính vì bánh ngon, đẹp nên hàng năm người dân xã Hùng Lô vinh dựđược làm bánh dâng Vua Hùng. Trở lại câu chuyện làm 18.000 chiếc bánh của giađình chị Hằng và những cuộc thi ở Lễ hội hàng năm giữa các đơn vị làm bánh chưngkhác ở các tỉnh, thì bánh chưng Hùng Lô vẫn đoạt giải “quán quân” để dâng tiếnVua Hùng.
Chị Hằng cho biết: Để làm được 18.000 chiếc bánh chưng kịp tiến độ Ban tổchức giao, cả nhà chị đã phải “chạy” chợ mấy hôm lo nguyên liệu. Sau khi đãchuẩn bị đủ 4 tấn gạo nếp Điện Biên loại ngon, 800 kg thịt lợn ba chỉ, 800 kgđậu xanh và gần 10.000 chiếc lá dong. Mệt thì mệt, cũng không dám ngừng tay vìcó một núi công việc đang chờ khi mà thời gian giao bánh có hạn. Cũng vì vậy,anh chị phải huy động tới cả mấy cô em dâu, em dì, các cậu em, cả mấy đứa cháuđang học ở Hà Nội về đi chơi Hội cũng bị “lôi” vào việc gói bánh. Mấy đêm liềnnhà chị Hằng sáng đèn, người ra kẻ vào tấp nập và vui như đi chẩy hội...
Ông Nguyễn Tiến Đức, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã cho biết, sự tích “Bánhchưng, bánh giầy” có từ thuở lập quốc mở làng. Bánh chưng xanh của Lang Liêu gắnvới lịch sử Việt Nam trong việc chọn người trị vì đất nước, vì nó đánh bại hàngtrăm nghìn sản vật quý hiếm nên được Vua Hùng ưng thuận truyền ngôi. Có lẽ vìtrân trọng ý nghĩa đó nên trong Tết Nguyên Đán nghìn đời nay, nhà nhà đều cóbánh chưng.
Ở Phú Thọ nói chung và ở Hùng Lô nói riêng, ngoài việc rước kiệu từ HùngLô về khu di tích lịch sử đền Hùng hàng năm thì ở Hùng Lô người dân còn vinh dựđược làm bánh chưng, bánh giầy dâng tiến Vua Hùng. Đây là việc làm ý nghĩa nhằmthể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, tri ân công đức tổ tiên của dân tộc ta.
Ông Đức cho biết thêm, Lễ hội đền Hùng năm nay, Hùng Lô tiếp tục được tỉnhPhú Thọ giao trách nhiệm gói nấu 18 chiếc bánh chưng tượng trưng cho 18 đời VuaHùng để dâng lên làm lễ tại đền thượng. Đặc biệt, trong thời gian tới, người dânxã Hùng Lô còn vui mừng hơn khi được tỉnh chọn Hùng Lô là địa phương làm sảnphẩm bánh chưng phục vụ ngành du lịch của tỉnh. Đây sẽ là điểm “đột phá” để đưaHùng Lô phát triển toàn diện cả về kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng. Bên cạnhđó, sản phẩm bánh chưng Hùng Lô sẽ được đông đảo người dân trong và ngoài nướcbiết đến mỗi lần về với Lễ hội Đền Hùng./.
Tạ Văn Toàn (TTXVN)