Người chiến binh già trong cuộc chiến trị thủy giữ đất của Hà Lan

Cối xay gió là một trong những hình ảnh quen thuộc ở Hà Lan, là biểu tượng của cuộc chiến trị thủy giữ đất. Tuy nhiên cối xay gió tự nó không thể vận hành mà cần những người như Jos Springer.

Cối xay gió là một trong những hình ảnh quen thuộc ở Hà Lan, là biểu tượng của cuộc chiến trị thủy lâu dài nằm bảo vệ đất đai chống lại nước lũ và tình trạng nước biển dâng cao do biến đổi khí hậu toàn cầu. (Ảnh: Hoàng Long)

Các ngày 12 và 13/5 hàng năm đã trở thành Ngày cối xay gió quốc gia, khi khoảng 900 cối xay trên toàn quốc sẽ mở cửa miễn phí cho công chúng tham quan. (Ảnh: Hoàng Long)

Cối xay gió lâu đời nhất còn tồn tại ở Hà Lan là Zeddam nằm ở tỉnh Gelderland. Cối xay này được xây dựng vào năm 1451. Trong khi đó Molen de Noord hiện là chiếc cối xay kiểu cổ cao nhất thế giới. Cối xay nằm ở Schiedam này cao 33,3 mét. Trong ảnh là cối xay gió của làng Zevenhuizen. (Ảnh: Hoàng Long)

Cối xay đóng vai trò gì ở Hà Lan? Năng lượng do gió và nước chảy tạo ra được sử dụng để chế biến nhiều loại nguyên liệu thô cần được giã, băm, chặt, nghiền, trộn... thành hàng hóa có giá trị thương mại. Ví dụ cối xay Zaanstreek rất nổi tiếng, dù người ta chỉ dùng nó để làm giấy. Nguyên nhân do bản Tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ đã được in trên các tấm giấy sản xuất từ đây. (Ảnh: Hoàng Long)

Một nhiệm vụ quan trọng của cối xay gió là bơm nước. Hà Lan được chia ra thành nhiều vùng đất thấp có đê bọc, gọi là polder. Mỗi vùng đất này thường rộng vài km vuông. Mỗi polder có một trạm bơm, thường do cối xay gió vận hành, để đẩy nước vào hệ thống thủy lợi (được gọi là boezem). Hệ thống thủy lợi này hình thành từ nhiều kênh dẫn nước và các con sông. Nước sẽ chảy từ các đường dẫn tới một trạm bơm lớn hơn nữa để vào hồ chứa khổng lồ nối với biển. (Ảnh: Hoàng Long)

Cối xay ở Zevenhuizen là loại smock – đặt theo tên chiếc áo khoác mà người nông dân Hà Lan cổ vẫn mặc - thuộc một trong 4 nhóm cối xay gió chính ở Hà Lan.Ông Jos Springer, 66 tuổi, là một người vận hành cối xay ở Zevenhuizen. (Ảnh: Hoàng Long)

4 chiếc cối xay gió nằm trong làng của ông Jos được xây dựng từ năm 1730. 4 cối xay gió này vẫn chịu trách nhiệm bơm và điều hòa dòng nước chảy cho tới tận năm 1952 mới chuyển giao vai trò lại cho một trạm bơm hiện đại mới xây dựng gần đó. (Ảnh Hoàng Long)

Nhưng như thế không có nghĩa các cối xay gió ở Zevenhuizen đã ngưng hoạt động. Ông Jos nói rằng cối xay gió vẫn trong trạng thái tốt và có thể hoạt động khi trạm bơm hiện đại có sự cố. Cánh quạt quay sẽ đưa năng lượng xuống một hệ thống truyền động nằm trong cối xay, thứ sẽ xoay một bánh xe gắn gầu múc có tác dụng đưa nước từ dưới thấp lên vị trí cao hơn. (Ảnh: Hoàng Long)

Bánh xe gắn gầu múc sẽ đổ nước vào máng này. Cối xay có thể bơm 12.000 lít nước mỗi phút. (Ảnh: Hoàng Long)

Vận hành cối xay không phải là một công việc đơn giản và ít rủi ro. Mỗi trục cánh của cối xay gió có tổng trọng lượng khoảng 12 tấn. Khi vận hành, phần rìa ngoài cùng của cánh di chuyển với tốc độ hơn 100 km/h. Bị tông trúng sẽ dẫn tới kết thúc thê thảm cho nạn nhân. (Ảnh: Hoàng Long)

Yếu tố an toàn luôn được đề cao. Đây là lý do vì sao cối xay luôn có 2 lối vào trong, một ở trước và một ở phía sau, để giảm thiểu nguy cơ người vận hành gặp tai nạn do ra vào cối xay khi cánh quạt đang quay. (Ảnh: Hoàng Long)

Phía sau cối xay có một hệ thống bánh lái để xoay các cánh quạt theo hướng gió. (Ảnh: Hoàng Long)

Cối xay cũng có 1 hệ thống an toàn, để đề phòng khả năng có gì đó bị hỏng thì Jos chỉ cần giật 1 cái dây là cối sẽ ngừng hoạt động. (Ảnh: Hoàng Long)

4 cánh quạt ở vị trí như dấu + có nghĩa cối xay đang nghỉ tạm thời. Nếu 4 cánh quạt có hình chữ X, cối xay đang trong trạng thái nghỉ lâu dài. Toàn bộ 4 cối xay gió ở Zevenhuizen vẫn có khả năng bơm nước bình thường. Jos cho biết sau mỗi 2 tuần cối xay lại được vận hành để kiểm tra tình trạng hoạt động, hoặc khi có tình huống yêu cầu cối xay phải hoạt động. Ông hiện sống một mình ở một cối xay. (Ảnh: Hoàng Long)

Cối xay ở Zevenhuizen được xếp vào nhóm di sản quốc gia và được bảo vệ. Mọi hoạt động tu sửa, thay đổi liên quan tới các cối xay này đều phải cần xin phép cơ quan quản lý. (Ảnh: Hoàng Long)

(Vietnam+)