Sinh viên tại Australia. (Nguồn: smh.com.au)Hàng loạt trường học trên toàn cầu đã mở cửa trở lại trong tháng 9/2021, đón học sinh tựu trường sau thời gian dài đóng cửa vì đại dịch COVID-19. Nhiều quốc gia cũng đang chuẩn bị mọi điều kiện tốt nhất, an toàn nhất để có thể sớm đưa học sinh trở lại trường.
Mở cửa trường học an toàn đang là ưu tiên hàng đầu ở nhiều nước khi tìm cách “sống chung an toàn với COVID-19,” trong bối cảnh đại dịch kéo dài gần 2 năm qua đã khiến hàng trăm triệu trẻ em bị gián đoạn việc học tập. Tình trạng này không chỉ kéo lùi hàng thập niên tiến bộ về giáo dục, làm trầm trọng thêm sự bất bình đẳng cố hữu trong việc tiếp cận học tập, mà còn ảnh hưởng tới sức khỏe tâm thần và tương lai của cả một thế hệ.
Trước mùa tựu trường năm học 2021-2022, Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) và Tổ chức Giáo dục, Khoa học, Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) (UNESCO) đã kêu gọi các quốc gia tìm cách mở cửa trở lại trường học an toàn để tránh “thảm họa thế hệ.” Bà Henrietta Fore, Giám đốc điều hành UNICEF, cảnh báo những tác hại khi học sinh không được đi học “có thể không bao giờ bù đắp được", nhất là đối với hàng triệu học sinh ở các quốc gia như Bangladesh, Philippines và Panama, đang bước vào năm học thứ ba mà không được đặt chân đến lớp.
Tiêm ngừa vaccine là biện pháp chủ chốt
Từ tháng 6, UNICEF và UNESCO đã hợp tác xây dựng một khuôn khổ về cách thức mở cửa lại trường, hướng tới mục tiêu quan trọng nhất là đưa trẻ em trở lại môi trường học tập an toàn và hiệu quả. Triển vọng mở cửa trường học trong đại dịch càng sáng sủa hơn khi chiến dịch tiêm chủng ở nhiều quốc gia đã đạt bước tiến đáng kể.
Ngoài việc ưu tiêm tiêm vaccine ngừa COVID-19 cho giáo viên và nhân viên trường học, tiêm chủng cho trẻ em cũng đang được nhiều nước đẩy mạnh như một trong những biện pháp chủ chốt giúp tạo ra môi trường học đường an toàn trong đại dịch.
Biện pháp này được đưa ra khi biến thể Delta có xu hướng tấn công trẻ em nhiều hơn so với chủng virus gốc lần đầu tiên xuất hiện ở Vũ Hán (Trung Quốc).
Tại Mỹ - quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của COVID-19, số trẻ em nhiễm biến thể Delta trong tuần từ ngày 9-16/9 tiếp tục lên mức cao chưa từng thấy với 226.000 ca, chiếm gần 26% tổng số ca mắc cùng thời điểm ở nước này. Đến nay hơn 5,5 triệu trẻ em Mỹ có kết quả xét nghiệm dương tính với virus SARS-CoV-2, tương đương 15,7% tổng số ca nhiễm.
Tới thời điểm hiện tại, hơn 50% trẻ em từ 12-17 tuổi ở Mỹ đã được tiêm ít nhất một mũi vaccine. Công ty dược Pfizer và đối tác BioNTech mới đây thông báo vaccine ngừa COVID-19 do hai hãng phối hợp phát triển an toàn và tạo phản ứng kháng thể mạnh ở trẻ từ 5-11 tuổi. Kết quả thử nghiệm quy mô lớn của Pfizer/BioNTech được cho là có thể mở đường cho kế hoạch triển khai tiêm vaccine cho nhóm tuổi này vào cuối tháng 10 tới.
Cuba, nước láng giềng của Mỹ đã trở thành quốc gia đầu tiên tiêm chủng đại trà cho trẻ em. Bộ Y tế Cuba đã công bố kế hoạch tiến hành tiêm chủng mũi đầu – trong liệu trình 3 mũi – cho toàn bộ trẻ em, thanh thiếu niên từ 2-18 tuổi trên cả nước ngay trong tháng 9 bằng các vaccine nội địa Soberana 2 và Abdala, với mục tiêu mở cửa trở lại trường học từ tháng 11 tới sau 2 tháng học từ xa.
Ở châu Âu, Italy, Đức, Estonia, Đan Mạch đang khuyến khích tiêm chủng cho trẻ em trong độ tuổi 12-18 tuổi. Bộ Giáo dục Pháp thông báo đã có 67% trẻ em từ 12-17 tuổi được tiêm một mũi vaccine và 54% được tiêm đầy đủ. Pháp hy vọng tới cuối tháng 9, hơn 70% học sinh sẽ được tiêm đầy đủ.
Tại châu Á, Trung Quốc đang tổ chức tiêm vaccine cho học sinh 12-17 tuổi. Từ đầu tháng 7, Chính phủ Indonesia đã đẩy nhanh chương trình tiêm vaccine ngừa COVID-19 cho 26,7 triệu học sinh từ 12-17 tuổi. Thái Lan lên kế hoạch tiêm vaccine của Pfizer cho hơn 4 triệu học sinh từ 12-18 tuổi trên toàn quốc trong tháng 9.
Israel cũng tiêm vaccine ngừa COVID-19 cho học sinh tại sân trường nếu được sự cho phép của phụ huynh. Khoảng 30% số trẻ em từ 12-15 tuổi tại nước này đã được tiêm đủ liều vaccine. Các giáo viên chưa tiêm vaccine sẽ không được phép đến trường trừ khi họ có kết quả xét nghiệm âm tính với virus.Những giáo viên này sẽ không được trả lương cho những ngày vắng mặt, thậm chí cũng không được phép dạy học từ xa qua Zoom..
Tuân thủ hướng dẫn y tế công cộng và áp dụng chiến lược bảo vệ nhiều lớp.
Ngoài tiêm chủng, các nước cũng có nhiều biện pháp để ngăn chặn nguy cơ lây nhiễm trong trường học nhằm tạo ra những “phòng tuyến” bảo vệ trẻ em ở trường. Chính phủ liên bang Đức thông báo hỗ trợ các bang ở nước này 200 triệu euro để trang bị hệ thống lọc không khí cơ động trong trường học và nhà trẻ.
Bộ Giáo dục Pháp cho phép các trường đón nhận trực tiếp tất cả học sinh nhưng yêu cầu các em phải đeo khẩu trang trong lớp học, ngoại trừ các trường mẫu giáo. Ở cấp tiểu học, chỉ cần một trường hợp mắc COVID-19 cũng khiến cả lớp nghỉ học. Trong trường hợp có lây nhiễm ở trường trung học cơ sở hoặc trung học phổ thông, những học sinh có tiếp xúc nhưng chưa tiêm vaccine phải tự cách ly trong một tuần.
[Thích ứng an toàn với COVID-19: Bài 1-Hành trình bao phủ vaccine toàn cầu]
Tại Nhật Bản, Viện Quốc gia về Các bệnh truyền nhiễm khuyến nghị tất cả các trường từ mầm non đến đại học và các trung tâm dạy thêm quản lý hoạt động của học sinh bằng cách kiểm tra tình trạng sức khỏe từng em. Viện trên cũng đề nghị các trường tích cực sử dụng công nghệ thông tin, bao gồm bố trí các lớp học trực tuyến, lắp máy giám sát nồng độ CO2 để đảm bảo phòng học được thông khí toàn diện, tích cực sử dụng các ứng dụng theo dõi tình hình sức khỏe học sinh, sử dụng các bộ xét nghiệm kháng nguyên.
Ở Đông Nam Á, Philippines có kế hoạch thí điểm mở cửa trở lại trường học ở những khu vực có nguy cơ thấp về lây nhiễm COVID-19. Theo Bộ Giáo dục Philippines, sẽ có 120 trường, gồm 100 trường công lập và 20 trường tư thục, tham gia chương trình thí điểm kéo dài 2 tháng này.
Mỗi buổi học sẽ chỉ diễn ra trong 3-4 giờ và các học sinh tham gia cần có sự đồng ý của cha mẹ hoặc người giám hộ; số lượng học sinh giới hạn ở mức 12 người đối với lớp mẫu giáo, 16 học sinh ở các lớp 1, 2 và 3; cấp trung học phổ thông được tối đa 20 học sinh/lớp.
Tại Campuchia, các giáo viên được xét nghiệm hằng tháng, học sinh cũng sẽ được xét nghiệm nếu bị sốt hoặc có các triệu chứng nghi mắc COVID-19. Đây là biện pháp quan trọng khi Campuchia đã phát hiện 23 học sinh mắc COVID-19 tại 5 trường ở Phnom Penh chỉ 2 ngày sau khi mở lại trường học ngày 15/9 vừa qua.
Malaysia sẽ thực hiện cơ chế đến trường luân phiên theo tuần đối với học sinh tiểu học và trung học từ ngày 3/10 tới. Cụ thể, chỉ có 50% tổng số học sinh có thể đến trường, mỗi lớp học được chia thành hai nhóm - một đến trường và một học trực tuyến. Sau một tuần, hai nhóm này sẽ luân chuyển cho đến khi kết thúc học kỳ.
Những học sinh học tại nhà sẽ được thông báo các chủ đề cần học và các tài liệu hỗ trợ có sẵn trên YouTube và trên kênh truyền hình DidikTV. Tại khu vực thủ đô Jakarta của Indonesia, các trường chỉ được phép hoạt động với 50% công suất và tối đa 5 học sinh mỗi lớp; thời gian mỗi tiết đều được rút ngắn. Học sinh phải ngồi cách nhau 1,5 m, không được tụ tập nói chuyện trong lớp học, phải đeo khẩu trang suốt thời gian ở trường và không được ra khỏi lớp trong giờ nghỉ giải lao.
Tiến sỹ Leana Wen - bác sỹ và là giáo sư thỉnh giảng tại Trường Y tế công thuộc Đại học George Washington (Mỹ), cho biết nhiều nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng trường học có thể có ít nguy cơ lây lan dịch COVID-19 hơn so với cộng đồng xung quanh nếu tuân thủ hướng dẫn y tế công cộng và áp dụng chiến lược bảo vệ nhiều lớp.
Theo đó, cần tập trung tiêm chủng cho tất cả những người đủ điều kiện tiêm, từ cha mẹ học sinh, giáo viên, nhân viên trường học đến thanh thiếu niên từ 12 tuổi trở lên. Ngoài ra, cải thiện hệ thống thông gió trong lớp học, đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên, cho trẻ nghỉ học nếu có triệu chứng, truy vết tiếp xúc... cũng giúp ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm.
Đổi mới phương pháp tiếp cận dạy và học online
Ở những nước chưa đủ điều kiện mở cửa trở lại toàn bộ trường học, các giải pháp để triển khai hình thức dạy và học gián tiếp hiệu quả đang được đặc biệt quan tâm. Bộ Giáo dục Singapore đã xây dựng hệ thống học online Student Learning Space (SLS) cho cả nước, với nguồn tài nguyên khá đa dạng từ video, sách, truyện đến các trò chơi tương tác.
Đặc biệt, phần mềm cho phép kết nối trực tuyến với các giáo viên giúp các học sinh được giải đáp khúc mắc một cách nhanh chóng. Tại Thái Lan, các địa phương chủ động kết nối với các đài truyền hình tổ chức các chương trình dạy học trên tivi dành riêng cho học sinh tiểu học, nhất là lớp 1
Ở các nước châu Âu như Anh, Đức, Phần Lan..., dạy trực tuyến không quá chú trọng dạy chữ ngay với những trẻ mới vào tiểu học. Thay vào đó, nhiệm vụ của thầy cô là giữ được sự năng động, trí tò mò của đứa trẻ mới lớn trong điều kiện hạn chế ra ngoài, với việc linh hoạt tổ chức các hoạt động trực tuyến, bù đắp những thiếu hụt so với học trực tiếp như chơi trò chơi, vẽ, vận động… Tây Ban Nha có những nền tảng liên lạc và các ứng dụng giúp phụ huynh và giáo viên chia sẻ, cùng xây dựng quá trình học tập cho con.
Bộ Giáo dục Australia khuyến khích giáo viên, học sinh và phụ huynh đổi mới phương pháp tiếp cận dạy và học online để tăng hiệu quả và khắc phục hạn chế của hình thức này. Thầy cô soạn chương trình cụ thể của tiết học để học sinh chuẩn bị bài theo trình tự, những yêu cầu cũng phải ngắn gọn, rõ ràng.
Tại Việt Nam, trong bối cảnh dịch bệnh tại một số địa phương vẫn chưa thể khống chế hoàn toàn, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chỉ đạo các bộ ban ngành nghiên cứu, sớm triển khai tiêm vaccine cho trẻ em để học sinh có thể trở lại học bình thường, đồng thời bảo đảm các điều kiện vật chất và tuân thủ các biện pháp phòng chống dịch khác khi học sinh trở lại học bình thường.
Nhiều cơ sở giáo dục trên cả nước đang chủ động, linh hoạt tổ chức dạy học qua hình thức trực tuyến với mục tiêu “tạm dừng đến trường không dừng việc học.” Chương trình “Sóng và máy tính cho em” đã được triển khai, hỗ trợ máy tính, dịch vụ viễn thông đối với những học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, đặc biệt là các em đang ở vùng có dịch COVID-19. Với ý nghĩa nhân văn sâu sắc, ngay khi được phát động, nhiều doanh nghiệp, tổ chức, tập đoàn lớn đã đồng loạt tham gia hưởng ứng chương trình.
Khi kêu gọi các nước tìm cách mở cửa trường học an toàn, Giám đốc điều hành UNICEF Henrietta Fore nhấn mạnh: “Chúng ta cần đặt lợi ích tốt nhất của mỗi trẻ em lên hàng đầu,” trước hết là bảo đảm quyền được tiếp cận giáo dục của trẻ em.
Giới chuyên gia khẳng định nguy cơ lây nhiễm COVID-19 trong trường học có thể được kiểm soát bằng các chiến lược phòng tránh an toàn, thích hợp, hiệu quả, đồng thời quyết định mở hoặc đóng cửa trường học phải dựa trên việc phân tích rủi ro và cân nhắc tình hình dịch tễ trong cộng đồng nơi học sinh sinh sống. Điều quan trọng nhất là xây dựng được hệ thống “phòng tuyến” nhiều lớp để bảo đảm trẻ em có một môi trường học tập an toàn trong đại dịch./.
