Đại diện Tổng cục Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết từ đầu tháng 6/2021 đến nay, chất lượng không khí tại một số tỉnh miền Bắc có xu hướng suy giảm, đặc biệt xảy ra vào ban đêm. Nguyên nhân là do hiện tượng đốt rơm rạ diễn ra phổ biến trong giai đoạn thu hoạch.
Trong những ngày tới, tình trạng ô nhiễm môi trường không khí sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp nếu không có sự tuyên truyền, quản lý, giám sát của chính quyền địa phương.
Bụi mịn PM2.5 tăng mạnh vào ban đêm
Theo nghiên cứu của Tổng cục Môi trường, tại các khu vực nông thôn, sau khi gặt lúa, rơm rạ thường được bỏ lại trên đồng ruộng và sẽ đốt vào buổi tối. Vì vậy các chất ô nhiễm, đặc biệt là bụi mịn PM2.5 bắt đầu tăng từ khoảng 18 giờ và đạt giá trị cực đại trong khoảng thời gian từ 21 giờ đến 1 giờ sáng hôm sau.
Tùy thuộc vào từng khu vực, mức độ ô nhiễm bụi mịn PM2.5 có sự khác nhau. Tuy nhiên xu hướng chung là sự gia tăng hàm lượng bụi mịn PM2.5 vào ban đêm.
Tại khu vực nội thành Hà Nội, dù hoạt động đốt rơm rạ không diễn ra trực tiếp nhưng trong những ngày gần đây hàm lượng bụi mịn PM2.5 cũng tăng cao vào thời gian buổi tối. Một số khu vực diễn ra hoạt động đốt rơm trực tiếp như tại tỉnh Bắc Ninh, hàm lượng bụi mịn rất cao, thậm chí cao hơn khu vực nội thành Hà Nội.
[Xây dựng kế hoạch quản lý chất lượng môi trường không khí cấp tỉnh]
Kết quả tính toán chỉ số chất lượng không khí (AQI) cho thấy tại một số khu vực phía Bắc, chất lượng không khí kém nhất vào đêm ngày 5/6 và sáng 6/6. Tại một số trạm đo chất lượng môi trường không khí, chỉ số AQI đã ở ngưỡng rất xấu.
Mặc dù hàm lượng bụi mịn PM2.5 khá thấp vào thời gian ban ngày nhưng nếu tính theo trung bình ngày (trung bình 24 giờ) thì tại một số trạm thông số bụi mịn PM2.5 trung bình 24 giờ vẫn vượt giới hạn cho phép của Quy chuẩn Việt Nam. Hàm lượng bụi mịn PM2.5 trung bình 24 giờ cao nhất vào ngày 6/6.
Kết quả tính toán AQI ngày tại các trạm đo chất lượng môi trường không khí ở ngoại thành và ven đô Hà Nội cũng cho thấy mức độ ô nhiễm không khí cao nhất vào ngày 6/6, trong ngày này chỉ số chất lượng không khí ở mức xấu và kém.
Cần sự giám sát của chính quyền địa phương
Đại diện Tổng cục Môi trường cũng cho biết ngoài việc đốt rơm rạ là nguyên nhân phát sinh chất ô nhiễm thì các yếu tố khí tượng cũng làm gia tăng tình trạng ô nhiễm không khí vào ban đêm.
Đặc biệt trong tháng Sáu, với đặc điểm Mặt Trời đi qua thiên đỉnh 2 lần tại Hà Nội với cường độ bức xạ mặt trời mạnh nhất trong năm, ánh sáng từ Mặt Trời với cường độ lớn rọi vuông góc xuống đất khiến mặt đất bị đốt nóng.
Đến gần tối, khi mặt đất nguội đi, phát ra bức xạ hồng ngoại gây nghịch nhiệt sát mặt đất kết hợp với điều kiện lặng gió nên các chất ô nhiễm do hoạt động đốt rơm rạ và các hoạt động khác không thể phát tán mà lơ lửng trong không khí.
Ngoài ra, cường độ bức xạ cao cũng gây ra các phản ứng quang hóa giữa các chất ô nhiễm sơ cấp làm trầm trọng thêm tình trạng ô nhiễm.
Để giải quyết thực trạng trên, đại diện Tổng cục Môi trường cho biết thời gian qua các cơ quan quản lý nhà nước đã ban hành các văn bản và thực hiện các giải pháp để chấm dứt tình trạng đốt rơm rạ như Chỉ thị số 03/CT-TTg ngày của Thủ tướng Chính phủ về “tăng cường kiểm soát ô nhiễm môi trường không khí.”
Theo đó, Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội cũng đã có Chỉ thị số 15/CT-UBND về việc "tăng cường các biện pháp quản lý nhà nước đối với hoạt động đốt rơm rạ, phụ phẩm cây trồng và chất thải khác không đúng quy định nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường thành phố;" Ủy ban Nhân dân tỉnh Thái Nguyên đã ban hành Chỉ thị số 09/CT-UBND về “tăng cường kiểm soát ô nhiễm môi trường không khí trên địa bàn tỉnh.”
Tuy vậy, theo ghi nhận của Tổng cục Môi trường thì tình trạng đốt rơm rạ đến nay vẫn còn diễn ra tại nhiều nơi.
Vì thế, đại diện Tổng cục Môi trường cho rằng trong những ngày tới mùa vụ vẫn chưa kết thúc, nếu không có sự tuyên truyền, quản lý, giám sát của chính quyền địa phương, hoạt động đốt rơm rạ tự phát sẽ còn xảy ra, thậm chí ô nhiễm không khí có thể diễn biến phức tạp.
Do đó, Tổng cục Môi trường khuyến cáo người dân cần tiếp tục theo dõi thông tin công bố về chỉ số ô nhiễm không khí AQI để có các biện pháp ứng phó phù hợp, đặc biệt là hạn chế các hoạt động ngoài trời vào buổi tối./.