Hội nghị hẹp Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN được tổ chức từ ngày 16 đến 17 tháng 1 năm 2020 tại Nha Trang. Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã chủ trì hội nghị.
Bộ trưởng Ngoại giao các nước ASEAN và Tổng Thư ký ASEAN Lim Jock Hoi đã tham dự hoạt động này. Chủ tịch Hội nghị hẹp Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN đã có Tuyên bố Báo chí.
1. Hội nghị hẹp Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN được tổ chức từ ngày 16 đến 17 tháng 1 năm 2020 tại Nha Trang. Hội nghị hẹp lần này là cuộc gặp đầu tiên của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN trong năm 2020 dưới chủ đề “ASEAN Gắn kết và Chủ động Thích ứng.”
2. Chúng tôi đã thảo luận sâu rộng về các ưu tiên của ASEAN cho năm 2020 cũng như định hướng về xây dựng Cộng đồng ASEAN, đẩy mạnh quan hệ đối ngoại của ASEAN và củng cố cấu trúc khu vực lấy ASEAN làm trung tâm. Chúng tôi cũng trao đổi về diễn biến tình hình khu vực và thế giới, cách thức để ASEAN có thể thích ứng hiệu quả trước các thách thức và cơ hội đến từ những biến động ở khu vực và thế giới, trong khi duy trì đoàn kết, gắn kết và vai trò trung tâm vì hòa bình, an ninh, ổn định, thịnh vượng và bền vững ở khu vực và thế giới. Theo đó, chúng tôi cũng tái khẳng định cam kết mạnh mẽ của ASEAN về chủ nghĩa khu vực mở và chủ nghĩa đa phương.
3. Chúng tôi tái khẳng định cam kết chung về duy trì và thúc đẩy hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực, cũng như giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, tôn trọng đầy đủ các tiến trình pháp lý và ngoại giao, không đe dọa sử dụng hoặc sử dụng vũ lực, phù hợp với các nguyên tắc được công nhận rộng rãi của luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982.
4. Các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN bày tỏ ủng hộ đối với các trọng tâm ưu tiên và các đề xuất sáng kiến chính của Việt Nam dưới chủ đề “ASEAN Gắn kết và Chủ động Thích ứng” trong năm 2020, phù hợp với mục tiêu xuyên suốt của tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN và tiếp nối những nỗ lực của các Chủ tịch ASEAN tiền nhiệm. Các Bộ trưởng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc củng cố đoàn kết, gắn kết của ASEAN, tăng cường hội nhập kinh tế ASEAN, đẩy mạnh thương mại và đầu tư nội khối ASEAN, thúc đẩy phát triển bền vững, tăng cường kết nối và hợp tác tiểu vùng, bao gồm phát triển tiểu vùng sông Mekong, nâng cao hình ảnh và sự hiện diện của Cộng đồng ASEAN, đồng thời chủ động ứng phó với các cơ hội và thách thức đang nổi lên từ bối cảnh khu vực và toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng cũng như từ những phát triển vượt bậc của công nghệ trong Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4 (4IR).
Các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN trông đợi kết quả đánh giá giữa kỳ việc thực hiện các Kế hoạch Tổng thể của Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025 trong năm 2020, đồng thời nhất trí cần có cách tiếp cận hướng tới tương lai thông qua bắt đầu các cuộc thảo luận về tầm nhìn ASEAN sau năm 2025.
Các Bộ trưởng cũng nhất trí đẩy mạnh bảo vệ và hợp tác môi trường, đặc biệt về biến đổi khí hậu, rác thải biển, và ô nhiễm khói mù xuyên biên giới, cũng như trong các lĩnh vực về phát triển bền vững, trao quyền cho phụ nữ và bình đẳng giới.
5. Chúng tôi nhất trí triển khai kết quả thảo luận của các nhà Lãnh đạo tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 34 và 35, trong đó bao gồm việc tăng cường các quan hệ đối tác hiện có và thăm dò khả năng thiết lập các quan hệ đối tác mới nhằm chia sẻ về tầm nhìn của khu vực trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau và cùng có lợi; xem xét tổ chức thêm hoạt động của ASEAN tại trụ sở mới của Ban Thư ký ASEAN nhằm tối ưu hóa công năng tòa nhà; và nâng cao năng lực sẵn sang ứng phó của Cộng đồng ASEAN trước các thách thức hiện tại và trong tương lai, như các thảm họa thiên nhiên, thông qua việc đa dạng hóa các nguồn lực hỗ trợ.
6. Chúng tôi tái khẳng định tầm quan trọng và vai trò phù hợp của Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC) như là bộ quy tắc ứng xử chỉ đạo quan hệ giữa các quốc gia trong khu vực và là nền tảng duy trì hòa bình và ổn định khu vực. Chúng tôi cam kết tiếp tục thúc đẩy các mục tiêu và nguyên tắc của TAC. Chúng tôi hoan nghênh việc ngày càng nhiều quốc gia ngoài khu vực quan tâm tới việc gia nhập TAC trên cơ sở tôn trọng và tuân thủ các mục tiêu và nguyên tắc của TAC và nhất trí xem xét các đề nghị gia nhập mới trên cơ sở Tài liệu hướng dẫn Sửa đổi về việc Gia nhập TAC.
7. Chúng tôi tái khẳng định tầm quan trọng của Tài liệu Quan điểm của ASEAN về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (AOIP) như bộ quy tắc hướng dẫn để ASEAN tham gia, đóng góp vào hợp tác ở châu Á-Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương. Chúng tôi nhất trí tiếp tục thúc đẩy các mục tiêu và nguyên tắc được nêu trong Tài liệu Quan điểm, đồng thời khuyến khích các đối tác bên ngoài ủng hộ và triển khai các nội dung hợp tác thiết thực với ASEAN trong bốn lĩnh vực hợp tác chính là hợp tác biển, kết nối, phát triển bền vững và hợp tác kinh tế.
8. Chúng tôi ghi nhận Đoàn Tìm hiểu Thực tế (FFM) của Cộng đồng Chính trị-An ninh ASEAN (APSC) đã tới Timor-Leste từ ngày 03 đến 05 tháng 9 năm 2019 và trông đợi các Đoàn Tìm hiểu Thực tế đến Timor-Leste của Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) và Cộng đồng Văn hóa-Xã hội ASEAN (ASCC) sẽ sớm được tiến hành, qua đó đóng góp vào tiến trình xem xét đề nghị gia nhập ASEAN của Timor-Leste. Chúng tôi tái khẳng định cam kết hỗ trợ Timor-Leste thông qua hỗ trợ xây dựng năng lực ở cấp song phương và khu vực.
9. Chúng tôi ghi nhận công tác chuẩn bị cho Hội nghị Cấp cao ASEAN-New Zealand nhân kỷ niệm 45 năm thiết lập Quan hệ Đối thoại ASEAN-New Zealand. Hội nghị sẽ được tổ chức vào ngày 09 tháng 4 năm 2020 tại Đà Nẵng, Việt Nam, nhân dịp Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 36. Theo đó, chúng tôi ủng hộ đề xuất thông qua Tuyên bố Tầm nhìn chung của các Lãnh đạo ASEAN và New Zealand là văn kiện kết quả của Hội nghị.
10. Chúng tôi đã thảo luận quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ và nhất trí duy trì trao đổi thường xuyên ở cấp Lãnh đạo có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Chúng tôi hoan nghênh lời mời của Tổng thống Hoa Kỳ tổ chức Cấp cao Đặc biệt ASEAN-Hoa Kỳ trong năm nay để kỷ niệm 5 năm thiết lập Quan hệ Đối tác Chiến lược ASEAN-Hoa Kỳ. Chúng tôi cũng trông đợi được đón tiếp Tổng thống Hoa Kỳ tới tham dự các Hội nghị Cấp cao của ASEAN vào tháng 11 này tại Hà Nội.
11. Chúng tôi nhấn mạnh ý nghĩa của năm 2020 đối với quan hệ Đối tác toàn diện ASEAN-Liên hợp quốc trong bối cảnh năm nay Liên hợp quốc kỷ niệm 75 năm thành và Việt Nam cùng Indonesia là Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc trong năm 2020. Chúng tôi ủng hộ đề xuất của Việt Nam với tư cách là Chủ tịch Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc trong tháng 1 năm 2020 về tổ chức một buổi thông tin về ASEAN tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc với chủ đề “Hợp tác giữa Liên hợp quốc và các tổ chức khu vực và tiểu khu vực trong duy trì hòa bình và an ninh quốc tế: Vai trò của ASEAN” tại New York.
12. Chúng tôi ghi nhận Pháp đề xuất trở thành Đối tác Phát triển của ASEAN. Chúng tôi nhất trí giao Tổng Thư ký ASEAN tiến hành đánh giá đề nghị của Pháp và đệ trình khuyến nghị.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh chủ trì hội nghị. (Ảnh: Tiên Minh/TTXVN)13. Chúng tôi tái khẳng định ASEAN cần nâng cao vai trò và sự hiện diện trong việc ủng hộ Myanmar thông qua cung cấp hỗ trợ nhân đạo, tạo thuận lợi cho tiến trình hồi hương và thúc đẩy phát triển bền vững ở bang Rakhine. Chúng tôi ghi nhận tiến triển và đánh giá cao những nỗ lực của Tổng Thư ký ASEAN trong việc chủ trì triển khai các khuyến nghị được nêu trong Báo cáo Đánh giá Sơ bộ Nhu cầu của Nhóm Đánh giá và Phản ứng Khẩn cấp ASEAN (ERAT) nhằm tạo thuận lợi cho quá trình hồi hương ở bang Rakhine.
Chúng tôi ghi nhận việc thành lập Nhóm Hỗ trợ Tạm thời (AHAST) của Ban Thư ký ASEAN để tập trung hỗ trợ công tác triển khai các khuyến nghị trong Báo cáo Đánh giá Sơ bộ Nhu cầu và trông đợi việc tiến hành Báo cáo Đánh giá Toàn diện Nhu cầu. Chúng tôi giao AHAST xác định thêm các dự án cụ thể mà qua đó ASEAN có thể hỗ trợ cải thiện điều kiện thực tế tại bang Rakhine.
Chúng tôi khuyến khích Myanmar và Bangladesh tiếp tục đối thoại nhằm tạo điều kiện cho tiến trình hồi hương ở Bang Rakhine. Chúng tôi hoan nghênh chuyến thăm lần hai của Phái đoàn cấp cao của Myanmar cùng các đại diện từ Ban Thư ký ASEAN và Trung tâm Điều phối ASEAN về Hỗ trợ Nhân đạo trong Quản lý Thảm hoạ (AHA Center), trong đó bao gồm thành viên của ASEAN-ERAT, đến Cox’s Bazar, Bangladesh, từ ngày 18 đến 19 tháng 12 năm 2019 để chia sẻ thông tin về những nỗ lực sắp xếp của Myanmar cho những người có khả năng hồi hương.
Chúng tôi nhắc lại Thỉa thuận Hồi hương giữa Myanmar và Bangladesh được ký năm 2017 và trông đợi việc hồi hương tự nguyện một cách an toàn, an ninh và được bảo đảm nhân phẩm. Chúng tôi khẳng định lại sự cần thiết của một giải pháp toàn diện và bền vững nhằm giải quyết tận gốc xung đột và kiến tạo một môi trường thuận lợi để những người bị ảnh hưởng có thể tái xây dựng cuộc sống.
Chúng tôi cũng tái khẳng định ASEAN sẽ tiếp tục ủng hộ các nỗ lực của Myanmar nhằm mang lại hòa bình, ổn định, và thượng tôn pháp luật, thúc đẩy hòa hợp và hòa giải giữa các cộng đồng dân cư cũng như đảm bảo sự phát triển bền vững và công bằng ở Bang Rakhine.
14. Chúng tôi tái khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì và thúc đẩy hòa bình, an ninh, ổn định, an toàn và tự do hàng hải và hàng không trên Biển Đông và ghi nhận lợi ích của việc duy trì Biển Đông là vùng biển của hòa bình, ổn định và thịnh vượng. Chúng tôi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thực hiện đầy đủ và hiệu quả toàn bộ Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) năm 2002.
Chúng tôi thấy khích lệ trước những tiến triển trong đàm phán thực chất nhằm sớm đạt được Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) thực chất và hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982). Chúng tôi nhấn mạnh sự cần thiết duy trì và thúc đẩy một môi trường thuận lợi cho đàm phán COC, và theo đó hoan nghênh các biện pháp thực tiễn nhằm làm giảm căng thẳng và nguy cơ xảy ra sự cố, hiểu nhầm và tính toán sai lầm.
Chúng tôi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa và xây dựng lòng tin nhằm thúc đẩy lòng tin và sự tin cậy giữa các bên; và chúng tôi tái khẳng định tầm quan trọng của việc đề cao luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS 1982.
15. Chúng tôi trao đổi về tình hình Biển Đông, trong đó quan ngại đã được bày tỏ về hoạt động tôn tạo bồi đắp, những diễn biến gần đây và các sự cố nghiêm trọng, đã làm xói mòn lòng tin và sự tin cậy, làm gia tăng căng thẳng và có thể đe dọa hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực. Chúng tôi tái khẳng định sự cần thiết thúc đẩy lòng tin và sự tin cậy, tự kiềm chế trong tiến hành các hoạt động và tránh các hành động có thể làm phức tạp thêm tình hình, và giải quyết hoà bình các tranh chấp trên cơ sở luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS 1982.
Chúng tôi tái khẳng định rằng luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS 1982, là cơ sở để xác định chủ quyền, quyền chủ quyền và lợi ích chính đáng đối với các vùng biển. Chúng tôi tái khẳng định rằng UNCLOS 1982 là khung pháp lý cơ bản cho các vùng biển và phải được tất cả các quốc gia tôn trọng. Chúng tôi nhấn mạnh tầm quan trọng của phi quân sự hóa và tự kiềm chế trong việc tiến hành các hoạt động bởi các bên có tuyên bố chủ quyền và tất cả các quốc gia khác, bao gồm các hoạt động được đề cập đến trong DOC có thể làm phức tạp thêm tình hình và leo thang căng thẳng ở Biển Đông.
16. Chúng tôi nhấn mạnh tầm quan trọng của duy trì đối thoại hòa bình giữa các bên liên quan nhằm đạt được hòa bình và ổn định lâu dài ở Bán đảo Triều Tiên được phi hạt nhân hóa. Để đạt được điều này, chúng tôi kêu gọi các bên liên quan nối lại đối thoại hòa bình và tiếp tục hợp tác có tính xây dựng, bao gồm thông qua việc triển khai đầy đủ và nhanh chóng Tuyên bố Bàn Môn Điếm, Tuyên bố chung Bình Nhưỡng, và Tuyên bố chung giữa Lãnh đạo Hoa Kỳ và Lãnh đạo Triều Tiên.
Chúng tôi tái khẳng định cam kết thực hiện đầy đủ tất cả các Nghị quyến liên quan của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc và ghi nhận các nỗ lực quốc tế nhằm đạt được tiến trình phi hạt nhân hóa Bán đảo Triều Tiên một cách hoàn toàn, có thể kiểm chứng và không thể đảo ngược. Chúng tôi cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của các cơ chế do ASEAN dẫn dắt như Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF) trong thúc đẩy môi trường thuận lợi cho đối thoại giữa các bên liên quan.
17. Chúng tôi tiếp tục quan ngại về tình hình tại Trung Đông và kêu gọi các bên liên quan tự kiềm chế và tránh các hành động có thể làm xấu thêm tình hình và giải quyết khác biệt thông qua ngoại giao và đối thoại nhằm duy trì hòa bình và ổn định ở khu vực.
18. Chúng tôi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường các nỗ lực và hợp tác khu vực trong giải quyết các thách thức an ninh phi truyền thống như khủng bố và cực đoan bạo lực, tội phạm xuyên quốc gia, an ninh biển, an ninh mạng và an ninh nguồn nước.
19. Chúng tôi hoan nghênh Singapore đề cử Ông Daren Tang, Giám đốc Văn phòng Sở hữu Trí tuệ Singapore, là ứng viên của ASEAN tranh cử vị trí Tổng Giám đốc Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới./.
