Nhìn lại năm đầu tiên của Cộng đồng Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN), có thể thấy ASEAN đã nỗ lực và đạt được những kết quả quan trọng trong việc củng cố, tăng cường liên kết và đoàn kết, mặc dù gặp phải không ít khó khăn, thử thách.
Bước khởi đầu thành công này là sức đẩy, sức bật để ASEAN tiếp tục vững bước trong năm 2017 - một năm có ý nghĩa đặc biệt, đánh dấu tròn nửa thế kỷ ASEAN hình thành và phát triển (1967-2017).
I. Cộng đồng ASEAN: những thành công bước đầu
Với tinh thần “Đưa Tầm nhìn thành hiện thực vì một Cộng đồng ASEAN năng động,” năm qua đã chứng kiến các hoạt động hợp tác diễn ra sôi nổi trên cả ba trụ cột chính trị-an ninh, kinh tế và văn hóa-xã hội cũng như trong quan hệ giữa ASEAN với các đối tác.
Với nỗ lực và quyết tâm cao của các nước thành viên, việc triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025 và các Kế hoạch Tổng thể đã đạt nhiều kết quả đáng khích lệ, cụ thể:
Về chính trị-an ninh, 165/290 dòng hành động đã được triển khai trên cả bốn cụm vấn đề chính của Kế hoạch Tổng thể Chính trị-An ninh ASEAN 2025 là xây dựng cộng đồng dựa trên luật lệ và hướng tới người dân, bảo đảm hòa bình, an ninh khu vực, tăng cường vai trò trung tâm của ASEAN và nâng cao hiệu quả thể chế ASEAN.
Trong lĩnh vực kinh tế, trên cơ sở định hướng Kế hoạch Tổng thể Kinh tế ASEAN 2025, 18 kế hoạch công tác chuyên ngành đã được xây dựng và đưa vào triển khai, trong đó có các kế hoạch thương mại hàng hóa và dịch vụ, đầu tư, bảo vệ người tiêu dùng, phát triển doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ, sở hữu trí tuệ, giao thông vận tải, công nghệ thông tin, du lịch…
Hợp tác văn hóa-xã hội được đẩy mạnh với việc cụ thể hóa 109 dòng hành động trong Kế hoạch Tổng thể Văn hóa-Xã hội 2025 thành các kế hoạch công tác chuyên ngành như về lao động, an sinh xã hội và phát triển, quản lý thảm họa và hỗ trợ nhân đạo, giáo dục, y tế…
Điểm nhấn đáng chú ý của năm 2016 là việc thông qua Kế hoạch Tổng thể Kết nối ASEAN 2025 và Kế hoạch Công tác Sáng kiến Hội nhập ASEAN giai đoạn III nhằm tăng cường kết nối và thu hẹp khoảng cách phát triển, hỗ trợ triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025.
Năm 2016 cũng là một năm thành công trong quan hệ đối ngoại của ASEAN. Sự ra đời của Cộng đồng ASEAN đã nâng cao vị thế và giá trị chiến lược của ASEAN, ngày càng thu hút sự quan tâm, tham gia của các đối tác bên ngoài vì mục tiêu chung là hòa bình, ổn định và phát triển.
Các Hội nghị Cấp cao đặc biệt với Hoa Kỳ, Nga, Trung Quốc trong năm 2016 là những minh chứng rõ nét cho thấy sự coi trọng, ủng hộ của các đối tác dành cho ASEAN.
Đến nay, có 86 đối tác cử Đại sứ tại ASEAN; 9/11 Đối tác đối thoại đã lập Phái đoàn riêng tại ASEAN và 50 Ủy ban ASEAN tại các nước thứ ba.
Nhiều nước và tổ chức quốc tế từ châu Á, châu Âu đến Mỹ Latinh tiếp tục mong muốn lập quan hệ đối tác với ASEAN.
Trong năm 2016, ASEAN đã ký văn kiện mở rộng để Chile, Ai Cập, Morocco gia nhập Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á - TAC (nâng tổng số thành viên Hiệp ước lên 35), trao quy chế Đối thoại theo Lĩnh vực cho Thụy Sỹ và Đối tác phát triển cho Đức, tiếp tục thúc đẩy quan hệ tham vấn và hợp tác với các tổ chức khu vực như Liên minh Thái Bình Dương (AP), Tổ chức Hợp tác Kinh tế (ECO), Hội đồng Hợp tác các quốc gia vùng Vịnh (GCC).
II. Ưu tiên trong 2017: khẳng định giá trị và sức sống ASEAN
Năm 2017, ASEAN bước vào năm thứ hai của Cộng đồng và kỷ niệm tròn 50 năm thành lập trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực diễn biến phức tạp, khó lường với những cơ hội và thách thức đan xen.
Tiếp đà thành công đã đạt được, ASEAN tiếp tục quyết tâm thúc đẩy liên kết Cộng đồng toàn diện và thực chất, nâng cao giá trị và sức sống của ASEAN, mang lại lợi ích thiết thực, rõ ràng cho khu vực, các nước thành viên và 626 triệu người dân khu vực.
Với vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2017, Philippines đã thông báo chủ đề hợp tác ASEAN năm 2017 là “Chung tay tạo đổi thay, kết nối với toàn cầu” và đề xuất sáu định hướng ưu tiên, gồm:
- Xây dựng ASEAN hướng tới người dân và lấy người dân làm trung tâm;
- Thúc đẩy hòa bình, ổn định ở khu vực;
- Tăng cường an ninh và hợp tác hàng hải;
- Thúc đẩy tăng trưởng bao trùm và dựa trên sáng tạo;
- Nâng cao năng lực tự cường của ASEAN;
- Đưa ASEAN trở thành hình mẫu hợp tác khu vực và thúc đẩy vai trò toàn cầu của ASEAN.
Tại Hội nghị hẹp các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN tới đây ( Boracay , Philippines , 19-21/2/2017), hội nghị đầu tiên của các bộ trưởng ngoại giao trong năm nay, các nước sẽ bàn cụ thể các ưu tiên để định hình ý tưởng và phương hướng cho hợp tác và liên kết của ASEAN trong cả năm 2017.
III. Việt Nam tham gia ASEAN: đóng góp thực chất, vì lợi ích chung
Năm 2016, Việt Nam tham gia và đóng góp tích cực, chủ động, có trách nhiệm trong hợp tác ASEAN, góp phần quan trọng vào kết quả triển khai Tầm nhìn ASEAN 2025 trên ba trụ cột chính trị-an ninh, kinh tế, văn hóa-xã hội, đẩy mạnh quan hệ đối ngoại của ASEAN, củng cố, tăng cường đoàn kết và vai trò của ASEAN, nhất là trong các vấn đề chiến lược của khu vực.
Tiếp tục phương châm “chủ động, tích cực và có trách nhiệm”, Việt Nam sẽ hợp tác chặt chẽ với các nước thành viên trên tinh thần thiện chí, chân thành để ghi dấu ấn thành công của ASEAN trong năm kỷ niệm “vàng” 2017. Theo đó, Việt Nam sẽ ưu tiên các nhiệm vụ sau:
i) Tiếp tục củng cố, giữ vững đoàn kết, thống nhất của ASEAN cũng như các nguyên tắc, giá trị đã làm nên bản sắc và thành công của ASEAN.
ii) Thúc đẩy triển khai hiệu quả Tầm nhìn ASEAN 2025 và các Kế hoạch Tổng thể, nhất là trong những lĩnh vực mang lại lợi ích cụ thể, thiết thực cho người dân các nước thành viên;
iii) Tiếp tục cải tiến, nâng cao hiệu quả bộ máy tổ chức nhằm đáp ứng tốt hơn các yêu cầu và nhiệm vụ đặt ra;
iv) Góp phần tăng cường quan hệ giữa ASEAN với các đối tác đối thoại ngày càng hiệu quả và thực chất hơn;
v) Tăng cường công tác tuyên truyền để đưa Cộng đồng ASEAN đi vào cuộc sống, ngày càng gắn bó, gần gũi với người dân và doanh nghiệp./.