Chiều 13/10, tiếp tục Phiên họp thứ 4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về Quy hoạch sử dụng đất quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045 và kế hoạch sử dụng đất 5 năm (2021-2025).
Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cho biết mục tiêu của Quy hoạch là nhằm bố trí quỹ đất đáp ứng yêu cầu phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, đảm bảo kết nối không gian phát triển liên ngành, liên vùng, các hành lang kinh tế và các vùng động lực phát triển của quốc gia; giữ ổn định 3,5 triệu ha đất trồng lúa; đảm bảo độ che phủ rừng ổn định ở mức 42-43%.
Mục tiêu tiếp theo là khai hoang, phục hóa, đưa diện tích đất chưa sử dụng vào sử dụng; hạn chế tình trạng suy thoái đất, cải tạo, phục hồi diện tích đất bị thoái hóa.
Về các chỉ tiêu quy hoạch sử dụng đất đến năm 2030, đến thời điểm 31/12/2020, cả nước có 3,92 triệu ha trồng lúa, giảm 202,93 nghìn ha. Chỉ tiêu sử dụng đất chuyên trồng lúa nước (đất trồng hai vụ lúa) có 3,18 triệu ha. Để đảm bảo an ninh lương thực theo Kết luận số 81-KL/TW (ổn định 3,5 triệu ha) và nhu cầu của lương thực, xuất khẩu…, quy hoạch đến 2030, diện tích đất trồng lúa là 3,57 triệu ha.
Theo đề xuất của Chính phủ, trong số 3,57 triệu ha đất trồng lúa, có thể cho phép quy hoạch chuyển đổi cơ cấu cây trồng linh hoạt với diện tích khoảng 300 nghìn ha, nhưng được bảo vệ, không làm thay đổi tính chất, các điều kiện phù hợp để khi cần thiết vẫn trồng lúa trở lại.
[Chuyên gia ‘mổ xẻ’ việc cả nước còn gần 3 triệu ha rừng chưa có chủ]
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh, đại diện Cơ quan thẩm tra, nêu rõ: Trên thực tế ở một số nơi, việc sử dụng đất trồng lúa để trồng các cây khác hoặc nuôi trồng thủy sản đang diễn ra và về mặt kinh tế có thể hiệu quả hơn.
Tuy nhiên, đất chuyên trồng lúa là loại đất đặc biệt, có đặc trưng riêng về thành phần lý hóa tính, cùng với hệ thống thủy lợi được đầu tư rất lớn, trong thời gian dài.
Do đó, việc chuyển đổi đất chuyên trồng lúa sang sử dụng cho các mục đích nông nghiệp khác phải đi kèm điều kiện không hủy hoại các đặc trưng cơ bản nhất của đất lúa (tầng canh tác, hệ thống thủy lợi, không làm nhiễm mặn, phèn, làm ô nhiễm, thoái hóa đất). Khi đã sử dụng đất lúa cho mục đích phi nông nghiệp hoặc đất nông nghiệp khác cũng không dễ chuyển lại thành đất lúa.
Để có cơ sở xem xét đề xuất cho phép quy hoạch chuyển đổi cơ cấu cây trồng, Chính phủ cần báo cáo Quốc hội về tình hình chuyển đổi trở lại đất trồng lúa sau khi đã chuyển sang cây trồng khác giai đoạn 2011-2020, đồng thời cần xác định nguyên tắc, tiêu chí cho phép chuyển đổi, khu vực có thể chuyển đổi, khu vực không cho chuyển đổi.
Theo dự thảo quy hoạch, diện tích đất lúa đến năm 2030 giảm 348,77 nghìn ha nhưng giảm tập trung tại vùng Đồng bằng sông Hồng (101,8 nghìn ha), vùng Đồng bằng sông Cửu Long (88,56 nghìn ha)… và nhiều diện tích sẽ được chuyển sang đất phi nông nghiệp (trong đó có khu công nghiệp).
Ủy ban Kinh tế đề nghị rà soát, hạn chế việc chuyển đổi đất lúa (nhất là đất chuyên trồng lúa) tại các vùng có tiềm năng trồng lúa sang các mục đích phi nông nghiệp.
Ủng hộ đề xuất chuyển đổi cơ cấu cây trồng linh hoạt trên đất lúa, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Phú Cường cho rằng, nếu cứ để nông dân trồng lúa, sẽ chỉ thu hoạch được 50-70 triệu đồng/ha/năm, trong khi đó nếu chuyển sang trồng cây khác có thể thu được 500-700 triệu đồng.
Do đó, ông Cường đề nghị cho phép linh hoạt chuyển đổi, với điều kiện khi cần lại có thể chuyển sang trồng lúa để đảm bảo an ninh lương thực.
Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ lưu ý đến giải pháp là nên mạnh dạn áp dụng công nghệ hiện đại để quản lý, theo dõi dữ liệu đất đai. Việc quản lý, sử dụng đất là trọng tâm giám sát tối cao của Quốc hội trong việc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.
"Tới đây, số liệu đất đai phải cụ thể, đi từng địa điểm khảo sát. Kết quả mà vênh nhiều với quy hoạch là không được," Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.
Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nêu rõ: Quy hoạch sử dụng đất phải đi trước một trước làm cơ sở cho quy hoạch ngành, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh.
Do đó, quy hoạch vừa phải cụ thể để thực hiện nhưng phải bao quát, có tầm nhìn để tạo không gian phát triển, đồng thời phải rà soát, trao đổi thông tin thống nhất với các bộ, ngành, địa phương để hạn chế tối đa mâu thuẫn, chồng chéo với quy hoạch ngành, vùng, các quy hoạch có liên quan và phù hợp với yêu cầu phát triển của từng vùng, từng ngành, từng địa phương.
Bên cạnh đó, gắn kết quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất với phát triển kinh tế từ nguồn lực đất, tài chính đất đai để khai thác có hiệu quả, phòng chống thất thoát, lãng phí, tiêu cực và lợi ích nhóm trong sử dụng đất.
Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng, quy hoạch tổng thể quốc gia là cơ sở để lập quy hoạch sử dụng đất quốc gia nhưng hiện nay quy hoạch tổng thể quốc gia chưa được phê duyệt. Do đó, quá trình hoàn thiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cần rà soát, đối chiếu, điều chỉnh, trao đổi để hạn chế chồng chéo, mâu thuẫn với quy hoạch tổng thể quốc gia.
Phó Chủ tịch Quốc hội lưu ý đến việc đảm bảo số lượng, chất lượng của chỉ tiêu trồng lúa, nhằm đảm bảo thực hiện kết luận của Bộ Chính trị về an ninh lương thực, quản lý chặt chẽ diện tích đất trồng lúa chuyển đổi sang sử dụng cho mục đích đất nông nghiệp khác để không hủy hoại các đặc trưng cơ bản nhất của đất lúa; khi cần thiết có thể quay lại trồng lúa, hạn chế tối đa việc chuyển đất lúa tại các vùng có tiềm năng trồng lúa sang các mục đích phi nông nghiệp.
Về kiến nghị cho phép Ủy ban nhân dân tỉnh chuyển đổi mục đích sử dụng đất trồng lúa, đất rừng phòng hộ, đất rừng đặc dụng mà không phải trình Thủ tướng Chính phủ chấp thuận theo quy định của Điều 58 Luật Đất đai, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nhấn mạnh, đây là một thay đổi chính sách lớn cần được tổng kết, đánh giá kỹ lưỡng trong bối cảnh Chính phủ đang chỉ đạo tổng kết thi hành để sửa đổi Luật Đất đai.
Vì thế, chưa nên đặt vấn đề này trong dự thảo nghị quyết về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Trường hợp cần thiết Chính phủ tổng kết, đánh giá kỹ trình Quốc hội xem xét khi tiến hành sửa đổi Luật Đất đai thời gian tới.
Trong phiên họp chiều nay, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng xem xét, quyết định việc bổ sung dự toán thu, chi vốn viện trợ nước ngoài năm 2021 cho tỉnh Quảng Nam./.