Nơi tổ chức các cuộc họp chính thức của COP26. (Nguồn: Reuters.)Mở đầu bài viết đăng tải trên tờ Australian Financial Review (AFR), chuyên gia Martin Wolf đặt câu hỏi các nhà lãnh đạo tham gia Hội nghị các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26) tổ chức tại Glasgow (Anh) cần đưa ra cam kết gì?
Để duy trì mức tăng nhiệt độ Trái Đất dưới 1,5 độ C như khuyến nghị của Ủy ban Liên Chính phủ về Biến đổi khí hậu, các nhà lãnh đạo nên có nhiều tham vọng hơn và tăng mức cắt giảm khí thải quốc gia với tốc độ nhanh hơn nữa.
Cam kết đưa phát thải ròng về mức 0 vào năm 2050 là quá dễ dàng. Thay vào đó, các chính phủ nên cam kết cắt giảm gần 40% khí thải vào năm 2030. Tác giả nhấn mạnh đường cong của khí thải cần phải đi xuống từ bây giờ.
Mặc dù khó, nhưng điều này hoàn toàn khả thi về mặt kinh tế và công nghệ. Sẽ là quá muộn để tránh những thiệt hại có thể xảy ra do kéo dài sử dụng các công nghệ đầy rủi ro hiện có thêm 10 năm nữa.
Giải pháp "những đóng góp do quốc gia tự xác định" được nhất trí tại hội nghị COP21 tổ chức ở Paris (Pháp) vào năm 2015 vẫn chưa đủ chặt chẽ để thế giới đạt được mức giảm phát thải cần thiết, đặc biệt là vào năm 2030.
Nếu giữ nguyên các cam kết như vậy, lượng khí thải vào năm 2030 sẽ vượt quá giới hạn trên, áp dụng theo mức trần được khuyến nghị là 1,5 độ C, tương đương từ 20-30 Gt khí CO2.
Vào tháng trước, Ủy ban Chuyển đổi Năng lượng đã phát hành một báo cáo, khuyến nghị 6 điểm thảo luận quan trọng cho Hội nghị COP26. Thứ nhất, giảm đáng kể và nhanh chóng lượng khí methane, một loại khí thải gây hiệu ứng nhà kính nghiêm trọng, mặc dù nó tồn tại tương đối ngắn trong bầu khí quyển.
Thứ hai, cần ngăn chặn nạn phá rừng và bắt đầu tái trồng rừng. Thứ ba, khử carbon trong ngành điện và, trên hết, đẩy nhanh việc loại bỏ sự phụ thuộc vào than so với kế hoạch hiện nay. Thứ tư, tăng tốc điện khí hóa giao thông đường bộ.
Thứ năm, tăng tốc khử carbon trong quá trình sưởi ấm của các tòa nhà và các lĩnh vực "khó giảm nhiệt," như sản xuất thép, ximăng, hóa chất, hàng không và vận tải biển. Cuối cùng, tăng cường cải thiện hiệu quả năng lượng trên toàn nền kinh tế, đặc biệt là trong các tòa nhà mới, đồng thời cải tạo nâng cấp các tòa nhà cũ.
[Chủ tịch Hội nghị COP26 kêu gọi các nước cùng nhau hành động]
Báo cáo của Ủy ban Chuyển đổi Năng lượng chỉ ra rằng hầu hết các khuyến nghị này là rất phức tạp. Nhưng chúng hoàn toàn khả thi nếu có sự hỗ trợ phù hợp của chính phủ các quốc gia, thông qua việc công khai ủng hộ, ban hành quy định, nâng cao tính minh bạch, khuyến khích nguồn tài chính cần thiết và sự hỗ trợ hào phóng dành cho các quốc gia đang phát triển.
Lý giải cụ thể cách tiếp cận đầy tham vọng này của Ủy ban Chuyển đổi Năng lượng trong một thập kỷ tới, tác giả cho rằng một điểm đặc biệt có thể nhận thấy là NDC cần phải được thực hiện chặt chẽ và chi tiết hơn ngay từ bây giờ.
Một điểm nữa là các quốc gia mới nổi quan trọng nhất, như Trung Quốc, Ấn Độ và Indonesia, cần cam kết ngay lập tức ngừng xây dựng các nhà máy điện chạy bằng nhiên liệu than mới.
Liên quan tới khuyến nghị chấm dứt nạn phá rừng và bắt đầu dừng sử dụng than hiện có, đặc biệt là trong sản xuất điện, tác giả nhìn nhận cần phải có một nguồn tài trợ và trợ cấp liên tục, đáng kể, từ các quốc gia có thu nhập cao "chảy" đến các quốc gia đang phát triển, có thể là khoảng 100 tỷ USD/năm.
Đây là điều cần thiết nếu thỏa thuận đạt được. Nó cũng cho thấy vai trò thống trị của các quốc gia có thu nhập cao đối với lượng khí phát thải trong quá khứ và mức phát thải tương đối cao của các quốc gia này tính trên đầu người.
Việc tăng đầu tư tài chính vào hệ thống điện xanh ở các quốc gia đang phát triển là điều hết sức cần thiết. Nguồn vốn tự có và nợ tài chính đang quá đắt đỏ và bị hạn chế. Do đó, một yếu tố quan trọng mà COP26 cần lưu ý là chia sẻ rủi ro giữa khu vực tư nhân và khu vực công toàn cầu.
Các ngân hàng phát triển đa phương nên đóng vai trò trung tâm. Theo chuyên gia Adair Turner, đồng Chủ tịch Ủy ban Chuyển đổi Năng lượng, dòng chảy tài chính cần thiết hiện vào khoảng 300 tỷ USD/năm và ước tính tăng lên thành 600 tỷ USD vào cuối thập kỷ này.
Đối với khuyến nghị nên coi điện khí hóa là trọng tâm, điện nên được cung cấp theo các cách có thể trung hòa carbon, kể cả bằng năng lượng hạt nhân, nếu không có các giải pháp thay thế tốt hơn.
Điểm cuối cùng cần phải lưu ý đó là các hiệp ước quốc tế phải được củng cố, nhằm đẩy nhanh lộ trình đạt mức phát thải ròng bằng 0 trong các lĩnh vực khó giảm, được liệt kê ở trên.
"Biện pháp điều chỉnh thuế biên giới carbon" do Liên minh châu Âu (EU) đề xuất là một yếu tố then chốt. Đề xuất này không phải xuất phát từ chủ nghĩa bảo hộ, nó được thiết kế nhằm đảm bảo rằng việc mở rộng thương mại ra khỏi biên giới nội địa của một số nền kinh tế sẽ không dẫn đến việc khuếch tán thêm các công ty gây ô nhiễm trên toàn cầu. Do đó, đề xuất này nên được nhân rộng trên phạm vi toàn cầu.
Tác giả cho rằng những khuyến nghị của Ủy ban Chuyển đổi Năng lượng là hoàn toàn cần thiết và nên được thực hiện ngay để đạt được mục tiêu cắt giảm lượng khí thải nhiều hơn vào năm 2030. Tuy nhiên, nhìn rộng ra hơn, các nhà lãnh đạo tham gia Hội nghị COP26 cần lưu ý tới ba điểm quan trọng nữa.
Thứ nhất, cơ chế giá không chỉ là một biện pháp khuyến khích hữu hiệu, mà còn có thể tạo ra doanh thu cần thiết để bù đắp cho những tổn thất của các quốc gia liên quan tới hành động khí hậu. Hiện tại, hầu hết các nước đang áp dụng giá carbon khá thấp và mức độ bao phủ không đầy đủ, minh chứng rõ rệt nhất có thể quan sát thấy là "bảng xu hướng giá carbon" của Ngân hàng Thế giới (WB).
Thứ hai, các nhà hoạch định chính sách nên lưu ý rằng dù có bất kỳ sự điều chỉnh nào thì vẫn phải duy trì được các nguồn năng lượng điện cần thiết cho sinh hoạt và sản xuất.
Cuối cùng, các quốc gia phải cùng nhau hành động, Không một quốc gia nào có thể tự khắc phục hiệu quả một mình. Tuy nhiên, Trung Quốc, Mỹ, EU, Ấn Độ và Nhật Bản vẫn sẽ cần đóng vai trò trung tâm. Mỗi một quốc gia riêng lẻ phải tiên phong thực hiện lộ trình của mình. Nhưng sự đồng thuận cam kết là cần thiết, đặc biệt là giữa Trung Quốc và Mỹ. Tương tự, các nước giàu giúp đỡ những nước nghèo, như Thủ tướng Bangladesh đã từng đề cập tới.
Cuối bài viết, tác giả kết luận các nhà phát triển công nghệ đã thực hiện một công việc tuyệt vời trong việc chứng minh rằng thế giới hoàn toàn có thể đi đúng mục tiêu và lộ trình cho hoạt động khử carbon trong nền kinh tế toàn cầu. Giờ đây, các nhà lãnh đạo cần phải cho thấy họ đã nắm rõ điều gì là cần thiết, để tiến tới một mục tiêu tham vọng hơn. Nhanh chóng hành động sẽ là cách tốt nhất để tránh tai họa xảy đến./.
