Trước thềm Hội nghị “Đánh giá kết quả hai năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 120/NQ-CP của Chính phủ về phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu” (hay còn được gọi là Nghị quyết "thuận theo tự nhiên") diễn ra ngày 18/6 tại Thành phố Hồ Chí Minh, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cho biết diện mạo kinh tế-xã hội của vùng "vựa lúa lớn nhất nước" đã đổi mới với nhiều thành tựu quan trọng.
Đổi mới diện mạo vùng
Theo Bộ trưởng Trần Hồng Hà, sau hai năm thực hiện Nghị quyết, Đồng bằng sông Cửu Long đạt tăng trưởng GDP ấn tượng với 7,8%, cao nhất trong 4 năm trở lại đây; kim ngạch xuất khẩu lần đầu tiên đạt 15,7 tỷ USD; diện mạo nông thôn được khởi sắc, có nhiều đổi mới.
Cùng với đó, các ngành, lĩnh vực kinh tế trong vùng đã có những chuyển dịch tích cực như: Sản xuất nông nghiệp tăng, hình thành các vùng sản xuất tập trung quy mô lớn, chuyên canh nông sản chủ lực (tôm, cá tra, lúa gạo, trái cây) gắn với công nghệ chế biến, tiêu thụ theo chuỗi giá trị nông sản.
Công nghiệp đi vào tập trung phát triển công nghiệp xanh, ít phát thải; khai thác tiềm năng phát triển năng lượng tái tạo, trước hết là năng lượng gió và năng lượng mặt trời. Trong lĩnh vực giao thông, Chính phủ đã quan tâm đầu tư để hoàn thành kết nối thông tuyến vào năm 2020. Nhiều công trình, dự án thủy lợi, các dự án hạ tầng thủy sản, cảng cá, khu neo đậu đã được triển khai thực hiện phát huy hiệu quả.
Nhiều địa phương đã chủ động triển khai một số mô hình kinh tế phù hợp với tự nhiên, ứng dụng công nghệ cao, thích ứng với biến đổi khí hậu như mô hình nuôi tôm bền vững; chọn tạo, phát triển các giống cây trồng, vật nuôi và giống thủy sản có tiềm năng, lợi thế của vùng; nâng cao chất lượng giống, đầu tư hạ tầng như nâng cấp đê biển kết hợp xây dựng hệ thống ngăn mặn; tăng cường quản lý chất thải rắn, đầu tư các hệ thống thu gom, xử lý nước thải…
[Giải pháp chuyển đổi ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu]
Theo vị tư lệnh ngành tài nguyên và môi trường, yếu tố tiên quyết để có được những thành tựu đó là nhờ Nghị quyết ra đời rất kịp thời nhằm định hướng chiến lược cho phát triển của Đồng bằng sông Cửu Long. Đặc biệt là kế thừa thành quả của các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, tích hợp, lồng ghép kết quả của các chương trình nghiên cứu khoa học và công nghệ, các dự án phát triển đã và đang được các Bộ, ngành và địa phương triển khai thực hiện.
Những kết quả nêu trên còn là kết quả của sự chỉ đạo sâu sát của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; sự vào cuộc một cách chủ động của các Bộ, ngành, địa phương với quyết tâm chính trị cao; sự ủng hộ, đồng tình của người dân, sự tham gia đầy nhiệt huyết, tâm huyết của các chuyên gia, các nhà khoa học trong và ngoài nước; sự vươn lên mạnh mẽ của chính người dân trong vùng trên cơ sở sáng tạo kết hợp với tri thức bản địa bước đầu đã góp phần dần chuyển hóa các thách thức thành cơ hội phát triển mới.
Đồng thời, quá trình triển khai thực hiện, chúng ta đã nhận được những hỗ trợ rất hiệu quả của các tổ chức quốc tế, đối tác phát triển về kỹ thuật, nguồn lực thông qua các chương trình, dự án phát triển vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Vẫn còn “sạn” cần khắc phục
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, theo Bộ trưởng Trần Hồng Hà, quá trình triển khai thực hiện Nghị quyết số 120/NQ-CP ở Đồng bằng sông Cửu Long vẫn còn có một số tồn tại, hạn chế cần phải sớm khắc phục trong thời gian tới.
Điển hình là việc hoàn thiện thể chế, chính sách triển khai thực hiện các nhiệm vụ theo Nghị quyết “thuận thiên” vẫn còn chậm, đặc biệt là các chính sách đẩy mạnh phát triển của các ngành, lĩnh vực then chốt. Một số chính sách đã được ban hành nhưng chưa đi vào cuộc sống, đồng bộ với nguồn lực thực hiện dẫn đến hiệu quả chính sách không cao.
Bên cạnh đó, công tác điều tra cơ bản chưa được thực hiện đầy đủ; dữ liệu còn phân tán, các cơ sở dữ liệu thành phần chưa được tích hợp vào hệ thống; chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phân vùng kinh tế theo ngành, lãnh thổ dựa vào các điều kiện tự nhiên còn chậm, vẫn còn xung đột phát triển giữa các loại hình kinh tế dẫn đến hiệu quả kinh tế-xã hội chưa cao, thiếu tính bền vững.
["Ngành nông nghiệp thiếu vắng các kế hoạch thích ứng trong dài hạn"]
Đáng lo ngại nhất là vấn đề sụt lún, sạt lở mặc dù đã được Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương quan tâm đầu tư khắc phục nhưng chưa đủ, vẫn còn tiếp tục diễn biến phức tạp. Hệ thống kết cấu hạ tầng, thị trường còn thiếu đồng bộ, chưa kết nối Đông-Tây và với Thành phố Hồ Chí Minh để tận dụng được các ưu thế của từng địa phương và của cả vùng…
Theo Bộ trưởng Trần Hồng Hà, nguyên nhân của các tồn tại trên là do một số cơ quan, địa phương còn lúng túng trong việc thực hiện, cũng như trông chờ vào hướng dẫn và nguồn lực hỗ trợ từ Trung ương, đặc biệt là trong giải quyết một số vấn đề có tính chất điểm nghẽn. Cách tiếp cận dựa vào nội lực chưa được đề cao, chưa huy động được sự tham gia chủ động và rộng rãi của các tổ chức, doanh nghiệp, người dân.
Công tác quy hoạch tổng thể phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long đang trong quá trình xây dựng, chưa thể định hướng để các Bộ, ngành, địa phương rà soát, điều chỉnh quy hoạch phát triển kinh tế-xã hội, quy hoạch ngành, lĩnh vực cũng như tạo cơ chế khuyến khích, thu hút đầu tư, tăng cường kết nối liên vùng.
Trong khi đó, nguồn lực để thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp đã đề ra trong Nghị quyết còn thiếu, chưa đáp ứng được nhu cầu. Tình hình biến đổi khí hậu, thiên tai tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long diễn biến nhanh hơn dự báo, khó lường; khả năng ứng phó với biến đổi khí hậu nhìn chung còn bị động.
Ngoài ra, Đồng bằng sông Cửu Long đang phải đối mặt với thách thức từ các hoạt động khai thác, sử dụng nước ở phía thượng nguồn, đặc biệt là các dự án thủy điện trên dòng chính sông Mekong.
Hiến kế hướng đột phá…
Từ thực tiễn triển khai Nghị quyết “thuận thiên” trong hai năm qua, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho rằng để khắc phục những hạn chế còn tồn tại ở Đồng bằng sông Cửu Long, hệ thống cơ chế, chính sách cần sớm được hoàn thiện, bổ sung tập trung thúc đẩy phát triển nông nghiệp, hạ tầng giao thông, phát triển đô thị ổn định dân cư; lồng ghép ứng phó với biến đổi khí hậu.
Cùng với đó, công tác điều tra cơ bản, quan trắc cần được tăng cường; số liệu, dữ liệu liên ngành cần sớm được thiết lập, cập nhật và hệ thống hóa. Công tác nghiên cứu khoa học, phát triển, tiếp nhận và chuyển giao công nghệ cần tiếp tục được đẩy mạnh nhằm cung cấp luận cứ, sáng kiến, giải pháp, công nghệ, đặc biệt là thành quả của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ Tư, công nghệ vũ trụ phục vụ phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long.
Các cơ quan chức năng cần tiếp tục quan tâm đầu tư cho công tác phòng chống, khắc phục sụt lún, sạt lở bờ sông, bờ biển như tăng cường mạng lưới quan trắc, giám sát các yếu tố khí tượng thủy văn, hải văn, biến động bùn cát; tiến hành xây dựng và tích hợp thông tin mạng lưới đo mưa tự động phục vụ công tác dự báo, cảnh báo thiên tai. Triển khai các hoạt động xử lý sạt lở cấp bách bờ sông, bờ biển, hướng dẫn thực hiện các giải pháp kỹ thuật, xử lý khẩn cấp những đoạn sụt lún, sạt lở trọng điểm.
Bộ trưởng Trần Hồng Hà cũng cho biết, yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ đặt ra đối với Hội nghị sơ kết hai năm thực hiện Nghị quyết “thuận theo tự nhiên” là đánh giá được cụ thể những kết quả đã làm được và đẩy mạnh việc thực hiện Nghị quyết số 120/NQ-CP trong thời gian tới; tạo được sự nhận thức rộng rãi hơn nữa, tính lan tỏa ở cả cấp địa phương và chính quyền trong đổi mới tư duy và hành động.
Đồng thời chuyển hóa được các thách thức, tận dụng cơ hội để phát triển nhanh nhưng vẫn đảm bảo được tính bền vững về kinh tế - xã hội, sinh kế của người dân vùng Đồng bằng sông Cửu Long trong bối cảnh cần thích ứng với biến đổi khí hậu.
Trên cơ sở các báo cáo đánh giá kết quả tổng hợp đạt được của các Bộ, ngành, địa phương, Hội nghị sẽ tập trung đánh giá thẳng thắn những việc đã làm được, chưa làm được và những khó khăn, vướng mắc của các Bộ, ngành, địa phương kể từ khi thực hiện Nghị quyết 120/NQ-CP đối với các nhiệm vụ được giao, các nhiệm vụ đề ra trong Chương trình Hành động tổng thể thực hiện Nghị quyết.
Cơ quan chức năng sẽ xác định các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, trọng điểm trong thời gian tới để triển khai thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 120/NQ-CP, bao gồm: Các hoạt động ưu tiên có quy mô vùng, mang tính bền vững và có tính lan tỏa; các giải pháp về cơ chế, chính sách, khoa học và công nghệ, nguồn lực, cơ chế điều phối vùng, đối tác công-tư trong triển khai thực hiện Nghị quyết; mối quan tâm và định hướng cam kết của các Đối tác phát triển hỗ trợ việc thực hiện Nghị quyết.
Hội nghị được kỳ vọng tạo sự chuyển biến mạnh mẽ hơn nữa trong hành động của các cấp, các ngành, địa phương và người dân trong vùng để đưa những nội dung của Nghị quyết vào thực tiễn của vùng Đồng bằng sông Cửu Long; tận dụng thành công các cơ hội, từng bước chuyển hóa những thách thức thành các cơ hội mới../.
