Nhà vườn ở Chợ Lách, Bến Tre đào ao, phủ bạt để trữ nước ngọt ứng phó với hạn mặn. (Ảnh: Trần Thị Thu Hiền/TTXVN)Tình trạng xâm nhập mặn trong mùa khô 2021-2022 ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long sẽ đến sớm, tác động sâu hơn so với mức trung bình nhiều năm gần đây. Tuy nhiên, mức độ xâm nhập của nước mặn sẽ không gay gắt như năm 2019-2020, ở một số thời điểm có thể xấp xỉ năm 2015-2016 là các năm xảy ra hạn mặn lịch sử ở khu vực miền Tây.
Dự báo này được Tổng cục Thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đưa ra dựa trên các số liệu mực nước ở các hồ chứa thượng lưu sông Mekong đang thấp, tình hình nguồn nước sông Mekong đặc biệt là dung tích hồ Tonle Sap (Campuchia) cùng diễn biến của thủy triều ở khu vực hạ nguồn.
Dung tích hiệu dụng các hồ chứa ở thượng lưu sông Mekong ước tính khoảng 65 tỷ m3, nhưng tính đến cuối tháng 9/2021, tổng dung tích trữ các hồ mới đạt gần 70%.
Tại trạm Kratie (Campuchia), nửa đầu mùa khô (từ tháng 11/2021 đến tháng 1/2022), lưu lượng bình quân chỉ khoảng 5.600m3/giây, thấp hơn 20% so với cùng kỳ năm 2020-2021, nhưng vẫn cao hơn các năm 2015-2016 và 2019-2020 (năm xuất hiện mặn lịch sử ở Đồng bằng sông Cửu Long) lần lượt là 26% và 40%.
Còn nửa cuối mùa khô (từ tháng Hai đến Năm năm 2022), lưu lượng bình quân tại trạm Kratie ở mức 3.100m3/giây, thấp hơn 10% so với cùng kỳ năm 2021 và tương đương năm 2016, nhưng cao hơn so với năm 2020 khoảng 15%.
Về nguồn nước ở hồ Tonle Sap (Campuchia) - yếu tố quyết định đến sự điều tiết nước về Đồng bằng sông Cửu Long, dự báo lượng nước cao nhất năm 2021 đạt khoảng 28-30 tỷ m3, thấp hơn trung bình nhiều năm khoảng 17-19 tỷ m3, thấp hơn năm 2020 khoảng 1-2,5 tỷ m3.
Đối với tình hình thủy triều mùa khô năm 2021-2022, từ tháng 11 đến 12/2021 có xu thế cao hơn mực nước đỉnh triều trung bình nhiều năm. Từ tháng Một đến Ba năm 2022, mực nước đỉnh triều cường có xu thế giảm dần ở mức tương đương trung bình nhiều năm.
Trong thời gian này có 3 đợt triều cường, gồm từ ngày 2 đến 4/1, từ ngày 31/1 đến 3/2 và từ ngày 1/3 đến 6/3, trong đó, đợt triều cường đầu tháng 1/2022 (từ ngày 2 đến 4/1) là lớn nhất trong mùa khô năm 2022.
Trong khi đó, mùa gió chướng bắt đầu hoạt động ngay từ đầu mùa khô là yếu tố góp phần đẩy mặn xâm nhập sâu vào hệ thống kênh, rạch Đồng bằng sông Cửu Long.
[Bảo vệ bền vững tài nguyên nước Đồng bằng sông Cửu Long]
Theo Tổng cục Thủy lợi, xâm nhập mặn mùa khô năm 2021-2022 có khả năng ở mức tương đương với năm 2020-2021 và sẽ ảnh hưởng tới hơn 210.000ha diện tích đất sản xuất nông nghiệp, gồm các diện tích trồng lúa, cây ăn trái và mô hình canh tác lúa-tôm tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long.
Cụ thể, ở thời điểm cao nhất, xâm nhập mặn có khả năng ảnh hưởng 60.000ha lúa ở các tỉnh ven biển Đồng bằng sông Cửu Long, trong đó Tiền Giang 11.900ha, Bến Tre 12.000ha, Trà Vinh 15.000ha và Sóc Trăng 20.000ha.
Đối với vùng cây ăn trái, xâm nhập mặn có khả năng ảnh hưởng gần 43.300 ha; trong đó, Long An 3.100ha, Tiền Giang 21.800ha, Bến Tre 16.000ha và Sóc Trăng 3.400ha.
Cống ngăn mặn Kênh Lầu, xã Hỏa Tiến, thành phố Vị Thanh đã được đóng để ngăn nước mặn xâm nhập vào nội đồng. (Ảnh: Duy Khương/TTXVN)Cùng với đó, xâm nhập mặn có khả năng ảnh hưởng đến khoảng 107.400ha ở vùng canh tác lúa-tôm gồm Kiên Giang 35.800ha, Cà Mau 39.400ha, Sóc Trăng 11.300ha và Bạc Liêu 20.900ha.
Đến thời điểm hiện tại, còn khá sớm để dự báo chính xác xâm nhập mặn mùa khô năm 2021-2022 do nguồn nước về Đồng bằng sông Cửu Long phụ thuộc rất lớn vào dòng chảy từ thượng nguồn sông Mekong (mưa, khả năng tích trữ nước của các hồ chứa thượng nguồn).
Tuy nhiên, trước khả năng lũ nhỏ, dòng chảy các tháng đầu mùa khô thấp có thể làm mặn xâm nhập sớm, Tổng cục Thủy lợi khuyến cáo các địa phương có khả năng bị ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn phải có giải pháp tổng thể về thủy lợi, các địa phương cần có kế hoạch chủ động sản xuất, bố trí mùa vụ để né tránh mặn và thực hiện các giải pháp trồng trọt để giảm thiểu thiệt hại đển sản xuất nông nghiệp.
Đối với các diện tích cây ăn trái, cần tích trữ nước tối đa vào các mương liếp, ao và các dụng cụ chứa nước nhằm chủ động nguồn nước tưới khi xảy ra các đợt mặn xâm nhập sâu, nồng độ cao hơn sức chịu mặn của cây trồng.
Các tỉnh Long An, Bến Tre, Tiền Giang, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Kiên Giang được khuyến cáo hoàn thành xuống giống vụ lúa Đông Xuân ngay trong tháng 10/2021 để né hạn mặn với diện tích khoảng 400.000ha (chiếm 26% diện tích vụ Đông Xuân).
Các tỉnh đồng thời tiến hành nạo vét hệ thống kênh mương để trữ nước ngọt và có kế hoạch đóng kín dần các cống từ phía biển lên thượng lưu từ tháng 11 tới.
Tại Cà Mau, Bạc Liêu cũng sẽ tăng cường nạo vét kênh, mương sớm trước khi mùa mưa kết thúc để tích trữ, điều tiết nước hợp lý bảo vệ sản xuất…
Riêng tỉnh Bến Tre, do hạ tầng kiểm soát nguồn nước chưa liên hoàn và chủ động nên có thể sẽ gặp khó khăn về nguồn nước ngọt trong mùa khô năm 2021-2022, do đó cần chủ động xây dựng các ao, hồ phân tán để trữ nước, lấy nước trong điều kiện cho phép.
Ở những địa phương không chịu ảnh hưởng trực tiếp của xâm nhập mặn cũng cần đề phòng tình trạng hạn hán, thiếu nước do lượng mưa thiếu hụt và nguồn nước từ thượng nguồn về thấp./.
