Chiều 6/9, Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) công bố báo cáo “Công tác xử lý tội phạm về động vật hoang dã tại Việt Nam năm 2022,” trong đó nhấn mạnh tỷ lệ các đối tượng vi phạm bị bắt giữ trong các vụ án hình sự liên quan đến hoạt động vận chuyển, buôn bán động vật hoang dã tại Việt Nam đạt mức cao.
Báo cáo trên của ENV được phân tích dựa trên 156 vụ án hình sự về động vật hoang phát hiện trong năm 2022 được ghi nhận trên cơ sở dữ liệu vi phạm về động vật hoang dã của ENV.
Kết quả phân tích cho thấy tỷ lệ bắt giữ các đối tượng phạm tội trong các vụ án hình sự về động vật hoang dã đã đạt trung bình 92,2% (giai đoạn 2018-2022) so với tỷ lệ 84,6% (giai đoạn 2014-2017).
Tỷ lệ các vụ án hình sự về động vật hoang dã được đưa ra xét xử cũng tăng đáng kể. Minh chứng là trong bốn năm (từ năm 2018-2021), sau khi Bộ Luật Hình sự sửa đổi có hiệu lực, trung bình tỷ lệ các vụ án có đối tượng bị bắt giữ được đưa ra xét xử là 90,9% (tăng gần 30% so với giai đoạn trước là mức trung bình chỉ đạt 62,2%).
[Gian lận thương mại diễn biến phức tạp trên các loại hình vận chuyển]
Mức án tù trung bình cho một đối tượng phạm tội về động vật hoang dã trong năm 2022 là 3,1 năm. Mặc dù có giảm so với mức án tù trung bình cao nhất được ghi nhận vào năm 2019 là 4,45 năm, tuy nhiên theo đánh giá của ENV, con số này vẫn cao gấp đôi mức án tù trung bình ghi nhận vào năm 2017 là hơn 1,2 năm.
Theo bà Bùi Thị Hà - Phó Giám đốc ENV, những kết quả trên cho thấy Việt Nam đang tiếp tục có sự chuyển biến tích cực sau khi Bộ Luật Hình sự sửa đổi có hiệu lực vào năm 2018.
Đây là bước tiến quan trọng trong cải cách tư pháp, góp phần tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho các cơ quan tiến hành tố tụng trong công tác điều tra và xử lý tội phạm về động vật hoang dã.
Tuy vậy, bà Hà cũng lưu ý tình trạng buôn lậu động vật hoang dã qua các cảng vẫn là một thách thức lớn cần tiếp tục được các cơ quan chức năng quan tâm giải quyết.
“Kể từ năm 2015, cơ sở dữ liệu của ENV đã ghi nhận 34 vụ buôn bán động vật hoang dã phát hiện tại các cảng biển ở Việt Nam với gần 80 tấn ngà voi, sừng tê giác và vảy tê tê bị tịch thu. Đáng tiếc là cho đến nay, mới chỉ có 3 đối tượng liên quan đến các vụ việc này bị kết án,” bà Hà nhấn mạnh.
Báo cáo trên cũng cho rằng tầm quan trọng của việc bắt giữ và truy cứu trách nhiệm hình sự những đối tượng cầm đầu các đường dây buôn bán động vật hoang dã. Theo đó, công tác điều tra, bắt giữ và xử lý các đối tượng cầm đầu các đường dây buôn bán động vật hoang dã cần được ưu tiên hàng đầu thay vì chỉ dừng lại ở việc bắt giữ và xử lý các đối tượng đóng vai trò thứ yếu.
Việc điều tra chuyên sâu để xác định chủ các lô hàng bị bắt giữ tại các cảng cũng cần được ưu tiên. Ngoài ra, các cơ quan tố tụng nên xem xét áp dụng các quy định pháp luật về hoạt động rửa tiền, trốn thuế và gian lận để truy cứu trách nhiệm hình sự những kẻ cầm đầu các đường dây buôn bán động vật hoang dã trái phép.
“Trong quá trình điều tra, các cơ quan chức năng nên mở rộng hợp tác với các cơ quan thực thi pháp luật trong và ngoài nước để thu thập thông tin và điều tra các đường dây buôn bán động vật hoang dã xuyên quốc gia,” bà Hà nói.
Cũng theo bà Hà, việc thu giữ các lô hàng tại các cảng có thể phần nào làm gián đoạn hoạt động vận chuyển động vật hoang dã trái phép. Tuy nhiên, các cơ quan thực thi pháp luật chỉ có thể triệt phá hoàn toàn các đường dây buôn lậu động vật hoang dã khi bắt giữ thành công các đối tượng cầm đầu và áp dụng các biện pháp xử phạt thích đáng với những đối tượng này.
Vì thế, ENV kiến nghị các cơ quan chức năng cần tận dụng thông tin từ những vụ thu giữ ban đầu để thu thập bằng chứng và xây dựng chuyên án với mục tiêu bắt giữ và xử lý nghiêm các đối tượng cầm đầu để có thể tiến tới xóa bỏ vai trò của Việt Nam trong mạng lưới buôn bán động vật hoang dã trái phép./.