Theo truyền thuyết, vào ngày 7 tháng Giêng, tiên nữ Âu Cơ giáng trần, sau đó gặpgỡ và kết duyên với Lạc Long Quân, rồi sinh bọc trăm trứng và nở thành 100 ngườicon, khởi nguồn của nòi giống Lạc Hồng.
Sau khi nuôi các con khôn lớn, Lạc Long Quân đưa 50 người con về miền biển, ÂuCơ đưa 50 người con lên miền núi khai hoang, lập ấp, mở mang bờ cõi, hình thànhvùng đất của người Việt cổ.
Tại nơi đây (nay là xã Hiền Lương, huyện Hạ Hòa), phong cảnh hữu tình, Mẹ Âu Cơđã ở lại dạy dân trồng lúa, trồng dâu, nuôi tằm, dệt vải, cho đến khi cùng tiênnữ bay về trời vào ngày 25 tháng Chạp, để lại dưới gốc đa một dải yếm lụa.
Chính tại nơi đó, nhân dân đã dựng ngôi miếu thờ phụng, đời đời hương khói. Từđó trở đi, hàng năm, cứ vào ngày mồng 7 Tết, nhân dân Hiền Lương và các vùng lâncận lại mở hội tưởng nhớ Mẹ Âu Cơ; dâng lên Tổ Mẫu nén hương thơm tỏ lòng thànhkính và biết ơn.
Lễ hội sẽ kéo dài đến hết ngày 11/2 (tức ngày 7, 8, 9 tháng Giêng âm lịch) vớihai nội dung chính gồm phần hội và phần lễ. Phần lễ được tổ chức vào đúng 8 giờngày 9/2 (tức ngày mồng 7 Tết Tân Mão) - là ngày lễ chính Đền Mẫu Âu Cơ. Đây làngày "tiên giáng trần," vì thế, phần lễ sẽ tổ chức đội tế nam rước kiệu ThànhHoàng làng về đền thờ Mẫu Âu Cơ. Kiệu Thành Hoàng được rước giữa dòng người vớirực rỡ cờ Tổ quốc, cờ thần, cờ hội trong âm vang tiếng trống, tiếng chiêng.
Phần hội được tổ chức với nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, các trò chơi dângian được trình diễn nhằm giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa, truyền thống đoànkết của dân tộc như kéo co, đẩy gậy, bắn nỏ, cờ tướng, bóng chuyềnvà biểu diễn văn hóa văn nghệ ca ngợi Bác Hồ, mừng Đảng, mừng Xuân.../.