Du lịch mạo hiểm là dòng sản phẩm mang tính "độc, lạ", đáp ứng xu hướng ngày càng được ưa chuộng trên thế giới, thu hút du khách khám phá, trải nghiệm.
Việt Nam có nhiều ưu thế để phát triển loại hình du lịch này và thực tế đã thu hút khá đông du khách. Tuy nhiên đảm bảo an toàn vẫn luôn cần thiết cho mọi loại hình du lịch, đặc biệt là du lịch mạo hiểm.
Một dòng sản phẩm chủ lực
Trên thế giới, du lịch mạo hiểm luôn được xác định là một loại hình du lịch quan trọng với doanh thu hơn 600 triệu USD năm 2019 (riêng thị trường châu Âu đóng góp hơn 30% doanh thu du lịch mạo hiểm), chiếm 11% tổng doanh thu du lịch thế giới (doanh thu du lịch thế giới là 5,8 tỷ USD).
Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch (Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) Nguyễn Anh Tuấn chia sẻ: Với lợi thế nhiều đồi núi, hang động, sông suối, Việt Nam có tiềm năng rất lớn để phát triển du lịch mạo hiểm.
Có thể chia thành các nhóm sản phẩm về du lịch mạo hiểm như du lịch mạo hiểm trên không (du lịch bằng máy bay trực thăng, dù lượn, nhảy dù…); nhóm sản phẩm du lịch mạo hiểm trên bộ (du lịch dã ngoại, leo núi, đi bộ, đi thăng bằng trên dây…); du lịch mạo hiểm dưới nước (chèo thuyền, khám phá thác nước, lặn…).
[Khảo sát và xây dựng tuyến du lịch mạo hiểm Tà Năng-Phan Dũng]
Thực tế, nhiều tỉnh, thành phố như Hà Giang, Bắc Kạn, Lào Cai, Lai Châu, Quảng Ninh, Quảng Bình, Nghệ An, Hà Nội… đã có chiến lược đẩy mạnh khai thác các tour du lịch mạo hiểm.
Điển hình là vùng Đông-Tây Bắc có rất nhiều sản phẩm được khai thác như chinh phục đỉnh Fansipan (Lào Cai), Bạch Mộc Lương Tử (Lai Châu), đỉnh núi Tây Côn Lĩnh (Hà Giang), thác Bản Giốc (Cao Bằng), khám phá hang động ở Vườn Quốc gia Ba Bể (tỉnh Bắc Kạn).
Tại Hà Nội, Ban Quản lý Vườn Quốc gia Ba Vì đã triển khai tour leo núi, khám phá Vườn quốc gia từ nhiều năm nay. Ở miền Trung, du lịch mạo hiểm nổi bật với các sản phẩm khám phá hang động ở Quảng Bình, chinh phục đỉnh Puxailaileng (tỉnh Nghệ An)...
Theo nghiên cứu, ở Việt Nam, du lịch mạo hiểm chưa có khái niệm chính thức. Nhưng trong Luật Du lịch 2017 đã đề cập đến sản phẩm du lịch và sản phẩm du lịch có nguy cơ ảnh hưởng đến tính mạng, sức khỏe của khách du lịch. Đó là "tập hợp các dịch vụ trên cơ sở khai thác giá trị tài nguyên du lịch để thỏa mãn nhu cầu của khách du lịch."
Chính phủ quy định các biện pháp bảo đảm an toàn cho khách du lịch đối với những sản phẩm du lịch có nguy cơ ảnh hưởng đến tính mạng, sức khỏe của khách du lịch tại Nghị định số 168/NĐ-CP ngày 31/12/2017.
Năm 2018, Tiêu chuẩn quốc gia về du lịch mạo hiểm - Thông tin cho người tham gia (TCVN 12549:2018) cũng đã được ban hành. Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 147/QĐ-TTg ngày 22/01/2020 đã định hướng một trong những sản phẩm du lịch chủ lực của Du lịch Việt Nam là du lịch thể thao mạo hiểm.
Một số sản phẩm du lịch mạo hiểm có thể phát triển như bay dù lượn, khinh khí cầu; nhảy dù; đu dây mạo hiểm hành trình trên cao; đi xe đạp, môtô, ôtô địa hình trên núi, trên đồi cát; đi trên dây; leo núi, vách đá; đu dây vượt thác; lặn dưới nước; chèo thuyền vượt ghềnh thác; đi môtô nước; lướt ván; ca nô kéo dù ba; thám hiểm hang động, rừng, núi.
Những năm gần đây, ngành du lịch rất quan tâm phát triển loại hình du lịch mạo hiểm. Nhiều địa phương đã hình thành sản phẩm du lịch mạo hiểm đặc thù hấp dẫn, bước đầu trở thành thương hiệu du lịch của địa phương.
Nhưng các chuyên gia đều khuyến cáo trước khi phát triển sản phẩm du lịch mạo hiểm, cần đánh giá tác động đối với ngành du lịch để lựa chọn ưu tiên phát triển dựa trên tiềm năng, lợi thế của từng địa phương.
Đảm bảo các tiêu chuẩn an toàn
Lâm Đồng với lợi thế về địa hình và khí hậu hiện có hàng trăm khu, điểm du lịch nổi tiếng, hấp dẫn hàng ngàn lượt du khách trong nước và quốc tế tới trải nghiệm như Khu Du lịch Quốc gia hồ Tuyền Lâm, Vườn Quốc gia Bidoup Núi Bà, Khu du lịch Thác Datanla, Khu du lịch rừng Madagui...
Ngành du lịch của địa phương xác định đây là điều kiện thuận lợi cho việc phát triển các loại hình du lịch thể thao mạo hiểm như đi bộ, leo núi, xe đạp địa hình, chèo xuồng vượt thác, leo thác, dù lượn, leo vách đá…
Hoạt động du lịch mạo hiểm ở những khu vực này cũng rất thu hút du khách trải nghiệm, thử thách bản thân. Khách theo dòng sản phẩm du lịch mạo hiểm cũng có khả năng chi trả cao, ngày lưu trú dài hơn so với những khách du lịch thuần túy khác.
Lâm Đồng cũng khuyến khích các hãng lữ hành tổ chức tour du lịch mạo hiểm để đa dạng hóa sản, thu hút du khách đến với Lâm Đồng, nhất là khách quốc tế. Tuy vậy, bên cạnh các đơn vị được cấp phép thực hiện du lịch mạo hiểm cũng có những nhóm tự phát tổ chức, tiềm ẩn rủi ro...
Vừa qua, ở Lâm Đồng đã xảy ra vụ việc 4 du khách Hàn Quốc bị lũ quét cuốn trôi, tử vong tại làng Cù Lần, xã Lát, huyện Lạc Dương, ngày 24/10, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có văn bản đề nghị Ủy ban Nhân dân tỉnh kịp thời giải quyết hậu quả, chấn chỉnh hoạt động kinh doanh du lịch, đảm bảo an toàn cho du khách.
Tỉnh Lâm Đồng cần tiến hành rà soát, kiểm tra công tác bảo đảm an ninh, an toàn trong hoạt động du lịch tại các khu, điểm du lịch trên địa bàn, đặc biệt đối với sản phẩm du lịch mạo hiểm.
Vụ tai nạn làng Cù Lần chắc chắn là điều không ai mong muốn nhưng đây cũng là lúc cần hành động mạnh mẽ, thiết thực, đồng bộ hơn nữa để đảm bảo an toàn cho du khách trong mọi tình huống.
Theo Viện Nghiên cứu phát triển du lịch (Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam), doanh nghiệp cần xây dựng sản phẩm du lịch mạo hiểm đảm bảo các tiêu chuẩn an toàn của Việt Nam và quốc tế; tuân thủ nghiêm ngặt quy định pháp luật về kinh doanh du lịch mạo hiểm và nâng cao chất lượng dịch vụ, thường xuyên kiểm tra chất lượng, điều kiện an toàn, điều kiện vệ sinh sạch sẽ đảm bảo theo tiêu chuẩn.
Các địa phương áp dụng rộng rãi việc công nhận cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch đạt chuẩn phục vụ khách du lịch trên địa bàn. Đồng thời có cơ chế khuyến khích cơ sở kinh doanh dịch vụ duy trì điều kiện kinh doanh, tiêu chuẩn phục vụ khách du lịch, lập hồ sơ công nhận đạt tiêu chuẩn phục vụ khách du lịch theo quy định Luật Du lịch 2017 để chuẩn hóa chất lượng dịch vụ và điều kiện an toàn cho du khách.
Các địa phương xây dựng hướng dẫn, quy trình cụ thể trên địa bàn cho người tham gia du lịch mạo hiểm dựa trên tiêu chuẩn Việt Nam về du lịch mạo hiểm - hướng dẫn cho người tham gia đã được ban hành năm 2018. Theo đó, du khách phải được khuyến cáo, hướng dẫn tuân thủ đầy đủ quy định trước, trong và sau khi tham gia các hoạt động du lịch mạo hiểm để đảm bảo an toàn. Hướng dẫn viên phải được tập huấn, thực hiện đầy đủ quy trình kỹ thuật, hướng dẫn, phục vụ khách du lịch.
Đơn vị chức năng thường xuyên kiểm tra, đôn đốc, nhắc nhở, vận động doanh nghiệp, người lao động nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc tuân thủ quy định pháp luật cũng như các tiêu chuẩn, yêu cầu kỹ thuật, chuyên môn đảm bảo an toàn tuyệt đối trong vận hành sản phẩm du lịch mạo hiểm.
Bên cạnh đó, các đơn vị tuân thủ nghiêm quy định về đảm bảo an toàn, phòng, chống dịch bệnh tại điểm đến du lịch, tạo sự yên tâm tuyệt đối cho du khách khi tham gia hoạt động du lịch mạo hiểm...
Có thể nói, du lịch mạo hiểm là sản phẩm có thị trường tương đối rộng, nhu cầu đa dạng và phong phú.
Tuy vậy, muốn phát triển bền vững sản phẩm này theo hướng chuyên nghiệp không thể làm đại trà, cần tập trung phát huy thế mạnh tài nguyên du lịch, mang bản sắc văn hóa địa phương. Đặc biệt, yếu tố an toàn tuyệt đối cho du khách trong mọi tình huống phải được đặt lên hàng đầu./.