Hiện nay, tại tỉnh Kon Tum nói riêng và khu vực Tây Nguyên nói chung đang bước vào giai đoạn thu hoạch càphê. Tuy nhiên, do giá đầu mùa cao, không ít bà con đã thu hái càphê xanh để bán cho các thương lái.
Điều này đã gây ảnh hưởng không nhỏ đến việc xây dựng thương hiệu càphê cho các vùng trồng tại Kon Tum. Trước thực trạng đó, ngành nông nghiệp và chính quyền các địa phương đã thực hiện nhiều giải pháp nhằm tuyên truyền, vận động người dân, doanh nghiệp thu hái càphê chín có tỷ lệ từ 90-95% trở lên, qua đó, nâng cao giá trị và chất lượng cho hạt càphê.
Giá trị cao từ việc thu hái càphê chín
Gia đình anh Lê Văn Thận (thôn Tu Ma, xã Măng Cành, huyện Kon Plông) có 2,5ha càphê Arabica. Những năm trước, do chưa có nhiều kinh nghiệm thu hái, cộng với việc các hộ trong thôn đều hái đại trà, nên anh Thận cũng hái càphê với tỷ lệ chín khoảng 50-60%. Với cà phê chất lượng không cao, anh chỉ bán cho thương lái với giá 6.000- 7.000 đồng/kg. Trừ đi chi phí chăm sóc, lợi nhuận gia đình anh thu về cũng không nhiều.
Càphê kỳ vọng sẽ phá kỷ lục về giá trị xuất khẩu trong năm 2023
Niên vụ càphê mới bắt đầu khi giá xuất khẩu càphê bình quân tháng 10/2023 của Việt Nam tiếp tục lập mức cao kỷ lục mới 3.603 USD/tấn, tăng 8,9% so với tháng 9 và tăng 40,7% so với cùng kỳ năm trước.
“Trước kia hái đại trà, một bao càphê chỉ được 60kg, nhưng hái chín thì một bao phải được từ 70-80kg. Giá càphê hái chín gia đình tôi được Hợp tác xã Càphê sạch Măng Đen thu mua là 15.600 đồng/kg, cao hơn nhiều so với trước kia. Cùng với đó, hái càphê chín còn giúp bảo vệ cành càphê, tạo ra năng suất cao hơn. Như hiện nay, năng suất của gia đình tôi đạt hơn 6 tấn/ha, trong khi những năm trước chỉ chưa đầy 4 tấn/ha," anh Lê Văn Thận chia sẻ.
Thực tế, việc thu hái càphê chín cho sản lượng cao hơn là điều dễ hiểu, bởi quả càphê chín sẽ có hàm lượng nước trong quả nhiều hơn. Không những thế, càphê chín còn cho ra hương vị thơm ngon hơn khi chế biến tinh.
Ông Nguyễn Tri Sáu, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp, sản xuất và thương mại Sáu Nhung cho rằng cùng trên một diện tích, nếu hái càphê chín thì sản lượng sẽ tăng khoảng 20%.
Tiến sỹ Nguyễn Văn Vũ, Phó Giám đốc Hợp tác xã Càphê sạch Măng Đen cho biết ngoài sản lượng cao hơn, càphê chín sẽ cho ra các sản phẩm chất lượng hơn, ngon hơn.
“Để góp phần xây dựng thương hiệu Café de Măng Đen, hiện nay, Hợp tác xã Càphê sạch Măng Đen đã liên kết với 87 hộ dân có tổng diện tích càphê xứ lạnh khoảng 100ha ở xã Hiếu, Măng Cành và Đăk Tăng. Chúng tôi cũng kết mua với giá cao hơn 20% so với giá thị trường đối với càphê hái chín từ 90% trở lên. Một ha càphê Arabica nếu như canh tác cho đúng kỹ thuật mà theo hướng hữu cơ Oganic nữa thì giá trị gấp 3, 4 lần so với canh tác và thu hái đại trà,” Tiến sỹ Nguyễn Văn Vũ phân tích.
Ông Nguyễn Hoài Tâm, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Kon Tum cũng khẳng định, hiện nay các vùng trồng càphê chủ lực của tỉnh như Đăk Hà, Kon Plông đã yêu cầu người dân, doanh nghiệp hái càphê chín từ 90-95% trở lên. Thu hái càphê chín sẽ góp phần không nhỏ trong việc xây dựng thương hiệu càphê của các địa phương. Đặc biệt, khi xuất khẩu, càphê hái chín sẽ có giá trị cao hơn, bởi với phương pháp chế biết ướt mà các doanh nghiệp ngoài nước thực hiện, yêu cầu quả chín ≥ 90%; quả khô, quả chùm, quả xanh ≤ 9%; quả lép ≤ 3%; tạp chất và quả xanh non ≤ 1%; quả thối, mốc ≤ 1%.
Khó khăn trong vận động người dân hái chín
Lợi ích của việc hái càphê chín từ 90-95% trở lên đã được ngành nông nghiệp thông tin rộng rãi cũng như các doanh nghiệp, người dân kiểm chứng, khẳng định. Tuy nhiên, phải thừa nhận rằng, hiện nay, không ít người dân tại Kon Tum đang hái càphê đại trà, với tỷ lệ chín thấp. Nguyên nhân là do trong niên vụ 2023, giá càphê tăng cao, thậm chí gấp đôi so với các niên vụ trước. Nắm bắt tâm lý cần tiền của người dân, nhiều thương lái đã tìm cách móc nối, liên hệ với người dân để mua càphê xanh, càphê đại trà.
Có mặt tại thôn Tu Ma, xã Măng Cành, huyện Kon Plông, phóng viên TTXVN chứng kiến hàng chục hộ dân chở càphê xanh bán cho các thương lái. Dù giá thu mua thấp hơn nhiều so với giá mua càphê chín, song hàng chục hộ dân trong thôn vẫn hái xanh, thậm chí tỷ lệ quả chín dưới 10% để bán cho các thương lái.
Anh Lê Văn Thận cho biết mặc dù anh cùng chính quyền địa phương và Hợp tác xã Càphê sạch Măng Đen đã nhiều lần khuyến nghị người dân hái càphê chín để bán được giá cao hơn, song không có nhiều hiệu quả. Hiện nay, chỉ có các hộ dân liên kết với Hợp tác xã Càphê sạch Măng Đen và một vài hộ khác hái càphê chín, còn lại đa số bà con trong thôn đều hái càphê theo phương pháp đại trà.
“Ở góc độ tuyên truyền thì mình cũng chỉ có thể khuyên bảo bà con như vậy, chứ không làm khác được. Đôi khi lúc mình tuyên truyền, bà con đồng ý bán càphê chín, nhưng hôm sau vẫn đi hái càphê xanh. Cũng không có cách nào khác, vì càphê đó là của bà con, họ muốn hái kiểu gì mình cũng không thể can thiệp được,” anh Thận nói.
Trước tình trạng người dân hái càphê xanh, càphê có tỷ lệ chín thấp bán cho thương lái, Uỷ ban Nhân dân huyện Đăk Hà và huyện Kon Plông đã có văn bản về việc siết chặt quản lý việc thu hái càphê không đảm bảo chất lượng niên vụ 2023 trên địa bàn các xã, thị trấn. Tuy nhiên, vẫn có không ít hộ dân vì lợi ích trước mắt mà quên đi lợi ích lâu dài, bán càphê không đảm bảo chất lượng cho thương lái.
Ông Nguyễn Hoài Tâm, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Kon Tum phân tích, việc hái càphê xanh làm cho sản lượng giảm do quả chưa chín hết, nhân nhỏ, chưa mẩy, chắc và trọng lượng chưa đạt đến mức tối đa, hao hụt chiếm hơn 10%. Hái càphê xanh cũng kéo dài chu kỳ sinh trưởng của cây cà phê, gây ảnh hưởng trực tiếp đến các vụ sau.
Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật đã phối hợp với các địa phương tổ chức tuyên truyền, khuyến cáo các tổ chức, cá nhân trồng càphê trên địa bàn tỉnh chỉ tiến hành thu hoạch càphê đúng độ chín; không thu hái quả xanh, quả non; thu hái đúng kỹ thuật (không tuốt, vặn cành, làm gãy cành); thu hoạch nhiều lần trong một vụ để thu hết quả càphê chín. Càphê quả tươi thu hái đảm bảo theo đúng Tiêu chuẩn Quốc gia (TCVN 9278:2012).
“Ngành nông nghiệp sẽ tiếp tục phối hợp với các địa phương trong tuyên truyền cho người dân về việc thu hái càphê đảm bảo độ chín cao; tuyên truyền, hướng dẫn quy trình sản xuất, thu hoạch và chế biến càphê theo các tiêu chuẩn 4C, UTZ, RSA... Riêng đối với việc quản lý thu mua, ngành sẽ phối hợp chặt chẽ với Công an tỉnh, Sở Công Thương và Uỷ ban nhân dân các huyện, thành phố tăng cường quản lý, giám sát thị trường trong việc thu mua và tiêu thụ sản phẩm càphê. Đặc biệt, sẽ phối hợp với các đơn vị, địa phương liên quan tham mưu Ủy ban Nhân dân tỉnh chỉ đạo tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi gian lận thương mại trong thu mua, chế biến, tiêu thụ càphê cũng như tự tổ chức giao dịch trung gian trái phép gây thiệt hại cho nông dân và doanh nghiệp,” ông Nguyễn Hoài Tâm nhấn mạnh./.