Làm thế nào để ngăn chặn sự xuất hiện của IS 2.0 ở Syria?

Người tị nạn Syria trở về từ khu vực do phiến quân kiểm soát, qua cửa khẩu Abu al-Duhur ở tỉnh Idlib, ngày 4/4 vừa qua. (Ảnh: AFP/TTXVN)

Trang mạng usatoday.com đưa tin, thảm kịch bắt đầu khi các lực lượng Syria và các máy bay chiến đấu của Nga tiến hành các bước đầu tiên cho một cuộc tấn công vốn được dự báo từ lâu nhằm vào tỉnh Idlib ở miền tây bắc Syria, nơi hơn 2 triệu dân thường đang sống giữa hàng chục nghìn tay súng thuộc phe đối lập.

Tổng thống Mỹ Donald Trump, Đại sứ Mỹ tại Liên hợp quốc Nikki Haley và Tổng Tham mưu trưởng Liên quân Joseph Dunford đều đã lên tiếng cảnh báo Moskva và Damascus không được tiến hành các cuộc tấn công tàn bạo, bừa bãi như họ thường làm nhằm vào thành trì còn lại cuối cùng này của phe đối lập Syria (hàng chục nghìn phiến quân, bao gồm Tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng ở Iraq và Syria, các phần tử liên quan đến al-Qaeda cũng như các phe phái ôn hòa hơn).

Một cuộc tấn công vào Idlib chắc chắn sẽ dẫn tới một thảm họa nhân đạo. Tuy nhiên, “những lời kêu gọi dựa trên đạo đức và phép lịch sự” có thể sẽ trống rỗng đối với Tổng thống Syria Bashar al-Assad và Tổng thống Nga Vladimir Putin vì cả hai tin rằng Mỹ đã “giải quyết cuộc chiến tranh này một cách tàn bạo,” đó là hậu thuẫn các lực lượng nổi dậy nhưng không cung cấp cho họ những phương tiện để giành chiến thắng.

Không có lời bào chữa cho việc sát hại dân thường

Thực tế, ông Assad và ông Putin đã sai. Chẳng có gì có thể thanh minh cho những hành động của quân đội Syria cũng như các lực lượng đồng minh Nga và Iran như ném bom rải thảm, bom thùng, sử dụng vũ khí hóa học hay pháo kích nhằm vào dân thường.

Hơn nữa, dù giành được chiến thắng, chế độ Assad cũng sẽ phải đối mặt với việc quản lý một đất nước bị tàn phá nặng nền bởi bạo lực, dân chúng bị tổn thương và một nền kinh tế kiệt quệ, tê liệt bởi các biện pháp cấm vận.

Các vùng đất của người Sunni ở Syria bị tàn phá, cuộc sống của người dân nghèo đói và khó khăn, dẫn đến sự xuất hiện trở lại của các phần tử cực đoan mới trong tương lai.

Hiện nay, tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng có thể đã mất gần như toàn bộ thành trì lãnh thổ, nhưng IS phiên bản 2.0 hoặc một thứ gì đó tồi tệ hơn sẽ xuất hiện.

Cần có một kế hoạch toàn diện để ngăn chặn một vụ thảm sát ở Idlib và kết thúc cuộc chiến ở Syria. Kế hoạch này cũng sẽ giúp đưa những người tị nạn trở về nhà và giúp đỡ các cộng đồng ở những khu vực nơi Mỹ và các lực lượng đồng minh hiện diện tạo dựng tương lai chính trị tốt hơn.

[Hàng nghìn người dân Syria trở về Idlib sau thỏa thuận mới]

Đây là điểm cuối cùng nơi những lợi ích của Damascus, Moskva và Washington có thể hội tụ. Tất nhiên, người dân Mỹ sẽ không tha thứ cho việc tiếp tục đầu tư sức người và của vào một chiến lược mới, nhưng sẽ chưa muộn nếu điều chỉnh hợp lý chính sách trước đây để cứu vãn những gì còn sót lại ở Syria.

Mỹ có thể chấm dứt sự thương vong cho dân thường. Những thành tố chính của một kế hoạch toàn diện nên như sau:

- Công nhận rằng tiến trình ngoại giao Geneva do Liên hợp quốc bảo trợ sẽ không thay thế chế độ Assad bằng một chính phủ dân cử hay một chính phủ đoàn kết dân tộc mang tính đại diện thực sự.

- Chấp nhận mục tiêu dài hạn để chính phủ Syria chọn người kế nhiệm ông Assad, cách làm này sẽ được cộng đồng quốc tế ủng hộ, với một nội các gồm các cố vấn và bộ trưởng từ các khu vực quan trọng của đất nước, các nhóm bè phái chính trị.

Ông Assad có thể sẽ không chấp nhận một thỏa thuận như vậy, nhưng đây là cách tốt nhất chúng ta có thể hy vọng và nó phù hợp với những tuyên bố của các nhà lãnh đạo Nga và Iran về sự cần thiết phải tiến hành các cuộc cải cách trong chính phủ Syria sau chiến tranh.

- Đối với ông Assad, linh hoạt trên mặt trận chính trị và cứng rắn trên quân sự. Cụ thể, Mỹ nên cam kết trả đũa vào thời điểm và theo cách lựa chọn của mình nhằm vào các tài sản của chế độ Syria được sử dụng trong các cuộc tấn công bừa bãi vào dân thường.

- Đề nghị làm việc với Thổ Nhĩ Kỳ và thậm chí có thể với Nga, trong các chiến dịch chống khủng bố ở Idlib để dần dần nhổ tận gốc các phần tử IS và các phần tử liên quan đến al-Qaeda.

Cờ IS tại thị trấn Tabqa, cách thành phố Raqa của Syria 55km về phía tây, ngày 30/4/2017. (Ảnh: AFP/TTXVN)

- Làm việc với các lãnh đạo khu tự trị ở vùng tây bắc của người Kurd và Idlib nếu có thể để hỗ trợ tiến trình khôi phục - bằng cách trao quyền cho họ thông qua những nỗ lực ổn định và tái thiết nhằm xây dựng một quốc gia Syria thống nhất từ trên xuống dưới.

- Ngoại trừ viện trợ nhân đạo rất hạn chế, không cung cấp hỗ trợ quốc tế cho chính quyền trung ương hay bất kỳ khu vực nào ông Assad vẫn còn cai trị cho đến khi ông ta từ chức theo cách được đề cập đến ở trên.

- Việc duy trì số lượng bộ binh Mỹ sẽ rất cần thiết để tái thiết đất nước Syria và đảm bảo an toàn cho các khu vực tự trị.

- Sẵn sàng triển khai sức mạnh không quân Mỹ và đồng minh để trả đũa bất kỳ cuộc tấn công nào do ông Assad hay Iran thực hiện nhằm vào các vị trí của Mỹ, đồng minh và đối tác.

Việc thương thuyết thỏa thuận này có thể cứu hàng triệu sinh mạng

Không ai có thể đảm bảo rằng Nga sẽ đồng ý một thỏa thuận như vậy. Nếu Nga đồng ý, chúng ta vẫn chưa thể tin rằng Nga sẽ đầu tư vốn chính trị để hỗ trợ thực hiện thỏa thuận.

Tuy nhiên, Nga có nhiều khích lệ để chấm dứt cuộc chiến tranh này và để nhận được sự giúp đỡ của quốc tế cho việc tái thiết đất nước Syria.

Kế hoạch thực dụng này đối với Syria sẽ bảo vệ bạn bè và đồng minh của Mỹ, đồng thời cho phép việc tái thiết bắt đầu, những người tị nạn và những người trốn chạy ở bên trong Syria trở lại những khu vực hoạt động của Mỹ, từ đó làm suy giảm khả năng sự trỗi dậy trở lại của IS trong tương lai.

Sự xuất hiện của tổ chức IS 2.0 hay phong trào cực đoan tương tự có thể là do sự ra đi của Mỹ. Và một thảm họa nhân đạo với những thiệt hại lớn cho các đồng minh của Mỹ có thể xuất hiện nếu Mỹ để mặc Idlib bị phá hủy. /.

(Vietnam+)