Lừa đảo trực tuyến: Phân loại đối tượng giúp chủ động phòng tránh

Cán bộ Công an Thành phố Cao Bằng và giao dịch viên Ngân hàng Liên Việt chi nhánh Cao Bằng đang tuyên truyền, giải thích cho một khách hàng hiểu về hành vi lừa đảo qua mạng. (Ảnh: TTXVN phát)

Lừa đảo trực tuyến đã trở thành một vấn nạn không chỉ ở Việt Nam mà còn ở quy mô toàn cầu. Công nghệ càng cao, con người càng dễ bị vướng phải đủ loại “bẫy” khác nhau trên mạng.

Mới đây, Bộ Công an đã thống kê về lừa đảo trực tuyến theo 3 nhóm lừa đảo chính (giả mạo thương hiệu, chiếm đoạt tài khoản và các hình thức kết hợp khác) và 24 hình thức lừa đảo đang diễn ra trên không gian mạng Việt Nam, qua đó, cho thấy việc lừa đảo đang diễn ra cực kỳ phức tạp và tinh vi, trên mọi mặt của cuộc sống, và cũng rất khó phòng tránh.

Tuy nhiên, sau khi thống kê, có thể nhận thấy các hình thức lừa đảo hiện nay có sự phân hóa nhất định dựa trên các loại đối tượng.

Do đó, người sử dụng mạng có thể tự liên hệ, kiểm tra và phòng tránh trước những hình thức có nguy cơ nhất, qua đó thu hẹp được nội dung phòng tránh lừa đảo.

Các nhóm đối tượng và các hình thức lừa đảo chính

Các hình thức lừa đảo trên không gian mạng được các đối tượng lừa đảo thực hiện bằng nhiều hình thức khác nhau và ngày càng tinh vi, trong đó nhắm vào nhiều nhóm đối tượng, bao gồm người cao tuổi, trẻ em, sinh viên, đối tượng công nhân, nhân viên văn phòng…

Đối với mỗi nhóm đối tượng ở độ tuổi khác nhau, kẻ xấu thực hiện những hình thức dẫn dụ khác nhau, mục tiêu chung là lấy lòng tin, đánh cắp thông tin người dùng, sau đó chiếm đoạt tài sản.

Người cao tuổi: Lừa đảo “combo du lịch giá rẻ”; Lừa đảo cuộc gọi video Deepfake; Lừa đảo “khóa SIM” vì chưa chuẩn hóa thuê bao; Giả mạo biên lai chuyển tiền thành công; Giả mạo trang thông tin điện tử, cơ quan, doanh nghiệp (BHXH, ngân hàng…); Phát tán tin nhắn lừa đảo giả mạo Brandname; Giả danh công an, viện kiểm sát, tòa án gọi điện lừa đảo; Lừa đảo bán hàng kém chất lượng trên sàn thương mại điện tử; Đánh cắp thông tin CCCD đi vay tín dụng; Lừa đảo chuyển nhầm tiền vào tài khoản ngân hàng; Lừa đảo dịch vụ lấy lại Facebook; Lừa đảo tình cảm, dẫn dụ đầu tư, nhận bưu phẩm…; Rải link fishing lừa đảo, seeding quảng cáo bẩn trên Facebook; Lừa đảo cho số đánh đề; Lừa đảo tung tin giả về cuộc gọi mất tiền

Trẻ em: Lừa đảo cuộc gọi video Deepfake; Lừa đảo tình cảm, dẫn dụ chia sẻ hình ảnh nhạy cảm; Lừa đảo dịch vụ lấy lại Facebook

Sinh viên/thanh niên: Lừa đảo “combo du lịch giá rẻ”; Lừa đảo cuộc gọi video Deepfake; Lừa đảo “khóa SIM” vì chưa chuẩn hóa thuê bao; Cài cắm ứng dụng, link quảng cáo cờ bạc, cá độ, tín dụng đen…; Phát tán tin nhắn lừa đảo giả mạo Brandname; Lừa đảo đầu tư tài chính; Lừa đảo tuyển CTV online; Giả danh công an, viện kiểm sát, tòa án gọi điện lừa đảo; Lừa đảo bán hàng kém chất lượng trên các sàn thương mại điện tử; Đánh cắp thông tin CCCD đi vay tín dụng; Lừa đảo chuyển nhầm tiền vào tài khoản ngân hàng; Lừa đảo dịch vụ lấy lại Facebook; Lừa đảo tình cảm, dẫn dụ đầu tư, nhận bưu phẩm…

[Lừa đảo qua mạng: Vì sao cảnh báo rồi vẫn có người dính bẫy?]

Nhân viên văn phòng: Lừa đảo “combo du lịch giá rẻ”; Lừa đảo cuộc gọi video Deepfake; Lừa đảo “khóa SIM” vì chưa chuẩn hóa thuê bao; Giả danh các công ty tài chính, ngân hàng thu thập thông tin; Cài cắm ứng dụng, link quảng cáo cờ bạc, cá độ, tín dụng đen…; Phát tán tin nhắn lừa đảo giả mạo Brandname; Lừa đảo đầu tư tài chính; Lừa đảo tuyển CTV online; Giả danh công an, viện kiểm sát, tòa án gọi điện lừa đảo; Lừa đảo bán hàng kém chất lượng trên sàn thương mại điện tử; Đánh cắp thông tin CCCD đi vay tín dụng; Lừa đảo chuyển nhầm tiền vào tài khoản ngân hàng; Lừa đảo dịch vụ lấy lại Facebook; Lừa đảo tình cảm, dẫn dụ đầu tư, nhận bưu phẩm…; Rải link fishing lừa đảo, seeding quảng cáo bẩn trên Facebook; Lừa đảo cho số đánh đề; Lừa đảo tung tin giả về cuộc gọi mất tiền; Lừa đảo dịch vụ lấy lại tiền khi đã bị lừa; Lừa đảo lấy cắp Telegram OTP

Công nhân/Người lao động: Lừa đảo “combo du lịch giá rẻ”; Lừa đảo cuộc gọi video Deepfake; Lừa đảo “khóa SIM” vì chưa chuẩn hóa thuê bao; Giả danh các công ty tài chính, ngân hàng thu thập thông tin; Cài cắm ứng dụng, link quảng cáo cờ bạc, cá độ, tín dụng đen…; Phát tán tin nhắn lừa đảo giả mạo Brandname; Lừa đảo đầu tư tài chính; Lừa đảo tuyển CTV online; Giả danh công an, viện kiểm sát, tòa án gọi điện lừa đảo; Lừa đảo bán hàng kém chất lượng trên sàn thương mại điện tử; Đánh cắp thông tin CCCD đi vay tín dụng; Lừa đảo chuyển nhầm tiền vào tài khoản ngân hàng; Lừa đảo dịch vụ lấy lại Facebook; Lừa đảo tình cảm, dẫn dụ đầu tư, nhận bưu phẩm…; Rải link fishing lừa đảo, seeding quảng cáo bẩn trên Facebook; Lừa đảo cho số đánh đề; Lừa đảo tung tin giả về cuộc gọi mất tiền; Lừa đảo dịch vụ lấy lại tiền khi đã bị lừa; Lừa đảo lấy cắp Telegram OTP.

Phụ huynh học sinh: Lừa đảo cuộc gọi video Deepfake; Lừa đảo “khóa SIM” vì chưa chuẩn hóa thuê bao; Giả danh giáo viên/nhân viên y tế báo người thân đang cấp cứu; Lừa đảo tuyển người mẫu nhí; Phát tán tin nhắn lừa đảo giả mạo Brandname; Giả danh công an, viện kiểm sát, tòa án gọi điện lừa đảo; Lừa đảo bán hàng kém chất lượng trên sàn thương mại điện tử; Đánh cắp thông tin CCCD đi vay tín dụng; Lừa đảo chuyển nhầm tiền vào tài khoản ngân hàng; Lừa đảo tung tin giả về cuộc gọi mất tiền.

Phải làm gì khi đã bị lừa đảo trực tuyến

Ngay sau khi phát hiện bị lừa đảo trực tuyến, chúng ta cần phải ngay lập tức hành động nhanh.

Trong trường hợp các giao dịch chuyển tiền chưa được hoàn tất, nạn nhân cần ngay lập tức dừng gửi tiền và chặn mọi liên lạc từ kẻ lừa đảo; liên hệ ngay lập tức với ngân hàng và tổ chức tài chính mình đang sử dụngđể báo cáo lừa đảo và yêu cầu họ dừng mọi giao dịch; thu thập và lưu lại bằng chứng, làm đơn tố giác gửi tới cơ quan công an nơi lưu trú; cảnh báo cho gia đình và bạn bè của bạn về trò lừa đảo này để họ có thể đề phòng những trò lừa đảo tiếp theo có thể xảy ra; theo dõi và cập nhật các thông tin, tình huống, dấu hiệu về lừa đảo trực tuyến tại Cổng không gian mạng quốc gia (khonggianmang.vn)

Tang vật một vụ lừa đảo qua mạng bị thu giữ tại cơ quan điều tra. (Ảnh: TTXVN phát)

Nếu bạn đã chuyển tiền cho kẻ lừa đảo theo bất kỳ cách nào trong số này, đối với thẻ tín dụng/thẻ ghi nợ, cần liên hệ ngay với ngân hàng của bạn để báo cáo hành vi lừa đảo và yêu cầu họ dừng mọi giao dịch. Với thẻ quà tặng cần báo cáo cho công ty phát hành thẻ. Nếu chuyển tiền sử dụng tài khoản ngân hàng hay ứng dụng chuyển tiền hoặc chuyển tiền mặt, cần báo cáo ngay với ngân hàng, công ty, nhà cung cấp có liên quan, hoặc báo cáo bưu điện và dịch vụ chuyển phát yêu cầu chặn gói hàng nếu có thể.

Nếu thông tin cá nhân của bạn (tên, số điện thoại, email, địa chỉ, giấy tờ tùy thân) đã bị rò rỉ do vi phạm dữ liệu, thì trước hết ngay lập tức cần đổi một mật khẩu khác mạnh hơn nếu vẫn có thể, ngoài ra cần báo cáo về việc vi phạm dữ liệu cho các tổ chức tài chính liên quan, theo dõi chặt chẽ biến động tài khoản ngân hàng, và không trả lời bất cứ ai hay nhấp chuột vào bất cứ link nào mình cảm thấy nghi ngờ.

Nếu kẻ lừa đảo đã truy cập vào máy tính hoặc điện thoại của bạn, cần ngay lập tức cập nhật các phần mềm quét virus cho máy tính, thay đổi mật khẩu và mã pin cho máy tính và điện thoại. Nếu có thể hãy nhờ các chuyên gia công nghệ kiểm tra thiết bị của mình.

Các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp về an ninh mạng, an toàn thông tin: 1. Cục An ninh Mạng và Phòng, Chống Tội phạm sử dụng Công nghệ Cao (A05), Bộ Công an; hoặ c Cục Cảnh sát hình sự (C02) trực thuộc Bộ Công An. Tại mỗi địa phương, liên hệ Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (PA05). 2. Cục An toàn Thông tin (AIS), trực thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông. Cục An toàn Thông tin là cơ quan quản lý nhà nư ớc và thực thi pháp luật về an toàn thông tin, điện thoại [phone]; email [e-mail]. 3. Bộ Tư lệnh Tác chiến Không gian Mạng (Bộ Tư lệnh 86), Bộ Quốc phòng Việt Nam. Bên cạnh đó Sở Thông tin và Truyền thông các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương tại 63 tỉnh/thành phố là cánh tay nối dài của Bộ Thông tin và Truyền thông tại các tỉnh, thành phố. 5. Hiệp hội An toàn Thông tin Việt Nam (VNISA), số điện thoại: [phone]; email [e-mail]. 6. Các doanh nghiệp an toàn thông tin của Việt Nam: Bkav, VNPT Cyber Immunity, Viettel Cyber Security, CMC Cyber Security, FPT IS, HPT, MISOFT và VNCS... 7. Liên minh Tuyên truyền Nâng cao Nhận thức, Kỹ năng Bảo đảm An toàn Thông tin cho Người dân trên Không gian Mạng do Cục An toàn thông tin (AIS) và Hiệp hội An toàn thông tin Việt Nam (VNISA) chủ trì điều phối cùng 8 đơn vị sáng lập VNPT, Viettel, MobiFone, CMC, Bkav, VNG, TikTok và Cốc Cốc.

(Vietnam+)