Ngày 17/9, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết chính quyền của ông có thể đạt một thỏa thuận thương mại với Trung Quốc trước cuộc bầu cử tổng thống Mỹ hoặc một hiệp định có thể đạt được vào ngày sau khi các cử tri Mỹ đi bỏ phiếu.
Ông Trump cho biết ông đã nói với phía Trung Quốc rằng nếu thỏa thuận đạt được sau cuộc bầu cử vào ngày 3/11/2020 thì sẽ gồm các điều khoản "tồi tệ hơn rất nhiều" đối với Bắc Kinh so với việc có thể đạt được ngay bây giờ.
Những bình luận của ông Trump được đưa ra hai ngày trước khi các nhà đàm phán thương mại cấp phó của Mỹ và Trung Quốc gặp nhau tại Washington để tham dự các cuộc họp đầu tiên trong gần hai tháng qua.
Các cuộc thảo luận này nhằm mở đường cho các cuộc thương lượng cấp cao được mong đợi vào đầu tháng 10 tới, theo đó hai bên sẽ tìm cách thoát khỏi cuộc chiến thương mại quyết liệt kéo dài 14 tháng qua.
Các nhà đàm phán Trung Quốc sẽ bắt đầu các cuộc thảo luận thương mại với các đối tác Mỹ với những nhượng bộ đáng kể sau thất bại của các cuộc đàm phán mới đây nhất.
Theo bài viết của cây bút bình luận Robert Gottlebsen được đăng trên nhật báo The Australian ngày 18/9, cổ phiếu và thị trường ở cả Trung Quốc lẫn Mỹ đều cảm nhận được sự thay đổi và tin rằng Trung Quốc đã sẵn sàng thỏa thuận. Sự mở đường trên là hết sức quan trọng cho việc đạt được thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung tại các cuộc đàm phán chính thức.
Một trong những nhượng bộ mà Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đưa ra trước khi thảo luận là giảm bớt các hạn chế đối với nhập khẩu ngũ cốc của Mỹ vào Trung Quốc.
Mặt khác, bài viết phân tích ông Tập Cận Bình phải quyết định có nên dập tắt các cuộc biểu tình ở Hong Kong trước khi diễn ra lễ kỷ niệm ngày Quốc khánh 1/10 tới hay cố gắng đạt được một thỏa thuận thương mại với Mỹ.
Trong khi đó, nền kinh tế Trung Quốc rõ ràng đang tăng trưởng chậm lại do ảnh hưởng từ thuế quan của Mỹ và các biện pháp khác. Tình trạng bất ổn diễn ra khi giá thịt lợn tăng cao do dịch cúm lợn bùng phát tại các trang trại lợn ở Trung Quốc. Do vậy, ông Tập Cận Bình dường như đã quyết định ở thời điểm này, một thỏa thuận thương mại với Mỹ quan trọng hơn là việc chấm dứt các cuộc biểu tình ở Hong Kong.
Tuy nhiên, bài viết chỉ ra rằng đằng sau những nhượng bộ và tính toán trên, cuộc chiến thương mại về lâu dài sẽ diễn ra trên mặt trận công nghệ và vấn đề siêu cường nào sẽ nắm giữ được cơ sở dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI) tốt nhất.
Bài báo viết ông Tập Cận Bình và các cố vấn của ông cho đến nay đã nhận ra một điều rằng Trung Quốc phụ thuộc vào Mỹ về công nghệ nhiều hơn so với suy nghĩ ban đầu của họ. Do đó, họ cho rằng Trung Quốc cần 5 năm để xây dựng được khả năng độc lập, không phụ thuộc vào công nghệ Mỹ. Một thỏa thuận ngừng chiến trong cuộc chiến thương mại có thể sẽ tốn kém nhưng sẽ mang lại cho Trung Quốc thời gian để thực hiện dự án dài hạn này.
[Trung Quốc và Mỹ tham vấn trước vòng đàm phán thương mại mới]
Lâu nay, Trung Quốc vẫn phụ thuộc vào các nhà cung cấp của Mỹ đối với các thành phần công nghệ chính như chip và phần mềm cũng như modem và động cơ phản lực.
Trong bối cảnh căng thẳng gần đây, Trung Quốc đã thực hiện một cuộc khảo sát các công ty công nghệ trong nước để đánh giá mức độ phụ thuộc của các công ty này vào các nhà cung cấp Mỹ.
Kết quả khảo sát cho thấy chỉ có 16% chất bán dẫn đang được sử dụng ở Trung Quốc được sản xuất trong nước. Nếu Mỹ cấm xuất khẩu các bộ phận quan trọng sang Trung Quốc, ngành công nghệ và viễn thông Trung Quốc sẽ bị tê liệt. Ông Trump bắt đầu sử dụng sức mạnh này bằng việc tấn công Huawei, tập đoàn công nghệ viễn thông hàng đầu của Trung Quốc.
Biện pháp này đã đem lại kết quả và buộc Trung Quốc quay trở lại bàn đàm phán. Tuy nhiên, cuộc tấn công đó cũng có nghĩa là Trung Quốc sẽ không bao giờ tin tưởng Mỹ nữa và sẽ tìm cách phát triển công nghệ độc lập trong nửa thập kỷ tới. Ví dụ, Trung Quốc hiện đặt mục tiêu sản xuất 40% chất bán dẫn vào năm 2020 và 70% vào năm 2025.
Về lâu dài, thế giới có thể sẽ có hai hệ thống công nghệ viễn thông riêng biệt, một dựa trên công nghệ Trung Quốc và một dựa trên công nghệ Mỹ. Đây là bài toán phát triển lâu dài của Trung Quốc. Bài báo nhận xét thành tựu công nghệ lớn nhất của Trung Quốc trong hai năm qua là sự phát triển đáng kinh ngạc của các máy bay phản lực thế hệ tiếp theo.
Ngày 17/9, Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi nói rằng ông Trump hành động đúng khi thách thức những thông lệ thương mại của Trung Quốc nhưng cách tiếp cận của ông mở cửa cho Trung Quốc gây bất lợi cho người nông dân và giới tiêu dùng Mỹ.
Bà Pelosi nói với CNBC: "Tôi cho rằng chúng ta cần làm điều này một cách đa phương, với Liên minh châu Âu (EU) và các nước khác trên thế giới. Bất kể con đường nào mà ông muốn lựa chọn nhằm cải thiện quan hệ thương mại thì cũng không được trao quyền cho phía khác làm phương hại người nông dân và giới tiêu dùng trong nước"./.