Kết quả một cuộc điều tra cho thấy, gần 2/3 sinh viên trong năm 2015 cho biết thích làm việc trong khu vực Nhà nước, nguyên nhân chủ yếu là do sự hấp dẫn của công việc ổn định. Càng học lên cao thì tỷ lệ thất nghiệp càng cao nên đa số sinh viên đều mong muốn có một công việc trong khu vực Nhà nước.
Đây là kết quả cuộc điều tra chuyển tiếp từ trường học đến việc làm Việt Nam do Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) và Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) vừa công bố ngày 16/1.
Kết quả thống kê gần đây của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội cho thấy, tỷ lệ thất nghiệp của lao động trình độ cao đẳng là cao nhất với 6,8%, trình độ đại học chiếm 6,3%. Nghịch lý về việc càng học lên cao, tỷ lệ thất nghiệp càng lớn đang là thách thức không nhỏ.
Ngoài ra, kết quả điều tra chuyển tiếp từ trường học đến việc làm còn cho thấy một thực trạng khác, lao động trình độ cao tốn ít thời gian hơn để tìm được công việc ổn định và chất lượng việc làm của lao động trình độ thấp là vấn đề đáng lo ngại.
Lãng phí lực lượng lao động trẻ
Điều tra chuyển tiếp từ trường học đến việc làm do Tổng cục Thống kê thực hiện trong năm 2015 với sự hỗ trợ của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO). Kết quả điều tra cho thấy mối tương quan chặt chẽ giữa trình độ học vấn và thời gian chuyển tiếp sang thị trường lao động của thanh niên.
Theo kết quả điều tra, sinh viên sau khi tốt nghiệp đại học trung bình cần khoảng 7,3 tháng để tìm công việc đầu tiên họ thấy ổn định và hài lòng.
Đặc biệt, lao động có trình độ trung học phổ thông cần thời gian dài hơn, trung bình là 17,8 tháng để tìm được công việc đầu tiên họ thấy ổn định và hài lòng.
Điều tra cũng chỉ ra rằng 26% lao động trẻ có trình độ học vấn cao hơn yêu cầu công việc mà họ đang làm. Đồng thời, trình độ thấp hơn yêu cầu trong lao động trẻ vẫn là một vấn đề tại Việt Nam và 23,5% lao động trẻ nằm trong nhóm này.
Mặc dù đang trên đà giảm, kết quả điều tra cũng ghi nhận tỷ lệ không tận dụng được hết tiềm năng của lực lượng lao động trẻ vẫn ở mức cao, ở mức 43% trong 2015 so với 47% trong 2013.
Khái niệm không tận dụng được hết tiềm năng lao động bao gồm những người thất nghiệp, những người không tham gia hoạt động kinh tế nhưng cũng không đi học, hoặc những người làm những công việc không thường xuyên (các công việc tự làm hoặc làm các công việc với hợp đồng ngắn hạn).
Giám đốc ILO Việt Nam Chang-Hee Lee phân tích: "Kết quả điều tra cho thấy doanh nghiệp đang chưa tận dụng hết tiềm năng, năng suất của nhiều lao động trẻ. Mặt khác, một số doanh nghiệp lại không thể hoạt động ở mức năng suất lao động tối đa của mình bởi họ tuyển dụng lao động thiếu khả năng. Sự không phù hợp với yêu cầu công việc có thể tạo ra gánh nặng lên từng cá nhân, doanh nghiệp và toàn xã hội."
80% lao động trẻ làm việc phi chính thức
Trong khi việc chưa tận dụng hết tiềm năng lao động trẻ là vấn đề dai dẳng, khó giải quyết thì với những lao động trẻ có việc làm, chất lượng việc làm không đảm bảo vẫn đang là rào cản lớn để Việt Nam cải thiện năng suất lao động.
Mặc dù đa số lao động trẻ (khoảng 58,6%) làm công việc được trả lương nhưng gần một nửa số thanh niên này không có hợp đồng bằng văn bản. Đặc biệt, còn hơn 1/3 thanh niên vẫn làm những công việc dễ bị tổn thương như: Lao động tự làm hoặc lao động làm cho gia đình không được trả lương.
Kết quả điều tra chỉ ra rằng, có tới 80% lao động trẻ làm các công việc phi chính thức, những công việc thiếu tiếp cận bảo trợ xã hội và sự bảo vệ về pháp luật căn bản, cũng như các quyền lợi của người lao động.
Ông Chang-Hee Lee cho rằng: "Tuy Việt Nam không có tỷ lệ thanh niên thất nghiệp cao ở mức báo động như nhiều nước khác nhưng việc đảm bảo việt làm chất lượng cho thế hệ trẻ vẫn là thử thách lớn của đất nước. Nhiều lao động trẻ đang ở trong tình trạng không được bảo vệ ở nơi làm việc, nhiều người khác cũng không tìm được những kiến thức, kỹ năng phù hợp từ ghế nhà trường để làm việc trong thị trường lao động hiện tại."
Ông Chang-Hee Lee nhấn mạnh cần phải tăng cường sự phối hợp giữa Chính phủ, công đoàn và doanh nghiệp nhằm đẩy mạnh phát triển việc làm cho thanh niên, phát triển kinh doanh với khu vực tư nhân là đầu tầu kiến tạo việc làm.
Bộ trưởng Bộ Lao động Thương binh Xã hội Đào Ngọc Dung cho biết, hiện nay, cả nước có trên 200.000 sinh viên tốt nghiệp chưa có việc làm, tỷ lệ thiếu việc làm thường xuyên của thanh niên là 70%. Vì vậy, năm 2017 tạo việc làm cho thanh niên là một trong những mục tiêu chính của Bộ.
“Thúc đẩy tạo việc làm trong nước cần có sự tham gia của các doanh nghiệp sao cho đào tạo nghề gắn với nhu cầu thị trường lao động. Cùng đó, cần tăng cường việc kết nối việc làm thông qua sàn giao dịch việc làm để hỗ trợ sinh viên, thanh niên tìm việc làm,” Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nói./.