Bộ Tài nguyên và Môi trường đang hoàn thiện quy định về trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) trong dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật Bảo vệ môi trường năm 2020; trong đó đề cập đến việc đưa kẹo cao su vào danh sách các sản phẩm mà nhà sản xuất, nhập khẩu phải đóng góp 1,5% giá trị lô hàng vào Quỹ Bảo vệ môi trường để hỗ trợ thu gom, xử lý bã kẹo cao su.
Rất khó thu gom bã kẹo cao su
Trao đổi với phóng viên Báo Điện tử VietnamPlus, ông Phan Tuấn Hùng, Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Tài nguyên và Môi trường) nhấn mạnh kẹo cao su chủ yếu được làm từ nhựa. Do đó, bã kẹo khi thải bỏ sẽ tồn tại rất lâu trong tự nhiên, gây tác động xấu đến môi trường.
Thực tế cho thấy việc thu gom bã kẹo cao su lâu nay rất khó khăn nếu không muốn nói là không khả thi. Hầu hết bã kẹo cao su tại Việt Nam được thải bỏ trực tiếp ra môi trường, khó phân huỷ, gây mất mỹ quan và ô nhiễm.
“Đáng nói là việc thu gom, xử lý bã kẹo cao su lâu nay đều do ngân sách Nhà nước bỏ ra. Đây là chính và một phần từ đóng góp từ người dân. Trong khi đó, kẹo cao su tại Việt Nam toàn bộ là mặt hàng nhập khẩu và lợi nhuận của mặt hàng này rất lớn nhưng nhà sản xuất lại chưa đóng góp vào việc thu gom, xử lý,” ông Hùng chia sẻ.
Cùng bàn về vấn đền trên, bà Nguyễn Hoàng Phượng, chuyên gia chính sách và pháp luật cho biết ở Việt Nam bã kẹo cao su không chỉ dễ tìm thấy trên vỉa hè. Nó còn bị gắn, dính cả ở những khu di tích, ghế đá của các quảng trường, công viên, nhà hát, trường học...
[Thay đổi, điều chỉnh hành vi theo hướng giảm thiểu chất thải]
Sự hiện diện của bã kẹo cao su tại các điểm kể trên không chỉ gây mất mỹ quan khu vực công cộng mà còn gây khó khăn trong việc thu gom, làm sạch bã kẹo. Điều này không chỉ dẫn đến việc tốn công lao động và giảm hiệu quả của việc quét dọn mà còn không đạt được mục tiêu làm sạch hoàn toàn bã kẹo cao su.
“Đặc biệt, việc xử lý bã kẹo cao su được thải bỏ không đúng quy cách gây rất nhiều phiền toái, mất nhiều thời gian và tốn kém kinh phí. Dù ở Việt Nam chưa có tính toán về chi phí làm sạch bã kẹo cao su nhưng rõ ràng việc xử lý kẹo cao su làm gia tăng chi phí làm sạch đường phố ở các địa phương,” bà Phượng nói.
Dẫn ví dụ từ quốc tế, bà Phượng cho biết hiện nay nhiều nước trên thế giới, việc xử lý, giảm thiểu tác động môi trường của bã kẹo cao su thải bỏ không đúng quy cách cũng gây rất nhiều phiền toái và tốn kém. Đơn cử như nước Anh, các chính quyền địa phương đã chi hơn 400 triệu bảng Anh cho việc dọn dẹp đường phố mỗi năm.
Ảnh chỉ có tính chất minh họa. (Nguồn: mashable.com)Từ thực tế nêu trên, bà Phượng cho rằng kẹo cao su cần được điều chỉnh bởi các chính sách môi trường, trong đó có trách nhiệm xã hội của nhà sản xuất (EPR).
Chia sẻ gánh nặng tài chính với người dân
Theo Luật Bảo vệ Môi trường 2020 có hiệu lực thi hành từ 1/1/2022, tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu sản phẩm, bao bì có giá trị tái chế phải thực hiện tái chế theo tỷ lệ và quy cách tái chế bắt buộc, trừ các sản phẩm, bao bì xuất khẩu hoặc tạm nhập, tái xuất hoặc sản xuất, nhập khẩu cho mục đích nghiên cứu, học tập.
Theo đó, tổ chức, cá nhân sẽ được lựa chọn thực hiện tái chế sản phẩm, bao bì theo một trong 2 hình thức: Tổ chức tái chế sản phẩm, bao bì; hoặc đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam để hỗ trợ tái chế sản phẩm.
Trường hợp tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu sản phẩm, bao bì chứa chất độc hại, khó có khả năng tái chế hoặc khó thu gom thì phải đóng góp tài chính để hỗ trợ các hoạt động như: Thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ cộng đồng; thu gom, vận chuyển, xử lý bao bì chứa thuốc bảo vệ thực vật.
Với quy định trên, ông Phan Tuấn Hùng, Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Tài nguyên và Môi trường) khẳng định việc đưa kẹo cao su vào danh sách các sản phẩm doanh nghiệp phải đóng góp Quỹ bảo vệ môi trường là hợp lý để chia sẻ gánh nặng tài chính với nhà nước và người dân trong việc thu gom, xử lý chất thải khó phân hủy.
Theo ông Hùng, mục đích của việc đóng góp Quỹ Bảo vệ môi trường trên là để “đánh” vào việc thay đổi hành vi sản xuất, tiêu dùng sang các sản phẩm thân thiện môi trường hơn. Nếu tổ chức, cá nhân không muốn thay đổi thì bắt buộc phải đóng góp tài chính để hỗ trợ thu gom, xử lý bã kẹo cao su khi thải ra môi trường.
Ông Hùng cũng lưu ý chi phí mà nhà sản xuất, nhập khẩu kẹo cao su dự kiến sẽ phải đóng vào Quỹ Bảo vệ môi trường không phải là khoản thu thuộc ngân sách Nhà nước, mà là chi phí để thực hiện nguyên tắc bù đắp lại những tác động môi trường do các dòng chất thải cụ thể từ kẹo cao su gây ra như thu gom, xử lý chất thải…
Dẫn chứng từ chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng nộp vào Quỹ Bảo vệ và phát triển rừng được thực hiện theo quy định của Luật Bảo vệ và Phát triển rừng (nay là Luật Lâm nghiệp), ông Hùng nhấn mạnh chính sách này không chỉ giúp giảm gánh nặng ngân sách Nhà nước, mà còn tạo ra nguồn tài chính ổn định.
“Do đó khoản thu từ đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ môi trường hiện nay cũng sẽ là mô hình tương tự, trong đó cơ sở pháp lý cho việc quy định về việc đóng góp tài chính được xác lập ngay trong Luật Bảo vệ Môi trường 2020,” ông Hùng nói.
Có chung quan điểm, bà Nguyễn Hoàng Phượng cho rằng bã kẹo cao su cũng được coi là chất thải sinh hoạt. Do vậy, nguồn đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ môi trường có thể dùng một phần để tuyên truyền và nâng cao nhận thức cho người tiêu dùng trong việc thải bỏ đúng cách, hoặc lựa chọn các sản phẩm thay thế ít tác động hơn.
Bên cạnh đó, hiện nay pháp luật đã có quy định xử phạt hành vi thải bỏ bã kẹo cao su không đúng quy cách với mức phạt từ 500.000 đồng đến 2 triệu đồng. Do đó, người dân cần được tuyên truyền để nâng cao ý thức trong việc thải bỏ bã kẹo, giữ vệ sinh môi trường xung quanh./.
