Nhà ở của các hộ gia đình sống ven sông, kênh thuộc huyện Nhà Bè bị sạt lở. (Ảnh: Phương Vy/TTXVN) Biến đổi khí hậu, tình trạng san lấp, xây dựng trái phép lấn chiếm sông và hành lang sông đã ảnh hưởng không nhỏ đến dòng chảy các sông Nhà Bè, Sài Gòn, Đồng Nai, nên làm gia tăng vấn đề sạt lở, mất an toàn cho người dân sống ven sông như đã từng xảy ra thời gian qua ở Thành phố Hồ Chí Minh.
Do đặc điểm dân cư sống ven sống khá lớn ở Thành phố Hồ Chí Minh, nên vấn đề di dời nhà cửa, ổn định cuộc sống người dân trong vùng sạt lở đang là vấn đề bức xúc với chính quyền các địa phương.
Nhiều điểm sạt lở nguy hiểm
Từ đầu năm 2015 đến nay, toàn khu vực Thành phố Hồ Chí Minh có 44 điểm sạt lở, trong đó có 31 điểm sạt lở đặc biệt nguy hiểm, 11 điểm sạt lở nguy hiểm. Trong những điểm sạt lở nguy hiểm này thì có 30 điểm tập trung dân cư, có điểm người dân chuẩn bị di dời nhưng cũng có điểm họ không đồng ý di dời.
Sạt lở xảy ra nhiều nhất tại huyện Nhà Bè, với 14 điểm. Riêng khu vực bán đảo Thanh Đa (quận Bình Thạnh) có nguy cơ sạt lở một đoạn dài hơn 4.000m và độ rộng 10m.
Theo anh Lê Kim Xông (ấp 3, xã Hiệp Phước, huyện Nhà Bè), khu vực này thường xảy ra sạt lở. Từ lâu khu vực này vẫn thường sạt lở, mà ngày càng lấn vào đất nhà anh. Anh Xông cho biết: ''Đất bên dưới lòng sông thì cứ lở vào, làm đất bên trên sụt xuống. Vì vậy anh phải mua lưới chắn bên ngoài để giữ cát. Với điều kiện của gia đình anh, cả hai vợ chồng đều làm công nhân nên không thể di dời đi đâu mà ở lại thì ngày đêm lo sợ sạt lở bất chợt, nhất là những lúc đêm khuya."
Khu vực quận Thủ Đức với hai khu dân cư tập trung nằm trong báo động có nguy cơ sạt lở cao, một phần do tuyến bờ bao sông Sài Gòn chưa được đầu tư đồng bộ nên vụ sạt lở cuối tháng Bảy vừa qua đã gây ảnh hưởng đến bảy hộ dân sinh sống ở khu vực phường Hiệp Bình Phước, ông Nguyễn Nam Hải, Trưởng Phòng Quản lý đô thị quận Thủ Đức chia sẻ.
Theo ông Lê Hoàng Minh, Phó Giám đốc Sở Giao thông Vận tải thành phố Hồ Chí Minh, có nhiều nguyên nhân gây sạt lở khu vực ngoại thành thành phố. Đây cũng là một quá trình tất yếu vì con người sống hai bên bờ sông tác động vào dòng chảy. Thêm vào đó, hiện tượng biến đổi khí hậu diễn ra ngày càng mạnh làm lưu lượng dòng chảy mạnh hơn, gây xói mòn, tạo hàm ếch và lỗ hổng phía dưới lòng sông. Khi thủy triều lên cao rồi rút sâu đã tạo áp lực lớn lên hai bên bờ, nhất là tại các khúc cong, dòng chảy đã tác động trực tiếp gây sạt lở mạnh.
Không những vậy, tình trạng san lấp, xây dựng trái phép lấn chiếm sông và trên hành lang bờ sông, kênh, rạch vẫn còn tồn tại đã làm thu hẹp dòng chảy, gia tăng tải trọng tạo áp lực gây sạt lở, điển hình như trên tuyến rạch Xóm Củi, huyện Bình Chánh.
Phó giáo sư-tiến sỹ Đinh Công Sản, Phó Giám đốc Trung âm Nghiên cứu chỉnh trị sông và phòng chống thiên tai, Viện Khoa học thủy lợi miền Nam cho biết tập quán của người dân là khai thác mặt tiền sông, kênh rạch, xây cất nhà cửa phục vụ lợi ích kinh tế. Chính điều này gây ra tải trọng lớn trên nền đất yếu, nếu càng lấn chiếm thì sạt lở ngày càng nhiều. Các công trình ở thượng nguồn đã chặn hết bùn cát, khi sông đói bùn cát thì phải xói lở trả lại bùn cát nguyên thủy cho nó.
Mặc dù biết rằng sạt lở sẽ còn xảy ra nhiều hơn và thường xuyên hơn trước do tác động của tự nhiên lẫn con người, nhưng vấn đề khắc phục đang còn gặp nhiều khó khăn. Trong đó, phải kể đến là nguồn kinh phí xây dựng các công trình chống xói lở cũng như giải phóng mặt bằng để thực hiện công trình này làm chậm tiến độ thực hiện của các dự án xây dựng kè chống sạt lở . Không những vậy, tập quán sinh sống của người dân lâu đời bên sông đã gây trở ngại trong việc di dời họ đi nơi khác.
Nhiều dự án chống sạt lở được triển khai
Trước thực trạng trên, Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh cũng đã đưa ra 28 dự án để thực hiện phòng chống sạt lở toàn khu vực Thành phố. Trong đó có 10 dự án đang thi công, bốn dự án chuẩn bị thực hiện và 14 dự án chuẩn bị đầu tư. Trong 10 dự án đang thi công thì có một dự án đã thi công xong là đê bao bờ hữu sông Sài Gòn tại phường An Phú Đông, quận 12.
Khi thực hiện những dự án này, chính quyền địa phương cũng thực hiện di dời người dân đến nơi ở an toàn. Ông Bùi Hoài Nam, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân huyện Nhà Bè, cho biết địa bàn huyện có chín dự án đang triển khai với khoảng 13km bờ kè, trong đó ba bờ kè với hơn 2km đã thi công xong, đoạn còn lại đang trong quá trình đầu tư và sẽ triển khai thi công trong thời gian sớm nhất.
Toàn huyện có 295 hộ với trên 2.900 nhân khẩu cần phải bố trí tái định cư và di dời khỏi các khu vực có nguy cơ sạt lở. Với những hộ này, chính quyền địa phương đã hỗ trợ tiền tạm cư theo chính sách của thành phố. Thêm vào đó, huyện cũng hỗ trợ tiền di dời và tiền ăn hàng tháng cho họ. Sắp tới, huyện sẽ xây dựng hai khu tái định cư với diện tích 2,5ha để ổn định cuộc sống cho bà con trong thời gian sau này.
Khi nói về việc chính quyền địa phương sẽ hỗ trợ di dời khỏi khu sạt lở, nhiều hộ dân mong muốn có được chỗ ở an toàn và có thể làm ăn, sinh sống. Chị Nguyễn Thị Hường (ngụ tại ấp 3, xã Hiệp Phước, huyện Nhà Bè) cho biết hiện nay gia đình chị mong muốn có chỗ ở ổn định và con chị được đi học như bao bạn bè khác. Có như vậy chị mới an tâm đi làm kiếm sống lo cho gia đình mình.
Ông Nguyễn Nam Hải cho biết, bên cạnh huyện Nhà Bè thực hiện các dự án xây dựng khu tái định cư cho người dân trong vùng sạt lở, quận Thủ Đức cũng được bố trí nguồn vốn hằng năm để đắp cơi, chống tràn ở những điểm sạt lở, điển hình như dự án kè chống sạt lở khu phố 8, phường Linh Đông, với tổng chiều dài 692m, chống sạt lở, vỡ bờ bao gây úng ngập khu dân cư. Ngoài ra, Ủy ban Nhân dân Thành phố cũng đã chấp thuận đầu tư dự án năm cống ngăn triều trên địa bàn này, tiến độ đạt trên 95%.
Theo ông Lê Hoàng Minh, Phó Giám đốc Sở Giao thông Vận tải Thành phố Hồ Chí Minh, để việc thi công công trình kè, đê chống sạt lở cũng như công tác phòng chống sạt lở trên những khu vực ngoại thành Thành phố được thuận lợi, Sở Giao thông Vận tải Thành phố giao nhiệm vụ cho Khu quản lý đường thủy nội địa, thuộc Sở Giao thông Vận tải, Đội thanh tra đường thủy thuộc Thanh tra giao thông là những đơn vị thường xuyên tuần tra trên sông. Khi phát hiện đối tượng xâm phạm, lấn chiếm sông, kênh rạch, những đơn vị này phải xử lý ngay các vi phạm theo quy định./.
