Trong phiên họp chiều 15/9 (theo giờ Paris, Pháp) tại Kỳ họp lần thứ 33 Hội đồng Điều phối Quốc tế Chương trình Con người và Sinh quyển diễn ra từ ngày 13-17/9 tại Abuja, Nigeria, Khu Dự trữ Sinh quyển Núi Chúa (tỉnh Ninh Thuận) và Cao nguyên Kon Hà Nừng (tỉnh Gia Lai) của Việt Nam đã được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) xem xét công nhận là Khu Khu Dự trữ Sinh quyển Thế giới.
Như vậy, trong giai đoạn 2000-2020, Việt Nam đã được công nhận tổng cộng 11 Khu Dự trữ Sinh quyển Thế giới, trở thành quốc gia có số lượng Khu Dự trữ Sinh quyển đứng thứ 2 trong khu vực Đông Nam Á, sau Indonesia (19 Khu) .
Đây là niềm tự hào của hai địa phương Ninh Thuận và Gia Lai nói riêng và của Việt Nam nói chung.
Tuy nhiên, đi cùng với đó là trách nhiệm ứng xử của các địa phương với danh hiệu ý nghĩa này để phát huy được tối đa những giá trị văn hóa, giá trị thiên nhiên phong phú, thúc đẩy phát triển bền vững thông qua công tác bảo tồn đa dạng sinh học với mục tiêu con người gắn kết, phát triển hài hòa cùng thiên nhiên.
Độc đáo giá trị sinh thái và nhân văn
Khu Dự trữ Sinh quyển Núi Chúa với 1 vùng lõi là Vườn Quốc gia Núi Chúa, tổng diện tích 106.646,45 ha, là mẫu chuẩn duy nhất về hệ sinh thái rừng khô hạn đặc trưng và độc đáo của Việt Nam và Đông Nam Á.
Hệ sinh thái rừng ở khu vực này có giá trị đặc biệt vì thuộc vùng sinh thái Trường Sơn (Greater Annamites - thuộc khu vực SA4), là một trong 200 vùng sinh thái quan trọng toàn cầu và được lựa chọn là một trong những vùng ưu tiên bảo tồn cao nhất của tất cả các kiểu sinh cảnh chính trên trái đất.
[Công nhận Núi Chúa, Kon Hà Nừng là sự ghi nhận của quốc tế với VN]
Khu Dự trữ Sinh quyển Núi Chúa được các nhà khoa học đánh giá là nơi có khí hậu khắc nghiệt nhất ở Việt Nam hiện nay với lượng mưa trung bình hàng năm dao động từ 700-800 mm, thời tiết quanh năm nắng nóng.
Điều kiện khí hậu khô nóng đã hình thành nên một hệ sinh thái đặc thù với diện tích khoảng 10.600 ha, chiếm khoảng 35% diện tích tự nhiên của Khu Dự trữ Sinh quyển Núi Chúa. Điển hình của hệ sinh thái này là các loại thực vật có khả năng chịu hạn với các đặc điểm như rụng lá về mùa khô, cây thấp lùn; lá nhỏ và dày, có răng cưa, nhiều gai để giảm quá trình thoát hơi nước như xương rồng, trâm bầu, mùng quân ấn, lọ nồi ô rô, huyết giác, quyển bá xoắn...
Với những đặc trưng rất riêng này, Khu Dự trữ Sinh quyển Núi Chúa còn được xem là "Thảo nguyên cây gai" có một không hai ở Việt Nam.
Để nâng cao hiệu quả bảo tồn và phát huy giá trị đa dạng sinh học, Khu Dự trữ Sinh quyển Núi Chúa tập trung huy động các nguồn lực đầu tư nghiên cứu, bảo tồn đa dạng sinh học theo hướng phát huy các giá trị sinh thái, nhân văn của Khu Dự trữ Sinh quyển thông qua các hoạt động du lịch để thu hút du khách, tạo thêm nguồn thu nội lực phục vụ cho công tác bảo tồn đa dạng sinh học.
Hiện nay, Khu Dự trữ Sinh quyển Núi Chúa đang đẩy mạnh phát triển các loại hình du lịch sinh thái như: Du lịch biển, du lịch rừng, du lịch nghiên cứu khoa học, du lịch giáo dục môi trường và tham quan, nghỉ dưỡng.
Việc phát triển này tuân theo nguyên tắc không làm thay đổi cảnh quan, không gây tác động xấu đến tài nguyên động, thực vật hoặc làm giảm tính đa dạng sinh học và gây ô nhiễm môi trường, đảm bảo phát triển bền vững đối với bảo tồn nguồn gen và đa dạng sinh học của Khu Dự trữ Sinh quyển Núi Chúa.
Bên cạnh đó, Khu Dự trữ Sinh quyển chú trọng tuyên truyền, tập huấn về du lịch sinh thái cho nhân viên, khách du lịch, cộng đồng địa phương để nâng cao ý thức bảo vệ môi trường.
Khu Dự trữ Sinh quyển Núi Chúa còn có những đặc trưng nổi bật về các giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể của cộng đồng các dân tộc bản địa, đặc biệt là văn hóa Chăm. Các công trình kiến trúc tháp Chăm huyền bí gắn với lễ hội của người Chăm cùng nghệ thuật ca múa nhạc dân gian đặc sắc trong tiếng trống Ghinăng, tiếng đàn Baranưng, điệu múa Apsara; làng nghề dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp, làng gốm Bàu Trúc có truyền thống lâu đời.
Với những lợi thế vốn có từ tài nguyên du lịch tự nhiên, tài nguyên du lịch nhân văn phong phú đa dạng, sự kết hợp giữa giá trị đa dạng sinh học và các giá trị văn hóa đã hội tụ đủ các yếu tố, tiêu chuẩn để Khu dự trữ sinh quyển Núi Chúa trở thành Khu Dự trữ Sinh quyển Thế giới.
Trong khi đó, Khu Dự trữ Sinh quyển Cao nguyên Kon Hà Nừng có diện tích 413.511,67 ha tiêu biểu cho hệ sinh thái rừng ở khu vực Tây Nguyên với hệ thống động, thực vật rất phong phú và đa dạng, nhiều loài quý hiếm có giá trị kinh tế cao được khoanh thành 3 vùng.
Vùng lõi có diện tích 57.589 ha gồm Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh và Khu Bảo tồn Thiên nhiên Kon Chư Răng; vùng đệm có diện tích 152.009 ha và vùng chuyển tiếp có diện tích 206.211 ha.
Tên gọi Kon Hà Nừng là tên của vùng cao nguyên miền Trung Việt Nam, còn gọi là "Nóc nhà Đông Dương” với đỉnh núi cao nhất hơn 1.700m với nhiều loại đặc hữu mới phát hiện gần đây như loài Khứu Kon Ka Kinh, Chà vá chân xám là loại linh trưởng đặc hữu của Việt Nam.
Không chỉ sở hữu những cánh rừng rộng lớn với các đặc điểm chuyên biệt rừng Tây Nguyên, Khu Dự trữ Sinh quyển Cao nguyên Kon Hà Nừng cơ bản giữ vẹn nguyên hệ sinh thái đặc trưng là rừng kín nhiệt đới với cây xanh lá rộng, cây lá kim, rừng thưa xanh lá kim, thảm cây bụi, trảng cỏ… có tính đa dạng sinh học cao.
Trong đó, các loài động, thực vật ở Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh rất đa dạng, phong phú với khoảng 1.754 loài thực vật bậc cao; 91 loài thực vật bậc thấp; 87 loài thú; 326 loài chim; 77 loài bò sát cùng nhiều loài thú quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng.
Khu Bảo tồn Thiên nhiên Kon Chư Răng là vùng rừng nhiệt đới xanh núi thấp, đặc biệt là nằm ở một phần diện tích có cư dân bản địa sinh sống.
Việc UNESCO công nhận Khu Dự trữ Sinh quyển Cao nguyên Kon Hà Nừng là Khu Dự trữ Sinh quyển Thế giới sẽ là điều kiện quan trọng giúp tỉnh Gia Lai bảo tồn cảnh quan, hệ sinh thái ở khu vực này đồng thời mở ra cơ hội cho người dân phát triển kinh tế thân thiện với môi trường song hành với giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
Bảo tồn và phát huy giá trị
Theo Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Đặng Hoàng Giang, Chủ tịch Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam, việc hai Khu Dự trữ Sinh quyển Thế giới được công nhận thể hiện rõ nét những nỗ lực của Việt Nam trong công tác bảo vệ đa dạng sinh học, môi trường sinh thái, ứng phó với biến đổi khí hậu, cũng như thể hiện cam kết của Việt Nam trong thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc.
Thứ trưởng Đặng Hoàng Giang cho rằng, việc hai khu dự trữ sinh quyển vừa được công nhận cũng góp phần quảng bá hình ảnh đất nước, con người, văn hóa Việt Nam ra thế giới. Qua đó, không chỉ người dân Việt Nam mà các du khách trên thế giới sẽ có thêm hiểu biết về Ninh Thuận và Gia Lai; từ đó, hiểu rõ hơn về Việt Nam- một đất nước phát triển năng động theo hướng xanh và bền vững.
Chia sẻ về quá trình chuẩn bị hồ sơ, vận động UNESCO công nhận hai Khu Dự trữ Sinh quyển này, Thứ trưởng Đặng Hoàng Giang cho biết, thời gian qua, Bộ Ngoại giao và các địa phương Ninh Thuận và Gia Lai đã phối hợp chặt chẽ trong quá trình chuẩn bị hồ sơ, vận động UNESCO.
Điều này cho thấy các địa phương hết sức coi trọng công tác hội nhập quốc tế nói chung và hội nhập quốc tế trong lĩnh vực văn hóa nói riêng.
Việc Núi Chúa và Kon Hà Nừng được ghi danh là Khu Dự trữ Sinh quyển Thế giới cũng cho thấy, đây là giải pháp đột phá để đóng góp vào công cuộc phát triển kinh tế-xã hội của địa phương; thể hiện rõ nét sự hợp tác giữa Bộ Ngoại giao với hai tỉnh Ninh Thuận và Gia Lai.
Chính vì vậy, Thứ trưởng mong muốn hợp tác giữa Bộ Ngoại giao với hai tỉnh tiếp tục duy trì và phát triển trong thời gian tới nhằm triển khai hiệu quả chủ trương hội nhập quốc tế ngày càng toàn diện, sâu rộng mà Đảng, Nhà nước ta đã xách định trong thời gian qua.
Thứ trưởng Đặng Hoàng Giang lưu ý thời gian tới, hai địa phương Ninh Thuận và Gia Lai cần xác định rõ, việc bảo vệ, duy trì cũng như phát huy những giá trị của cácKhu Dự trữ Sinh quyển Núi Chúa và Kon Hà Nừng là rất cần thiết.
“Đây không chỉ là danh hiệu của Việt Nam mà còn là của thế giới. Vì vậy, chúng ta có trách nhiệm phải bảo vệ những giá trị của khu dự trữ sinh quyển không chỉ cho đất nước ta mà còn cho thế giới, không chỉ cho thế hệ hôm nay mà còn cho cả thế hệ tương lai,” Thứ trưởng Đặng Hoàng Giang khẳng định.
Đề nghị hai tỉnh Ninh Thuận và Gia Lai cần đưa ngay việc phát triển, bảo tồn và phát huy giá trị của Núi Chúa và Kon Hà Nừng vào kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội của địa phương, Thứ trưởng Đặng Hoàng Giang cho rằng, như vậy mới có thể duy trì giá trị Khu Dự trữ Sinh quyển này theo hướng bền vững./.