Ra đời trong kháng chiến chống Pháp, theo tư tưởng chỉ đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, được sự lãnh đạo của Đảng, Chính phủ và Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, lực lượng Thanh niên xung phong đã không ngừng rèn luyện, phấn đấu, xung kích đi đầu vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, lao động quên mình, anh dũng hy sinh trong phục vụ chiến đấu, tham gia chiến đấu trong các thời kỳ kháng chiến, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, góp phần làm nên những kỳ tích lịch sử của dân tộc.
Lực lượng Thanh niên xung phong Việt Nam xứng đáng với danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân và những phần thưởng cao quý: Huân chương Sao Vàng, Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Độc lập hạng Nhất, Huân chương Thành đồng Tổ quốc của Đảng, Nhà nước trao tặng.
Truyền thống cách mạng, phẩm chất của Thanh niên xung phong trong kháng chiến được phát huy, nuôi dưỡng đến hôm nay và là hình mẫu để thế hệ trẻ học hỏi, tiếp bước cha anh, cùng chung sức thực hiện công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
70 năm trước, Đảng và Bác Hồ đã thành lập Đội Thanh niên xung phong với mục đích phát huy sức mạnh dời non lấp biển của tuổi trẻ, xung phong phục vụ kháng chiến chống thực dân Pháp đến ngày toàn thắng. Đó cũng chính là trường học lớn góp phần đào tạo, rèn luyện đội ngũ thanh niên, phục vụ công cuộc kiến quốc, xây dựng chủ nghĩa xã hội sau chiến tranh và phát triển đất nước theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Biểu tượng tinh thần yêu nước của thế hệ trẻ Việt Nam
Đầu những năm 50 của thế kỷ 20, khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược đã đến thời điểm quyết liệt, Bác Hồ đã giao nhiệm vụ cho Đoàn Thanh niên Cứu quốc tổ chức một lực lượng Thanh niên xung phong.
Ngày 15/7/1950, Đội Thanh niên xung phong công tác Trung ương đầu tiên được thành lập tại núi Hồng, xã Yên Lãng, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên, gồm 225 đội viên, do đồng chí Vương Bích Vượng, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đoàn làm Đội trưởng. Sau đó, các Đội Thanh niên xung phong khác lần lượt ra đời, nhiệm vụ được giao là mở đường, vận chuyển lương thực thực phẩm, khiêng thương, tải đạn, sát cánh với bộ đội, phục vụ chiến đấu, phục vụ chiến trường, góp phần bảo vệ các cơ quan đầu não chiến khu Việt Bắc (ATK).
Sự kiện này chứng tỏ rằng Bác Hồ nhận thấy vai trò to lớn của thanh niên. Nếu được tổ chức lại, được động viên, bồi dưỡng, phát huy lòng yêu nước, kết hợp ý chí người Việt Nam và tinh thần sáng tạo của thanh niên, Bác đánh giá cao và tin tưởng họ có sức mạnh dời non lấp biển.
Trong Di chúc, Bác Hồ nhấn mạnh vai trò của thanh niên, đánh giá cao lực lượng thanh niên và luôn tin tưởng, giao việc quan trọng cho thanh niên.
[Photo] TNXP đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, dân tộc
Ngày 15/7 từ đó đã đi vào lịch sử, được lấy làm Ngày truyền thống lực lượng Thanh niên xung phong Việt Nam. Sự ra đời của lực lượng Thanh niên xung phong là sự sáng tạo độc đáo của cách mạng Việt Nam, đặc biệt là sự lãnh đạo xuất sắc của lãnh tụ vĩ đại Hồ Chí Minh. Trường học lớn của thanh niên xung phong đã giáo dục và rèn luyện một cách toàn diện về chính trị, tư tưởng, quân sự, văn hóa và niềm tin, lối sống, bằng những phương châm, phương pháp rất phù hợp đặc điểm, đậm tính sáng tạo thanh niên. Đây là bài học quý giá cho hôm nay về mô hình, tổ chức, về nội dung, phương thức tập hợp, giáo dục thanh niên.
Sinh thời, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã nhấn mạnh: "Tôi luôn coi Thanh niên xung phong như bộ đội, vì trong phẩm chất của Thanh niên xung phong có phẩm chất của Bộ đội Cụ Hồ"...
Ông khẳng định: "Trong kháng chiến, nhất là chiến dịch, nếu không có Thanh niên xung phong, bộ đội sẽ gặp khó khăn. Bởi công tác hậu cần, nhất là công tác xây dựng các tuyến đường chiến lược và bảo đảm giao thông thông suốt từ hậu phương ra tiền tuyến là vô cùng khó khăn và cực kỳ quan trọng, quan trọng không kém công tác chỉ đạo, chỉ huy chiến đấu hàng ngày, hàng giờ. Lực lượng Thanh niên xung phong đã thực sự đem tinh thần "xung phong" mà Bác Hồ dạy, xung phong trên các chiến trường, góp phần cùng Quân đội lập nên những chiến công oanh liệt và cùng xây đắp nên truyền thống vẻ vang của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng..." (Trích "Tư tưởng Hồ Chí Minh về trường học lớn Thanh niên xung phong, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Sự thật, năm 2017).
Thanh niên xung phong là lực lượng đã góp phần cùng toàn quân, toàn dân ta hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ phục vụ cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ của dân tộc. Với khí thế của phong trào "Ba sẵn sàng," "Năm xung phong," lực lượng Thanh niên xung phong đã có mặt ở các chiến trường, địa bàn trọng điểm, sát cánh cùng bộ đội tham gia chiến đấu.
Đặc biệt, trên 40.000 thanh niên xung phong đã tham gia mở đường Trường Sơn huyền thoại, khắc ghi chiến công tại ngã ba Đồng Lộc, phà sông Gianh, Truông Bồn, Hàm Rồng… Sau ngày giải phóng miền Nam, lực lượng Thanh niên xung phong tiếp tục tham gia xây dựng kinh tế mới, bảo vệ biên giới…
Với những đóng góp, hy sinh to lớn, họ xứng đáng là biểu tượng sáng ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, tinh thần yêu nước của thế hệ trẻ Việt Nam. Truyền thống vẻ vang của lực lượng Thanh niên xung phong đã trở thành giá trị tinh thần to lớn động viên thế hệ trẻ Việt Nam tiếp tục phấn đấu, đóng góp cho sự nghiệp phát triển đất nước.
Phát huy vai trò nhân chứng lịch sử
Trải qua các thời kỳ kháng chiến, khắc phục hậu quả chiến tranh, khôi phục kinh tế, tham gia cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc..., hoạt động trong điều kiện chiến tranh ác liệt, địa bàn khó khăn, gian khổ, nhiều Thanh niên xung phong hoàn thành nhiệm vụ trở về địa phương mang trên mình những vết thương, sức khỏe giảm sút, thiếu chỗ dựa gia đình, cuộc sống gặp nhiều khó khăn. Trong hoàn cảnh đó, họ rất cần sự gần gũi, giúp đỡ của đồng đội, đồng thời cần được Nhà nước và xã hội quan tâm.
Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, vì các đơn vị đã giải thể, cơ quan quản lý trực tiếp cũng giải thể hoặc chuyển đổi nên hồ sơ tài liệu về đơn vị Thanh niên xung phong, cán bộ, đội viên... qua nhiều năm bị thất lạc, gây khó khăn cho công tác giải quyết chế độ chính sách. Trong khi đó, cựu Thanh niên xung phong không có tổ chức đại diện làm nhân chứng lịch sử để giúp Đảng, Nhà nước và các cơ quan chức năng giải quyết những tồn đọng về chính sách.
Trước đòi hỏi đó, Hội Cựu Thanh niên xung phong Việt Nam được thành lập ngày 19/12/2004 và dần mở rộng tại các cấp Hội cơ sở tại nhiều địa phương. Với vai trò là "nhân chứng lịch sử, vì nghĩa tình đồng đội," mặc dù hoạt động trong điều kiện còn nhiều khó khăn, song hơn 15 năm qua, Hội đã góp phần tích cực bảo vệ lợi ích chính đáng của cựu Thanh niên xung phong, giúp họ vượt qua khó khăn trong cuộc sống; cùng với Đoàn Thanh niên tuyên truyền, giáo dục thanh thiếu nhi phát huy truyền thống lịch sử, phẩm chất của Thanh niên xung phong Việt Nam.
Kể từ khi được thành lập, Hội Cựu Thanh niên xung phong Việt Nam đã thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích: tập hợp, đoàn kết các cựu cán bộ, đội viên thanh niên xung phong; tiến hành các hoạt động "Nghĩa tình đồng đội," các hoạt động bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của hội viên, góp phần hỗ trợ chính quyền giải quyết các tồn đọng về chính sách đối với thanh niên xung phong; động viên nhau phát huy bản chất, truyền thống thanh niên xung phong.
Hiện trên 550.000 cựu Thanh niên xung phong đang sinh sống ở các địa phương, trong đó có hơn 9.000 cựu Thanh niên xung phong sống cô đơn, không nơi nương tựa.
Ông Vũ Trọng Kim, Chủ tịch Hội Cựu Thanh niên xung phong Việt Nam cho biết giai đoạn 2014-2019, các cấp Hội đã tham mưu, đề xuất, tham gia xây dựng chính sách và phối hợp giải quyết chế độ đối với thanh niên xung phong, qua đó xác nhận được 944 liệt sỹ và 921 thương binh; giải quyết chế độ cho 2.145 thanh niên xung phong nhiễm chất độc hóa học và 402 con đẻ của Thanh niên xung phong bị hậu nhiễm; trợ cấp một lần cho 67.586 thanh niên xung phong còn sống và 10.666 thanh niên xung phong từ trần.
Phong trào "Nghĩa tình đồng đội" ngày càng phát triển mạnh mẽ, đạt được kết quả tích cực. Cán bộ, hội viên và tổ chức Hội các cấp đã đẩy mạnh hoạt động "Cựu Thanh niên xung phong làm kinh tế giỏi để thoát nghèo - Vì nghĩa tình đồng đội," "Nuôi heo đất, lợn đất," "Hũ gạo tình nghĩa," "Bát cháo từ tâm"…
Trong 5 năm, các tổ chức, cá nhân đã đóng góp, ủng hộ Hội trên 711,7 tỷ đồng; tặng hơn 4.200 căn nhà tình nghĩa trị giá trên 215 tỷ đồng, 8.000 sổ tiết kiệm trị giá 287 tỷ đồng, trên 380.000 phần quà trị giá khoảng 180 tỷ đồng...
Với phương châm "Phát huy truyền thống anh hùng, vai trò nhân chứng lịch sử; xây dựng tổ chức hội vững mạnh, đoàn kết, sáng tạo vì nghĩa tình đồng đội, góp phần vào sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc," thời gian tới, Hội Cựu Thanh niên xung phong các cấp phấn đấu ở đâu có cựu thanh niên xung phong, ở đó có hoạt động Hội; 70% Hội hoạt động khá và xuất sắc, không có tổ chức Hội yếu kém; tập hợp được 90% cựu thanh niên xung phong tham gia sinh hoạt. 100% hộ cựu Thanh niên xung phong có nhà ở không bị dột nát; 100% hộ cựu Thanh niên xung phong khó khăn có con đẻ bị hậu nhiễm chất độc hóa học được Hội và đồng đội giúp đỡ. Mỗi cơ sở Hội có ít nhất một mô hình cựu Thanh niên xung phong làm kinh tế giỏi "Cựu Thanh niên xung phong vì nghĩa tình đồng đội"…
Là một tổ chức thành viên của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, cùng với việc duy trì các hoạt động hướng tới kỷ niệm 70 năm Ngày truyền thống Thanh niên xung phong Việt Nam, trong thời gian đại dịch COVID-19 vừa qua, các tổ chức Hội Cựu Thanh niên xung phong trên cả nước đã đồng lòng, nhất trí, động viên toàn thể hội viên dưới sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng và hướng dẫn của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp cùng chung tay phòng, chống dịch COVID-19.
Ông Lê Văn Hòa, Chánh Văn phòng Hội Cựu Thanh niên xung phong Việt Nam cho biết các tỉnh, thành hội đã động viên cán bộ, hội viên gương mẫu cùng với các cấp chính quyền và Mặt trận cơ sở tham gia công tác tuyên truyền, vận động, phát tờ rơi, hướng dẫn và tham gia công tác tại các chốt phòng dịch, các đoàn kiểm tra phòng dịch và chống hạn hán xâm nhập mặn ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long; gương mẫu đi đầu trong việc đấu tranh phản bác với các tổ chức, cá nhân đưa thông tin không chính xác, gây hoang mang trong dư luận quần chúng nhân dân và cựu thanh niên xung phong.
Theo tổng hợp sơ bộ, cán bộ, hội viên Hội Cựu Thanh niên xung phong các cấp ở 28 tỉnh, thành phố trên cả nước đã chung tay đóng góp được trên 2,6 tỷ đồng, hơn 24 tấn gạo, 11.500 khẩu trang... cùng các nhu yếu phẩm khác để chuyển tới các hộ nghèo bị ảnh hưởng do dịch COVID-19, các y bác sĩ, chiến sĩ trên tuyến đầu chống dịch. Đặc biệt, có hơn 4.000 cựu thanh niên xung phong đã tham gia trực tiếp tại các chốt phòng dịch.
"Không có việc gì khó/Chỉ sợ lòng không bền/Đào núi và lấp biển/Quyết chí ắt làm nên" là bốn câu thơ Bác Hồ tặng cho Liên phân đội Thanh niên xung phong 312, khi Bác đến thăm và nói chuyện với toàn thể cán bộ, đội viên Thanh niên xung phong đang làm nhiệm vụ tại cầu Nà Cù (thôn Nà Tu, xã Cẩm Giàng, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn ngày 20/3/1951).
Bốn câu thơ đã trở thành phương châm sống và hành động không chỉ của Thanh niên xung phong mà cả thế hệ trẻ Việt Nam. Phát huy phẩm chất của Thanh niên xung phong, tuổi trẻ Việt Nam hôm nay đang từng ngày thể hiện bản lĩnh, tinh thần xung kích, sáng tạo, tình nguyện trong tham gia mọi nhiệm vụ của đất nước, để tiếp nối và mãi ngời sáng tinh thần xung phong-tình nguyện của thế hệ cha anh, phục vụ thắng lợi công cuộc đổi mới quê hương./.