Tháng 1/2020, đồng bào các dân tộc xã Phương Tiến, huyện Vị Xuyên (Hà Giang) phấn khởi vì xã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới. Tuy nhiên, hơn 3 năm qua, trên 200 hộ dân 4 thôn vùng cao nơi đây vẫn chưa có điện lưới quốc gia.
Hiện nay, để có điện sinh hoạt người dân phải tự kéo thiết bị điện mini bằng sức nước, một số hộ khá giả hơn tự kéo điện lưới từ các bản khác về. Nhiều hộ dân không có điều kiện vẫn phải sử dụng đèn dầu.
Nghịch lý ở chỗ, Ủy ban Nhân dân huyện Vị Xuyên đã hoàn thành đầu tư công trình cấp điện cho 4 thôn này từ tháng 4/2020 với số vốn trên 7,4 tỷ đồng nhưng hiện nay điện vẫn chưa được đóng.
Mòn mỏi chờ điện lưới quốc gia
Phương Tiến là xã vùng đệm của huyện Vị Xuyên, cách trung tâm thành phố Hà Giang hơn 10km. Mặc dù đã đạt chuẩn nông thôn mới nhưng trên 200 hộ dân ở 4 thôn vùng cao của xã Phương Tiến gồm Xà Phìn, Mào Phìn, Nậm Tẹ và Nà Màu vẫn chưa được dùng điện lưới quốc gia.
Để có điện sinh hoạt, gia đình ông Lý Văn Toàn ở thôn Xà Phìn, xã Phương Tiến phải tự kéo thiết bị điện mi ni bằng sức nước. Dù mất nhiều công sức dẫn nước từ trên núi về nhưng điện năng cũng chỉ đủ dùng cho mấy bóng đèn công suất nhỏ, tiềm ẩn nguy cơ rủi ro cao. Đặc biệt vào mùa mưa lũ, khi trời mưa to, máy hỏng, đứt dây hoặc bị rác cuốn vào, gia đình ông phải sử dụng đèn dầu.
Ông Lý Văn Toàn cho biết, sử dụng thiết bị điện mini bằng sức nước nguy cơ mất an toàn cao. Các thiết bị này thường được đặt ở khá xa nhà và để ngoài trời, sau thời gian sử dụng, vỏ máy han, gỉ dẫn đến máy bị rò điện, gây nguy hiểm cho người xung quanh.
Không có điện không thể phát triển sản xuất được. Gia đình ông cùng một số hộ dân đã mua các thiết bị để phục vụ sinh hoạt và sử dụng máy móc nông nghiệp nhưng do nguồn điện không ổn định dẫn đến sử dụng không hiệu quả, nhanh hỏng.
Xà Phìn là thôn vùng cao của xã Phương Tiến, với 53 hộ đồng bào Dao sinh sống. Hiện toàn thôn có khoảng hơn 30% hộ dân dùng thiết bị điện mini bằng sức nước, 5 gia đình có điều kiện hơn tự bỏ ra hơn 130 triệu đồng kéo điện lưới từ Trạm biến áp thôn Nà Màu về, sau đó chia cho các hộ khác dùng chung. Trung bình ở đây có 5-7 hộ chung nhau một đường điện. Hơn 5km đường điện tự kéo về, người dân phải mua ít nhất là 20 cuộn dây điện tương đương gần 30 triệu đồng/hộ.
Chỉ cho chúng tôi đường dây diện mắc chằng chịt trên cột tre sau nhà, ông Đặng Văn Giang cho biết, do trạm biến áp ở xa nên những hộ kéo điện lưới từ bản khác về điện năng tiêu hao nhiều, thường xuyên chập chờn nên rất khó khăn trong lao động, sản xuất.
Toàn thôn chỉ có một chiếc máy xay sát nhưng do giá xăng dầu tăng cao nên cũng phải đóng cửa. Những gia đình tận dụng khe nước để lắp máy phát điện mini cũng chỉ thắp sáng khoảng bảy tháng trong năm, còn lại phải dùng đèn dầu.
Điểm trường mầm non nằm ở đầu thôn Xà Phìn, nhiều năm qua không có điện lưới quốc gia, các thầy cô nơi đây phải kéo nhờ điện nhà người dân phục vụ việc giảng dạy, học tập hàng ngày. Điểm trường chỉ có 20 cô trò nhưng điện chỉ đủ cho một chiếc bóng chiếu sáng 50W và một quạt treo tường.
[Quan Hóa: Dân bản vùng cao ở gần nhà máy điện vẫn mòn mỏi chờ điện]
Cô giáo Vàng Thị Hương, giáo viên điểm trường chia sẻ, do không có điểm, điểm trường đã mắc nhờ điện của người dân trong thôn để có chút ánh sáng và quạt cho các con nhưng cũng rất bất tiện.
Ông Nguyễn Văn Lễ, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Phương Tiến cho biết, toàn xã còn 4 thôn vùng cao với 286 hộ đồng bào Dao chưa có điện sinh hoạt. Thiếu điện nên việc tiếp cận thông tin của người dân hạn chế. Các hộ dân ở 4 thôn không có điện hầu hết là hộ nghèo, cận nghèo. Việc phát triển kinh tế-xã hội và duy trì các tiêu chí nông thôn mới gặp không ít khó khăn.
"Nợ" tiêu chí đến bao giờ?
Dự án cấp điện cho 4 thôn vùng cao xã Phương Tiến gồm Nà Màu, Mào Phìn, Xà Phìn và Nặm Tẹ nằm trong Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới của huyện Vị Xuyên giai đoạn 2019-2022.
Dự án do Ban Quản lý các công trình huyện Vị Xuyên làm chủ đầu tư, công trình được khởi công từ 10/2019 có tổng mức đầu tư hơn 7,4 tỷ đồng, đặt mục tiêu cấp điện cho khoảng 300 hộ dân...
Vui mừng vì công trình điện kéo về thôn bản, người dân đã góp công sức, hiến đất dựng cột cùng đơn vị thi công sớm hoàn thành dự án. Gần 3 năm qua, dù đã hoàn thành cơ bản các hạng mục, đường điện kéo về tận bản nhưng đến nay người dân vẫn mòn mỏi mong chờ đóng điện.
Là người có uy tín trong cộng đồng người dân tộc thiểu số, ông Đặng Văn Háu, Trưởng thôn Xà Phìn cho biết, ông đã nhiều lần đại diện cho Chi bộ thôn và người dân kiến nghị chính quyền sớm cấp điện cho người dân qua các cuộc tiếp xúc cử tri đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp từ huyện Vị Xuyên đến tỉnh Hà Giang. Ủy ban Nhân dân huyện Vị Xuyên đã có văn bản hứa với người dân hoàn thành đóng điện từ tháng 4/2020 nhưng không biết vì lý do gì đến giờ vẫn chưa thực hiện.
Ông Nguyễn Văn Lễ, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Phương Tiến cho biết thêm, xã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới từ tháng 1/2020 nhưng niềm vui ấy vẫn không xóa được khoảng cách có điện ở vùng thấp và “trắng điện” ở các thôn vùng cao.
Trước khi công nhận, các sở, ban, ngành của tỉnh, phòng, ban chuyên môn của huyện đã lên thẩm định các tiêu chí nhưng đến nay tiêu chí điện vẫn còn nợ với 4 thôn vùng cao.
Theo quy định, xã đạt chuẩn nông thôn mới, tỷ lệ hộ sử dụng điện thường xuyên và an toàn từ các nguồn điện đạt 95% trở lên. Tiêu chí điện góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển toàn diện kinh tế-xã hội vùng nông thôn. Để “nợ” tiêu chí điện trong nhiều năm là một nghịch lý, gây khó khăn cho địa phương trong việc duy trì các tiêu chí nông thôn mới khác.
Tìm hiểu nguyên nhân này, ông Nguyễn Hữu Bình, Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án của Ủy ban Nhân dân huyện Vị Xuyên cho biết, đơn vị thi công vẫn chưa hoàn thiện hồ sơ đề nghị Điện lực tỉnh Hà Giang nghiệm thu công trình, các chỉ số đo tiếp địa, kỹ thuật chống sét chưa hoàn thành. Hơn nữa, ngành Điện yêu cầu danh mục thu hồi đất nên chưa thể đóng điện.
Ngày 17/8/2021, Tổ đại biểu Hội đồng Nhân dân tỉnh Hà Giang đơn vị huyện Vị Xuyên gồm các ông, bà: Thào Hồng Sơn, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Chủ tịch Hội đồng Nhân dân tỉnh Hà Giang; Đỗ Anh Tuấn, Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Hà Giang, Bí thư Huyện ủy Vị Xuyên... đã tiếp xúc cử tri tại xã Phương Tiến.
Tại buổi tiếp xúc, bà con kiến nghị kéo điện cho 4 thôn vùng cao. Thường trực Hội đồng Nhân dân tỉnh Hà Giang và Bí thư Huyện ủy Vị Xuyên đã hứa sẽ sớm giải quyết đóng điện cho bà con nhưng gần 1 năm sau kể từ buổi tiếp xúc cử tri người dân nơi đây vẫn chưa được dùng điện lưới quốc gia.
Trong chiến lược phát triển du lịch là kinh tế mũi nhọn, thôn Xà Phìn được Ủy ban Nhân dân huyện Vị Xuyên định hướng xây dựng thành làng văn hóa du lịch cộng đồng. Việc công trình điện lưới quốc gia chưa hoàn thành vừa gây khó khăn cho người dân phát triển sản xuất, vừa gây lãng phí thất thoát tài sản của Nhà nước. Mong mỏi lớn nhất của người dân ở Phương Tiến hiện nay là chính quyền không “thất hứa” thêm một lần nữa./.
