Năm học mới 2013-2014, gần 2.000 trường tiểu học trên cả nước sẽ thực hiện dạyvà học theo Mô hình trường học kiểu mới (VNEN). Việc này được xem như dấu hiệukhởi đầu cho một bước đổi mới tận gốc mục tiêu giáo dục, nội dung, chương trình,cách thức tổ chức dạy học và kiểm tra đánh giá học sinh.
Phóng viên TTXVN đã có cuộc trao đổi với Thứ trưởng Bộ Giáo dục Đào tạo NguyễnVinh Hiển về chủ trương mới này.
- Thưa Thứ trưởng, sau cuộc giám sát của Quốc hội vừa qua về Sách giáo khoa vàchương trình giáo dục phổ thông, có ý kiến cho rằng, bất cập lớn nhất của giáodục hiện nay là chất lượng không đáp ứng được nhu cầu phát triển của đất nước,ông có đồng ý với quan điểm này hay không?
- Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Đúng là như vậy. Chất lượng giáo dục và đào tạocủa nước ta hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế xã hội của đấtnước. Có nhiều nguyên nhân của hiện tượng này. Nhưng xét riêng về chương trìnhgiáo dục phổ thông chúng tôi đã rà soát thấy rằng những yếu tố chính của chươngtrình như mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học đều liên quan đến nhau và lànguyên nhân của hiện tượng này.
Thứ nhất nói về mục tiêu giáo dục, chúng ta quan tâm đến mục tiêu chung cho tấtcả mọi người mà chưa chú ý phát huy tiềm năng riêng của từng em. Chúng ta coinặng việc truyền thụ kiến thức hơn là dạy học sinh những kỹ năng, khả năng tựhọc. Do thiết kế nội dung dạy học giống như các môn khoa học nên nhiều kiến thứchàn lâm yêu cầu phải chặt chẽ cũng được đưa vào chương trình sách giáo khoathành ra nội dung chương trình giáo dục phổ thông hiện bị nặng, thiếu tính thựctiễn.
Do mục tiêu quan tâm làm sao dạy được nhiều kiến thức dẫn tới phương pháp (tahay phê phán) là dạy học theo kiểu đọc chép, không bồi dưỡng khả năng tự học,khả năng chủ động của học sinh. Phương pháp kiểm tra đánh giá cũng nặng về đánhgiá học sinh học được gì mà chưa coi trọng đánh giá năng lực thực hiện nhiệm vụtrong học tập, trong cuộc sống cũng như là năng lực tự học của học sinh.
- Thưa ông, gần đây Bộ Giáo dục Đào tạo có áp dụng mô hình trường học mới(VNEN), Thứ trưởng có thế cho biết mô hình này góp phần giải quyết những bất cậpnêu trên như thế nào?
- Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Chính mô hình trường học mới được áp dụng ở ViệtNam đã mở ra một con đường, một cơ chế để chúng ta giải quyết được những bất cậpnói trên.
Về mục tiêu dạy học, mô hình trường học mới đảm bảo cho học sinh được rèn luyệnmột cách toàn diện, không phải chỉ có học kiến thức mà được rèn luyện nhiều hơnvề kỹ năng sống, trang bị năng lực tự quản bản thân, tự quản tập thể cho họcsinh...
Nội dung dạy học được thiết kế theo quy trình đảm bảo cho học sinh có khả năngtự học, chuyển quá trình dạy học thành quá trình hướng dẫn học sinh tự học, tựvận dụng kiến thức.
Mô hình này cũng coi trọng việc kiểm tra đánh giá trong suốt quá trình học điđôi với việc kiểm tra kết quả học tập. Mô hình trường học mới sẽ không chỉ đánhgiá học sinh học được cái gì mà quan trọng sẽ đánh giá học sinh làm được cái gìqua học. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã hướng dẫn việc đánh giá học sinh ngay trongquá trình học để kịp thời động viên các em, phát hiện các em gặp khó khăn về vấnđề gì để giúp đỡ một cách kịp thời. Với cách làm này giáo viên sẽ giúp đỡ riêngđược từng em, phát huy được năng lực riêng của từng em khác nhau, không phải ứngxử một cách đồng loạt. Đấy chính là tính nhân văn của mô hình trường học mới.
- Thứ trưởng có thể nói cụ thể hơn về sự thay đổi trong một lớp học, trong mộttrường học từ mô hình truyền thống sang mô hình kiểu mới?
- Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Tôi xin nói bắt đầu từ thiết kế nội dung dạy học.Mỗi một bài học đều được thiết kế cho một vấn đề học tập, trong đó chia làm 3bước: bước đầu tiên là học sinh tự học để nắm được kiến thức, bước thứ hai đểhọc sinh vận dụng kiến thức đó, giải quyết những nhiệm vụ trực tiếp, bước thứ 3là ứng dụng những kiến thức đó vào điều kiện thực tế của nhà trường, của cộngđồng, của gia đình. Nội dung dạy học được thiết kế như vậy đã đảm bảo được kiếnthức có tính thực tiễn và đảm bảo học sinh được tự học chứ không phải chỉ ngồinghe giáo viên giảng bài. Giáo viên quan sát từng học sinh và các nhóm học sinhđể phát hiện những em nào có vấn đề trong học tập thì giúp đỡ kịp thời và đánhgiá các em hoàn thành công việc theo từng bước một. Mỗi bước thì có động viên,khích lệ các em để chuyển sang bước tiếp theo được tốt hơn. Chính thiết kế nộidung và quy trình dạy học như vậy đã đảm bảo kiến thức vừa thực tiễn, vừa tránhhàn lâm vừa đảm bảo tính tự giác học tập của các em.
Bài học được thiết kế theo 3 bước như vậy, mỗi em có hoàn cảnh, có năng lực khácnhau có thể hoàn thành bài học trước hoặc sau so với bạn mình. Em nào hoàn thànhtrước thì có thể chuyển sang các bài học mới trước hoặc là sẽ được giáo viên đặtra các yêu cầu cao hơn để các em phát huy được năng lực riêng của mình. Cách dạyhọc này cũng góp phần rèn luyện tính năng động, sáng tạo, góp phần hình thànhnên nhân cách của con người mới.
Tôi xin nói sang điều thứ hai là việc tổ chức lớp học. Lớp học được thiết kế chohọc sinh ngồi theo từng nhóm, các em hoạt động cá nhân, khi cần thiết thì cótrao đổi trong nhóm. Như vậy vừa phát huy được từng cá nhân vừa phát huy được sựhỗ trợ, cộng tác, tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau trong nhóm.
Đối với việc tổ chức sinh hoạt của lớp, mô hình này coi trọng tính tự quản củahọc sinh. Các em tự bình bầu Hội đồng tự quản. Trong lớp cũng có những ban nhưban tuyên truyền, ban học tập, ban lễ tân... Tại mỗi ban này, các em phải có đềán ứng cử, rồi trong lớp bình chọn và phân công nhiệm vụ theo nhiệm kỳ. Chínhnhững điều này làm các em tự quản lấy lớp học. Trong lớp học cũng có hòm thư gópý nhưng được gọi một cách nhẹ nhàng là “Điều em muốn nói.” Học sinh có thể góp ývới bạn, kế cả khen bạn thông qua hòm thư này. Từ những lá thư nhỏ này các emxây dựng được các mối quan hệ tốt với nhau và chính học sinh giáo dục lẫn nhau.
Trong lớp học cũng có bản đồ cộng đồng của em, trong đó cho biết nhà bạn nào ởchỗ nào, đường đi lối lại thế nào, làm cho các em sinh hoạt với nhau và với cộngđồng một cách gần gũi... Phụ huynh cũng được thoải mái đến thăm xem các em họcnhư thế nào, có điều kiện thì giúp đỡ các em.
Lớp học còn có những góc khác nhau như góc tìm hiểu về tự nhiên, về xã hội, vềthực hành... Chính những góc này tạo điều kiện cho các em học sinh chủ động tìmtòi tư liệu thông tin và được trình bày, biểu diễn những kết quả học tập củamình. Như vậy việc học tập không còn đơn giản là đọc chép mà là có học, cónghiên cứu, có trình bày, có báo cáo nên rèn luyện học sinh được rất nhiều.
- Thưa Thứ trưởng, chúng ta đang ở giai đoạn chuyển đổi từ một nền giáo dụctruyền thống sang một nền giáo dục đổi mới căn bản, toàn diện sau năm 2015. Môhình trường học kiểu mới này có ý nghĩa như thế nào trong quá trình chuẩn bịnày?
- Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Mô hình trường học mới tạo cơ hội cho chúng ta ápdụng những mong muốn, những ý tưởng đặt ra trước đây mà không có điều kiện thựchiện. Khi triển khai mô hình này, mọi người thấy ngay là nó tạo cơ hội cho giáoviên, cho học sinh và phụ huynh thực hiện những ý đồ mong muốn mà lâu nay khólàm, giờ sẽ dễ làm. Chính vì vậy, sau khi triển khai ở 1.447 trường năm học năm2012-2013, năm học này đã có thêm nhiều trường tự động đăng ký áp dụng, khoảnghơn 200 trường nữa sẽ được triển khai.
Bộ Giáo dục Đào tạo cũng khuyến khích các trường nếu không có điều kiện triểnkhai toàn bộ mô hình trường học mới thì có thể triển khai từng phần một. Ví dụcó thể phần dạy học chưa thay đổi được thì có thể triển khai chuyển đổi phần tựquản cho học sinh. Những góc học tập chưa xây dựng được thì vẫn có thể cho họcsinh tự học từng phần bằng sách của mô hình trường học mới. Như vậy việc nghiêncứu đổi mới mô hình trường học này thể hiện ngay sự thành công bước đầu. Khichúng ta thực hiện qua nhiều năm sẽ rút kinh nghiệm hoàn thiện dần.
Mô hình trường học mới là những thể nghiệm bước đầu cho việc triển khai đổi mớichương trình và sách giáo khoa phổ thông sau năm 2015. Điều này có 2 cái lợi:một là chúng ta có điều kiện để thử nghiệm hoàn thiện, thứ 2 là chúng ta cũnglàm cho mọi người được quen dần khi chuyến sang mô hình mới sẽ thuận tiện hơn.
- Xin cảm ơn Thứ trưởng!
Phóng viên TTXVN đã có cuộc trao đổi với Thứ trưởng Bộ Giáo dục Đào tạo NguyễnVinh Hiển về chủ trương mới này.
- Thưa Thứ trưởng, sau cuộc giám sát của Quốc hội vừa qua về Sách giáo khoa vàchương trình giáo dục phổ thông, có ý kiến cho rằng, bất cập lớn nhất của giáodục hiện nay là chất lượng không đáp ứng được nhu cầu phát triển của đất nước,ông có đồng ý với quan điểm này hay không?
- Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Đúng là như vậy. Chất lượng giáo dục và đào tạocủa nước ta hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế xã hội của đấtnước. Có nhiều nguyên nhân của hiện tượng này. Nhưng xét riêng về chương trìnhgiáo dục phổ thông chúng tôi đã rà soát thấy rằng những yếu tố chính của chươngtrình như mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học đều liên quan đến nhau và lànguyên nhân của hiện tượng này.
Thứ nhất nói về mục tiêu giáo dục, chúng ta quan tâm đến mục tiêu chung cho tấtcả mọi người mà chưa chú ý phát huy tiềm năng riêng của từng em. Chúng ta coinặng việc truyền thụ kiến thức hơn là dạy học sinh những kỹ năng, khả năng tựhọc. Do thiết kế nội dung dạy học giống như các môn khoa học nên nhiều kiến thứchàn lâm yêu cầu phải chặt chẽ cũng được đưa vào chương trình sách giáo khoathành ra nội dung chương trình giáo dục phổ thông hiện bị nặng, thiếu tính thựctiễn.
Do mục tiêu quan tâm làm sao dạy được nhiều kiến thức dẫn tới phương pháp (tahay phê phán) là dạy học theo kiểu đọc chép, không bồi dưỡng khả năng tự học,khả năng chủ động của học sinh. Phương pháp kiểm tra đánh giá cũng nặng về đánhgiá học sinh học được gì mà chưa coi trọng đánh giá năng lực thực hiện nhiệm vụtrong học tập, trong cuộc sống cũng như là năng lực tự học của học sinh.
- Thưa ông, gần đây Bộ Giáo dục Đào tạo có áp dụng mô hình trường học mới(VNEN), Thứ trưởng có thế cho biết mô hình này góp phần giải quyết những bất cậpnêu trên như thế nào?
- Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Chính mô hình trường học mới được áp dụng ở ViệtNam đã mở ra một con đường, một cơ chế để chúng ta giải quyết được những bất cậpnói trên.
Về mục tiêu dạy học, mô hình trường học mới đảm bảo cho học sinh được rèn luyệnmột cách toàn diện, không phải chỉ có học kiến thức mà được rèn luyện nhiều hơnvề kỹ năng sống, trang bị năng lực tự quản bản thân, tự quản tập thể cho họcsinh...
Nội dung dạy học được thiết kế theo quy trình đảm bảo cho học sinh có khả năngtự học, chuyển quá trình dạy học thành quá trình hướng dẫn học sinh tự học, tựvận dụng kiến thức.
Mô hình này cũng coi trọng việc kiểm tra đánh giá trong suốt quá trình học điđôi với việc kiểm tra kết quả học tập. Mô hình trường học mới sẽ không chỉ đánhgiá học sinh học được cái gì mà quan trọng sẽ đánh giá học sinh làm được cái gìqua học. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã hướng dẫn việc đánh giá học sinh ngay trongquá trình học để kịp thời động viên các em, phát hiện các em gặp khó khăn về vấnđề gì để giúp đỡ một cách kịp thời. Với cách làm này giáo viên sẽ giúp đỡ riêngđược từng em, phát huy được năng lực riêng của từng em khác nhau, không phải ứngxử một cách đồng loạt. Đấy chính là tính nhân văn của mô hình trường học mới.
- Thứ trưởng có thể nói cụ thể hơn về sự thay đổi trong một lớp học, trong mộttrường học từ mô hình truyền thống sang mô hình kiểu mới?
- Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Tôi xin nói bắt đầu từ thiết kế nội dung dạy học.Mỗi một bài học đều được thiết kế cho một vấn đề học tập, trong đó chia làm 3bước: bước đầu tiên là học sinh tự học để nắm được kiến thức, bước thứ hai đểhọc sinh vận dụng kiến thức đó, giải quyết những nhiệm vụ trực tiếp, bước thứ 3là ứng dụng những kiến thức đó vào điều kiện thực tế của nhà trường, của cộngđồng, của gia đình. Nội dung dạy học được thiết kế như vậy đã đảm bảo được kiếnthức có tính thực tiễn và đảm bảo học sinh được tự học chứ không phải chỉ ngồinghe giáo viên giảng bài. Giáo viên quan sát từng học sinh và các nhóm học sinhđể phát hiện những em nào có vấn đề trong học tập thì giúp đỡ kịp thời và đánhgiá các em hoàn thành công việc theo từng bước một. Mỗi bước thì có động viên,khích lệ các em để chuyển sang bước tiếp theo được tốt hơn. Chính thiết kế nộidung và quy trình dạy học như vậy đã đảm bảo kiến thức vừa thực tiễn, vừa tránhhàn lâm vừa đảm bảo tính tự giác học tập của các em.
Bài học được thiết kế theo 3 bước như vậy, mỗi em có hoàn cảnh, có năng lực khácnhau có thể hoàn thành bài học trước hoặc sau so với bạn mình. Em nào hoàn thànhtrước thì có thể chuyển sang các bài học mới trước hoặc là sẽ được giáo viên đặtra các yêu cầu cao hơn để các em phát huy được năng lực riêng của mình. Cách dạyhọc này cũng góp phần rèn luyện tính năng động, sáng tạo, góp phần hình thànhnên nhân cách của con người mới.
Tôi xin nói sang điều thứ hai là việc tổ chức lớp học. Lớp học được thiết kế chohọc sinh ngồi theo từng nhóm, các em hoạt động cá nhân, khi cần thiết thì cótrao đổi trong nhóm. Như vậy vừa phát huy được từng cá nhân vừa phát huy được sựhỗ trợ, cộng tác, tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau trong nhóm.
Đối với việc tổ chức sinh hoạt của lớp, mô hình này coi trọng tính tự quản củahọc sinh. Các em tự bình bầu Hội đồng tự quản. Trong lớp cũng có những ban nhưban tuyên truyền, ban học tập, ban lễ tân... Tại mỗi ban này, các em phải có đềán ứng cử, rồi trong lớp bình chọn và phân công nhiệm vụ theo nhiệm kỳ. Chínhnhững điều này làm các em tự quản lấy lớp học. Trong lớp học cũng có hòm thư gópý nhưng được gọi một cách nhẹ nhàng là “Điều em muốn nói.” Học sinh có thể góp ývới bạn, kế cả khen bạn thông qua hòm thư này. Từ những lá thư nhỏ này các emxây dựng được các mối quan hệ tốt với nhau và chính học sinh giáo dục lẫn nhau.
Trong lớp học cũng có bản đồ cộng đồng của em, trong đó cho biết nhà bạn nào ởchỗ nào, đường đi lối lại thế nào, làm cho các em sinh hoạt với nhau và với cộngđồng một cách gần gũi... Phụ huynh cũng được thoải mái đến thăm xem các em họcnhư thế nào, có điều kiện thì giúp đỡ các em.
Lớp học còn có những góc khác nhau như góc tìm hiểu về tự nhiên, về xã hội, vềthực hành... Chính những góc này tạo điều kiện cho các em học sinh chủ động tìmtòi tư liệu thông tin và được trình bày, biểu diễn những kết quả học tập củamình. Như vậy việc học tập không còn đơn giản là đọc chép mà là có học, cónghiên cứu, có trình bày, có báo cáo nên rèn luyện học sinh được rất nhiều.
- Thưa Thứ trưởng, chúng ta đang ở giai đoạn chuyển đổi từ một nền giáo dụctruyền thống sang một nền giáo dục đổi mới căn bản, toàn diện sau năm 2015. Môhình trường học kiểu mới này có ý nghĩa như thế nào trong quá trình chuẩn bịnày?
- Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Mô hình trường học mới tạo cơ hội cho chúng ta ápdụng những mong muốn, những ý tưởng đặt ra trước đây mà không có điều kiện thựchiện. Khi triển khai mô hình này, mọi người thấy ngay là nó tạo cơ hội cho giáoviên, cho học sinh và phụ huynh thực hiện những ý đồ mong muốn mà lâu nay khólàm, giờ sẽ dễ làm. Chính vì vậy, sau khi triển khai ở 1.447 trường năm học năm2012-2013, năm học này đã có thêm nhiều trường tự động đăng ký áp dụng, khoảnghơn 200 trường nữa sẽ được triển khai.
Bộ Giáo dục Đào tạo cũng khuyến khích các trường nếu không có điều kiện triểnkhai toàn bộ mô hình trường học mới thì có thể triển khai từng phần một. Ví dụcó thể phần dạy học chưa thay đổi được thì có thể triển khai chuyển đổi phần tựquản cho học sinh. Những góc học tập chưa xây dựng được thì vẫn có thể cho họcsinh tự học từng phần bằng sách của mô hình trường học mới. Như vậy việc nghiêncứu đổi mới mô hình trường học này thể hiện ngay sự thành công bước đầu. Khichúng ta thực hiện qua nhiều năm sẽ rút kinh nghiệm hoàn thiện dần.
Mô hình trường học mới là những thể nghiệm bước đầu cho việc triển khai đổi mớichương trình và sách giáo khoa phổ thông sau năm 2015. Điều này có 2 cái lợi:một là chúng ta có điều kiện để thử nghiệm hoàn thiện, thứ 2 là chúng ta cũnglàm cho mọi người được quen dần khi chuyến sang mô hình mới sẽ thuận tiện hơn.
- Xin cảm ơn Thứ trưởng!
Hoàng Hoa (TTXVN)
