Quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu dự kiến sẽ thực thi từ năm 2024. Đây là chương trình hành động chống “xói mòn” thu ngân sách, trốn tránh thuế toàn cầu với sự tham gia của 141 quốc gia.
Các chuyên gia cho rằng Việt Nam cần có những chính sách, giải pháp nhằm ứng phó kịp thời để tiếp tục trở thành điểm sáng trong thu hút vốn FDI.
Cuộc chơi về mức đáy
Tại cuộc họp: “Đánh giá tác động của thuế suất tối thiểu toàn cầu tới thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam,” do Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức, ngày 20/3, ông Đỗ Văn Sử, Phó tổng Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết mức thuế tối thiểu thống nhất là mức 15% đối với các tập đoàn đa quốc gia có doanh thu trên 750 triệu Euro.
Theo ông Sử, tình hình thế giới có nhiều thay đổi nhanh chóng và phức tạp, khó lường. Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến triển vọng phát triển kinh tế và thu ngân sách của hầu hết các nước. Bên cạnh đó, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin và các mô hình kinh tế mới đã cho phép các doanh nghiệp đa quốc gia tận dụng những “kẽ hở chính sách” để tránh nghĩa vụ thuế thông qua việc chuyển lợi nhuận từ quốc gia có thuế suất cao sang quốc gia có thuế suất thấp, thực hiện hoạt động chuyển giá. Hơn nữa, cuộc đua cạnh tranh thu hút đầu tư về thuế tại các quốc gia “nhập khẩu vốn” cũng đã xuống đáy.
[Các tỉnh phía Nam chia sẻ kinh nghiệm về xúc tiến, thu hút đầu tư]
Mặt khác, ông Sử cũng cho hay Việt Nam đang sử dụng ưu đãi thuế như một công cụ đòn bẩy tài chính để tác động đến xu hướng đầu tư. Các chính sách ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp của Việt Nam được đánh giá là hấp dẫn so với các nước trong khu vực. Cụ thể, mức thuế suất ưu đãi hiện nay đang ở các 10%, 15% và 17% tùy theo lĩnh vực, ngành nghề, quy mô và địa bàn đầu tư. Ngoài ra, thuế suất ưu đãi đặc biệt sẽ có các mức 5%, 7% và 9%. Cùng với ưu đãi về thuế suất, pháp luật hiện hành cũng quy định về việc miễn thuế, giảm 50% thuế suất trong thời gian được miễn, giảm.
Do đó, quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu chính thức áp dụng, các ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ không còn đem lại lợi thế cạnh tranh cho Việt Nam trong thu hút đầu tư. Hơn thế, quy tắc này cũng tác động tới việc quản lý đầu tư nước ngoài đối với các doanh nghiệp hiện hữu.
“Cụ thể là về khả năng xung đột với nguyên tắc bất hồi tố đối với ưu đãi đầu tư cũng như tác động đến kế hoạch mở rộng đầu tư của các dự án hiện hữu. Không chỉ có vậy, niềm tin của nhà đầu tư sẽ giảm sút và điều này làm gia tăng áp lực đối với công tác quản lý nhà nước về đầu tư nước ngoài,” ông Đỗ Văn Sử nói.
Thực tế này đòi hỏi Việt Nam cần có những giải pháp ứng phó kịp thời, hiệu quả để luật hóa các quy tắc đồng thời ban hành các hình thức ưu đãi, hỗ trợ đầu tư mới.
Cải cách hành chính phải song hành cùng ưu đãi về thuế
Cuộc họp đã nhận được ý kiến đóng góp của 5 hiệp hội doanh nghiệp đầu tư nước ngoài và 5 đại diện tập đoàn đa quốc gia đang đầu tư nước ngoài tại Việt Nam.
Ông Takeo Nakajima, Trưởng Văn phòng đại diện tại Hà Nội, Cơ quan Xúc tiến thương mại Nhật Bản (JETRO) chia sẻ một doanh nghiệp đầu tư vào một quốc gia sẽ cân nhắc rất nhiều yếu tố, trong đó có yếu tố liên quan đến ưu đãi thuế là rất quan trọng. Việc triển khai áp dụng thuế suất tối thiểu toàn cầu sẽ tác động trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Vì vậy, các cấp quản lý của Việt Nam cần sớm có các giải pháp bổ sung để duy trì chính sách ưu đãi cũng như cách thức vận dụng quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu, nhằm đảm bảo quyền lợi của nhà đầu tư.
Việt Nam bảo đảm nhất quán trong chính sách thu hút và bảo đảm đầu tư cho các nhà đầu tư đã, đang và sẽ đầu tư tại Việt Nam. (Ảnh minh họa: Vietnam+)Song, ông Takeo Nakajima nhấn mạnh đến một số yếu tố quyết định khác được nhà đầu tư cân nhắc khi ra quyết định đầu tư tại Việt Nam, như sự hấp dẫn của môi trường đầu tư và khả năng, tiềm năng tăng trưởng cũng như quy mô của thị trường.
“Khảo sát của JETRO đối với các thành viên cho thấy 24% doanh nghiệp nhận thấy môi trường đầu tư của Việt Nam có sức hấp dẫn về thuế. Song, 60%-70% các doanh nghiệp cho rằng Việt Nam cũng giống như một số nước trong ASEAN, việc thực hiện thủ tục về các chính sách thuế chưa thực sự hiệu quả. Điều mà các doanh nghiệp thực sự quan tâm là sự các vận dụng và đẩy nhanh tốc độ thực hiện các chính sách ưu đãi hiện hành,” ông Takeo Nakajima nói.
Mặt khác, ông Takeo Nakajima chỉ ra các số liệu thống kê cho thấy thời gian tới, đầu tư trực tiếp nước ngoài từ các doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ gia tăng. Và, các doanh nghiệp nhỏ không phải là đối tượng áp dụng quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu. Do đó, Việt Nam nên tiếp tục ưu đãi về thuế đối với nhóm doanh nghiệp này.
“Các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên toàn cầu mặc dù vốn đầu tư không nhiều song họ sử dụng những công nghệ tiên tiến. Việt Nam nên quan tâm đến nguồn vốn từ các doanh nghiệp này, vì họ sẽ hỗ trợ cho sự phát triển của Việt Nam về công nghệ và nguồn nhân lực,” ông Takeo Nakajima nói.
Ngoài ra, trưởng ban Thuế, Hiệp hội Doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam (JCCI), ông Yasuhisa Taninaka cho biết khi một doanh nghiệp đầu tư vào Việt Nam, họ sẽ nhìn tổng chi phí thuế mà họ phải chi trả (không phải chỉ riêng thuế thu nhập doanh nghiệp). Do vậy, ông này đề xuất được giảm thuế suất luỹ tiến đối với thuế thu nhập cá nhân nhằm bù trừ cho thuế tối thiểu toàn cầu mà doanh nghiệp phải nộp thêm (do mức thuế này ở Việt đang khá cao so với các quốc gia khác).
[Thách thức mới trong việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài của Việt Nam]
Tại buổi họp, các ý kiến một mặt đề xuất các kiến nghị giải pháp tài chính bù đắp các khoản thuế dự kiến tăng thêm khi quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu đi vào thực thi. Mặc khác, các nhà đầu tư nước ngoài cũng nhấn mạnh đến vấn đề liên quan đến thủ tục hành chính và việc cải thiện môi trường đầu tư cần tiếp tục được thực hiện, để từ đó tiết giảm chi phí cho doanh nghiệp và điều này tương đương các ưu đãi về thuế.
Đại diện của Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) nhấn mạnh các doanh nghiệp đã xác định đây là “cuộc chơi toàn cầu,” song cũng cần phải biết các quốc gia trong đó có Việt Nam thay đổi các chính sách ưu đãi như thế nào, để họ có thể phân bổ số thuế phải nộp và xem xét ở nhiều khía cạnh cũng như quy mô của sự ảnh hưởng.
“Ngoài ra, Sách trắng 2022-2023 do EuroCham thực hiện cũng ghi nhận 70% ý kiến cho rằng Việt Nam có thể tăng mức đầu tư trực tiếp nước ngoài bằng cách giảm bớt các trở ngại về thủ tục hành chính, 53% doanh nghiệp đề nghị về cải thiện cơ sở hạ tầng, 35% đề xuất nâng cao năng lực cho nguồn nhân lực và 47% kiến nghị về giảm rào cản thị thực cho chuyên gia nước ngoài,” ông này nói.
Giữ gìn ổn định môi trường đầu tư
Tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết dưới góc độ quản lý nhà nước về đầu tư, Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhận định việc thực thi quy tắc về thuế tối thiểu toàn cầu sẽ có những tác động trực tiếp tới môi trường đầu tư đồng thời tạo ra những thách thức mới trong quá trình thu hút đầu tư nước ngoài của Việt Nam và đầu tư của các doanh nghiệp nội địa ra nước ngoài trong thời gian tới.
Theo bà Ngọc, khi thuế tối thiểu toàn cầu được áp dụng thì hầu hết các biện pháp ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp đang áp dụng (miễn thuế, thuế suất ưu đãi dưới 15%) sẽ không còn giá trị đối với các doanh nghiệp thuộc đối tượng chịu loại thuế này. Điều này dẫn đến chính sách thu hút đầu tư của Việt Nam sẽ kém hấp dẫn hơn đối với các tập đoàn, doanh nghiệp lớn.
Do đó, Việt Nam cần điều chỉnh chính sách ưu đãi, thu hút đầu tư như thế nào để tương thích với thuế tối thiểu toàn cầu và ít tác động nhất đến các doanh nghiệp, bảo đảm nhất quán trong chính sách thu hút và bảo đảm đầu tư cho các nhà đầu tư đã, đang và sẽ đầu tư tại Việt Nam.
"Chính sách nhất quán của Việt Nam trong suốt gần 35 năm mở cửa, thu hút đầu tư nước ngoài là tạo môi trường đầu tư kinh doanh thông thoáng, thuận lợi, có tính tiên lượng cao. Thời gian áp dụng quy tắc về thuế tối thiểu toàn cầu đang đến gần, đòi hỏi Việt Nam phải đẩy nhanh tiến trình nghiên cứu các chính sách và giải pháp khi thuế tối thiểu toàn cầu được thực thi rộng rãi," lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư nói.
Thứ trưởng Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết đánh giá cao các đề xuất, khuyến nghị của các tổ chức, doanh nghiệp và chuyên gia với Việt Nam. Trong thời gian tới, các bộ, ngành có liên quan của Việt Nam sẽ báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét việc áp dụng các biện pháp kịp thời và phù hợp để góp phần hài hòa lợi ích giữa nhà nước và nhà đầu tư.
"Việt Nam cam kết giữ gìn 'hình ảnh ổn định' của môi trường đầu tư, khuyến khích các nhà đầu tư duy trì, mở rộng hoạt động đầu tư tại Việt Nam cũng như tiếp tục thu hút được các dự án đầu tư trọng điểm phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế-xã hội của đất nước trong giai đoạn mới," bà Ngọc nhấn mạnh./.
Một số nội dung chính trong Quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu: Nguyên tắc gộp thu nhập cho phép áp dụng mức thuế bổ sung với các công ty mẹ nếu thuế suất áp dụng trên lợi nhuận của các công ty con ở nước ngoài thấp hơn 15%. Nguyên tắc đối với các khoản thanh toán chịu thuế dưới mức thuế suất tối thiểu toàn cầu cho phép một quốc gia từ chối khấu trừ thuế đối với các khoản thanh toán xuyên biên giới giữa công ty mẹ với các công ty con, nếu các khoản thanh toán đó không chịu thuế ở mức thuế suất 15%. Nguyên tắc quyền đánh thuế của nước ngoài cho phép nước nguồn phát sinh thu nhập được quyền đánh thuế ở mức thuế suất tối thiểu 9% đối với một số khoản thanh toán nhất định cho bên liên kết chịu thuế ở dưới mức thuế suất tối thiểu 9% này. (Các khoản thanh toán này bao gồm lãi tiền vay, tiền bản quyền và một số khoản thanh toán khác). |
