43 năm Cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc: 'Về đây đồng đội ơi'

Ngày 17/2, tấp nập người đến viếng Nghĩa trang Liệt sỹ Quốc gia Vị Xuyên, thắp nén tâm nhang tri ân những người con ưu tú của dân tộc đã hy sinh trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc.

Tấm bia đá khắc lại những câu chuyện, ký ức không quên của một thời lịch sử đã qua trong Đài hương tưởng niệm các anh hùng liệt sỹ tại điểm cao 468 nằm ở lưng chừng núi Nậm Ngặt, xã Thanh Thủy, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang. (Ảnh: Thanh Tùng/TTXVN)

Tháng Hai. Những bông đào rừng bung nở khoe sắc dọc biên giới Việt-Trung. Dưới bầu trời vùng biên ải của Tổ quốc là màu xanh của bình yên, là cuộc sống hiền hòa, êm đềm của người dân.

Nhưng cũng tại vùng sơn cước này đang khắc khoải nỗi niềm của những người trong hành trình tìm kiếm, quy tập hài cốt đồng đội đã hòa vào đất mẹ.

Đồng đội của họ là những người đã "Sống bám đá đánh giặc, chết hóa đá bất tử" để bảo vệ từng tấc đất của Tổ quốc, hy sinh vì độc lập-tự do, vì một biên cương hòa bình.

Kỷ niệm 43 năm Cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc của Tổ quốc (17/2/1979-17/2/2022), phóng viên TTXVN thực hiện loạt bài "Về đây đồng đội ơi."

Bài 1: Những cái chết hóa đá bất tử

 Ngày 17/2, Nghĩa trang Liệt sỹ Quốc gia Vị Xuyên (huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang) tấp nập người đến viếng, thắp nén tâm nhang tri ân những người con ưu tú của dân tộc đã hy sinh trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc, tưởng nhớ những đồng bào đã ngã xuống bởi đạn pháo của quân xâm lược 43 năm trước.

Đến Nghĩa trang Liệt sỹ Quốc gia Vị Xuyên có những cựu chiến binh đi thăm phần mộ đồng đội, vợ viếng mộ chồng, con thăm mộ cha và những đoàn khách từ mọi miền Tổ quốc.

Lặng lẽ đặt bó hoa trước Đài Tổ quốc ghi công rồi thắp nén nhang thơm lên những phần mộ Anh hùng liệt sỹ, ông Vương Trung Thực, nguyên chiến sỹ Tiểu đoàn 5 Vị Xuyên, đứng rất lâu như trò chuyện, nhắn nhủ với đồng đội của mình hãy yên lòng an nghỉ.

Bên phần mộ một liệt sỹ, ông Vương Trung Thực hồi nhớ: ngày 17/2/1979, đạn pháo của quân xâm lược dội vào toàn tuyến biên giới phía Bắc của Việt Nam, suốt một dải 1.200km từ Pa Nậm Cúm-Lai Châu đến Pò Hèn-Quảng Ninh.

Thời điểm đó, mảnh đất Vị Xuyên cũng hứng chịu những đợt pháo kích dữ dội từ bên kia biên giới. Đã có nhiều người dân Vị Xuyên chết bởi đạn pháo quân thù.

[Truy điệu và an táng hài cốt liệt sỹ tại Nghĩa trang Quốc gia Vị Xuyên]

"Rạng sáng 17/2/1979, tôi nằm ngủ trong nhà thì nghe thấy tiếng đạn pháo địch bắn vào Vị Xuyên. Chúng bắn cả ngày cả đêm, vô cùng ác liệt. Năm 1984, tôi nhập ngũ chiến đấu để bảo vệ mảnh đất này," ông Vương Trung Thực nhớ lại rồi trầm tư nói: Vị Xuyên là nơi "đi trước, về sau" trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc của Tổ quốc.

Sau khi chịu thiệt hại nặng nề bởi sự kháng cự quyết liệt của dân và quân ta trên toàn tuyến biên giới, lúc này các quân đoàn chủ lực của Việt Nam từ Tây Nam cơ động lên biên giới phía Bắc, vào vị trí sẵn sàng chiến đấu, ngày 5/3/1979, địch buộc phải rút quân. Nhưng Vị Xuyên vẫn là trận địa nóng bỏng, nhiều giai đoạn không ngớt đạn pháo từ bên kia biên giới dội sang.

Mảnh đất này trở thành một mặt trận trọng điểm, chiến trường khốc liệt nhất bởi các cuộc tiến công dai dẳng cho tới gần 10 năm sau đó của quân xâm lược.

"Nghĩa trang Liệt sỹ Quốc gia Vị Xuyên hiện có hơn 1.800 mộ liệt sỹ, trong đó có 1 ngôi mộ tập thể, hàng trăm mộ chưa xác định được thông tin. Hầu hết mộ Anh hùng liệt sỹ là những người đã hy sinh khi chiến đấu bảo vệ mảnh đất này," ông Vương Trung Thực nói.

Nhắc tới thời điểm khốc liệt đó, Thượng úy Nguyễn Xuân Đệ, cựu chiến binh Sư đoàn 356, người tham gia nhiều trận đánh ác liệt tại mặt trận nóng bỏng Vị Xuyên, hiện ở thành phố Hà Giang, kể: "Sống bám đá đánh giặc, chết hóa đá bất tử."

Lời thề ấy của liệt sỹ, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Nguyễn Viết Ninh, Tiểu đoàn 2, Trung đoàn 876, Sư đoàn 356 khắc ghi trên báng súng đã trở thành phương châm sống, chiến đấu của những người lính Vị Xuyên.

Trên chiến trường, quân ta bám trụ từng điểm cao, từng tấc đất, mỏm đá. Có những quả đồi diễn ra hàng chục trận đánh giành đi, giật lại giữa ta và địch. Không một hòn đá, không một mét đất nào không thấm máu người lính Việt Nam. Quả đồi Đài do đạn pháo dội vào mà bị phạt sâu hơn 1m, trắng xóa như vôi nên còn có tên gọi là "Lò vôi thế kỷ."

Hàng nghìn chiến sỹ đã ngã xuống, nhiều người bỏ lại một phần cơ thể nơi rừng sâu núi thẳm, ông Nguyễn Xuân Đệ nhớ lại.

Tưởng nhớ đồng đội, ông Nguyễn Xuân Đệ đau đáu nói về "tâm nguyện đời người." Đó là tìm kiếm, quy tập hài cốt những đồng đội đang nằm dưới những khe núi, thung sâu, đã hòa mình vào mảnh đất Vị Xuyên.

Nghĩa trang Liệt sỹ Quốc gia Vị Xuyên (Hà Giang), có 1.782 anh hùng liệt sỹ và một mộ tập thể, trong đó có hơn 1.500 liệt sỹ đã anh dũng chiến đấu, hy sinh trong cuộc chiến bảo vệ biên giới phía Bắc của Tổ quốc. (Ảnh: Nguyễn Chiến/TTXVN)

"Cùng ăn, cùng ngủ, cùng chiến đấu với nhau nhưng mình may mắn còn sống mà đồng đội mình thì hy sinh. Nỗi đau đó như bản thân mất đi ngón tay, ngón chân. Xót thương vô cùng. Chưa khi nào chúng tôi nguôi quên đồng đội mình," ông Nguyễn Xuân Đệ day dứt nói.

Đã nhiều lần ông Nguyễn Xuân Đệ cùng những cựu chiến binh Mặt trận Vị Xuyên và Sư đoàn 356 tìm vào cao điểm 468 ở thôn Nặm Ngặt, xã Thanh Thủy - trung tâm của mặt trận Vị Xuyên phía tây sông Lô, cũng là nơi có đài quan sát và trận địa pháo của bộ đội ta.

Họ cũng lần theo từng dấu vết ở bình độ 300, điểm cao 400 với mong muốn tìm lại được hài cốt đồng đội. Song như ông chia sẻ, đây là việc "hết sức khó khăn."

Khi cuộc chiến kết thúc, một số đơn vị rút quân về tuyến sau, có đơn vị đã giải thể theo yêu cầu nhiệm vụ, công tác bàn giao mộ liệt sỹ, danh sách liệt sỹ, sơ đồ mộ cho tỉnh có nhiều thiếu sót và chưa đầy đủ.

Hơn nữa, do đã nhiều năm, địa hình, địa vật của chiến trường xưa có nhiều thay đổi; nhân chứng lịch sử người còn, người mất, tuổi cao, hơn nữa địa hình đồi núi phức tạp, còn sót lại nhiều bom, mìn, vật cản.

"Dù vậy thời gian qua, công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ đã được các cấp, các ngành trên địa bàn tỉnh Hà Giang quan tâm triển khai thực hiện có hiệu quả, đã đưa nhiều anh em về với đồng chí, đồng đội. Mới đây có 3 hài cốt liệt sỹ đã được quy tập tại thôn Nặm Ngặt, xã Thanh Thủy, huyện Vị Xuyên," ông Nguyễn Xuân Đệ chia sẻ./.

Vũ khí của địch bị bộ đội Việt Nam thu được tại huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng, tháng 2/1979. (Ảnh: Quang Khanh/TTXVN)

Xe tăng địch bị quân và dân Cao Bằng tiêu diệt tại mặt trận đồi Thanh Sơn, khu vực Nà Toàng, ngày 19/2/1979. (Ảnh: Mạnh Thường/TTXVN)

Xe tăng của địch bị quân ta đánh gục ngay loạt đạn đầu tiên tại bản Sẩy, huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng. (Ảnh: Trần Mạnh Thường/TTXVN phát)

Cầu Hồ Kiều ở thị xã Lào Cai, tỉnh Hoàng Liên Sơn (nay thuộc tỉnh Lào Cai) bị địch dùng thuốc nổ phá sập khi rút lui, cuối tháng 3/1979. (Ảnh: Nguyễn Trân/TTXVN)

Nhà cửa của đồng bào bản Hạ, xã Phương Độ, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Tuyên bị đạn pháo địch tàn phá. (Ảnh: Minh Lộc/TTXVN)

Ngày 17/2/1979, địch dùng bộc phá, thuốc nổ, đại bác bắn vào khu mỏ Apatít Lào Cai (tỉnh Hoàng Liên Sơn), phá hủy toàn bộ khu mỏ. (Ảnh: Nguyễn Trân/TTXVN)

Dân quân huyện Văn Quán, tỉnh Lạng Sơn vừa bám trụ chiến đấu, vừa tổ chức vận chuyển đạn kịp thời đến trận địa phục vụ bộ đội pháo binh tiêu diệt địch, ngày 27/2/1979. (Ảnh: Hà Việt/TTXVN)

Chiến sỹ Đoàn 368 pháo binh tỉnh Hoàng Liên Sơn dội bão lửa trừng trị quân địch, ngày 10/3/1979. (Ảnh: Phùng Triệu/TTXVN)

Từ 9h15 sáng 20/2/1979, chiến sỹ Đại đội 10, Tiểu đoàn 3 bộ đội Lạng Sơn tổ chức tấn công, chiếm lại đồi Chậu Cảnh và đồi Cây Xanh (cao điểm 409), thuộc xã Tam Lung, huyện Văn Lãng (tỉnh Lạng Sơn), bị địch chiếm đóng từ ngày 17/2/1979. (Ảnh: Hà Việt/TTXVN)

Các nữ chiến sỹ tự vệ Lâm trường Bản Phiệt, huyện Mường Khương, tỉnh Hoàng Liên Sơn (nay thuộc tỉnh Lào Cai) bám trụ chiến đấu, phối hợp với bộ đội địa phương đánh lui nhiều đợt tấn công của địch. (Ảnh: Nguyễn Trân/TTXVN)

Chiến sỹ Đại đội 39, Đoàn 313 Hà Tuyên tổ chức tiêu diệt các ụ súng của địch, tạo điều kiện thuận lợi cho bộ binh ta chiếm điểm cao. (Ảnh: Minh Lộc/TTXVN)

Lực lượng công an vũ trang dũng cảm chiến đấu tại khu vực Pháo đài Đồng Đăng, tỉnh Lạng Sơn. (Ảnh: Tạ Hải/TTXVN)

Chiến sỹ Đại đội 3, Tiểu đoàn 1, Đoàn H54 bộ đội địa phương tỉnh Hoàng Liên Sơn dũng cảm giữ chốt, tiêu diệt hàng trăm tên địch trong ngày 17/2/1979. (Ảnh: Nguyễn Trân/TTXVN)

Tháng 7 tri ân, những người cựu binh năm xưa cùng về với nghĩa trang liệt sỹ Vị Xuyên (Hà Giang) để thắp nén nhang thơm tưởng nhớ về những người đồng đội đã ngã xuống. (Ảnh: Thanh Tùng/TTXVN)

Nghĩa trang Liệt sỹ Quốc gia Vị Xuyên (Hà Giang), có 1.782 anh hùng liệt sỹ và một mộ tập thể, trong đó có hơn 1.500 liệt sỹ đã anh dũng chiến đấu, hy sinh trong cuộc chiến bảo vệ biên giới phía Bắc của Tổ quốc. (Ảnh: Nguyễn Chiến/TTXVN)

Tháng 7 tri ân, những người cựu binh năm xưa cùng về với nghĩa trang liệt sỹ Vị Xuyên để thắp nén nhang thơm tưởng nhớ về những người đồng đội đã ngã xuống. (Ảnh: Thanh Tùng/TTXVN)

Tấm bia đá khắc lại những câu chuyện, ký ức không quên của một thời lịch sử đã qua trong Đài hương tưởng niệm các anh hùng liệt sỹ tại điểm cao 468 nằm ở lưng chừng núi Nậm Ngặt, xã Thanh Thủy, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang. (Ảnh: Thanh Tùng/TTXVN)

Lãnh đạo tỉnh Hà Giang và các đại biểu thực hiện lễ truy điệu và tiễn đưa 10 hài cốt liệt sỹ hy sinh trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc về an táng tại Nghĩa trang Liệt sỹ quốc gia Vị Xuyên (Hà Giang). (Ảnh: Minh Tâm/TTXVN)

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc thăm hỏi cựu chiến binh tại thôn Tân Bình, xã Việt Vinh, huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang. (Ảnh: Minh Đức/TTXVN)

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ thắp hương viếng các Anh hùng liệt sỹ tại Nghĩa trang liệt sỹ Quốc gia Vị Xuyên (Hà Giang), ngày 5/5/2021. (Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN)

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc dâng hương tưởng niệm các Anh hùng liệt sỹ tại Nghĩa trang Liệt sỹ Quốc gia Vị Xuyên (Hà Giang), ngày 8/12/2021. (Ảnh: Minh Đức/TTXVN)

Nhiều cựu chiến binh trên khắp mọi miền Tổ quốc thắp hương tưởng niệm các đồng đội tại Đài hương tưởng niệm các anh hùng liệt sỹ trên điểm cao 468 nằm ở lưng chừng núi Nậm Ngặt, xã Thanh Thủy, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang. (Ảnh: Thanh Tùng/TTXVN)

Lãnh đạo tỉnh Hà Giang thắp hương trên các phần mộ các liệt sỹ tại Nghĩa trang liệt sỹ Quốc gia Vị Xuyên (21/1/2020). (Ảnh: Minh Tâm/TTXVN)

Cựu chiến binh và nhân dân thắp hương các liệt sỹ được an táng tại Nghĩa trang Liệt sỹ Quốc gia Vị Xuyên (Hà Giang). (Ảnh: Minh Tâm/TTXVN)

Dâng hương tưởng niệm các anh hùng liệt sỹ tại Nghĩa trang Liệt sỹ Quốc gia Vị Xuyên nhân kỷ niệm 72 năm Ngày Thương binh Liệt sỹ. (Ảnh: Minh Tâm/TTXVN)

Tỉnh đoàn Hà Giang trao quà cho các địa phương để tặng gia đình thương binh, bệnh binh và gia đình chính sách trong lễ tưởng niệm, thắp nến tri ân các Anh hùng liệt sỹ tại Nghĩa trang Liệt sỹ Quốc gia Vị Xuyên. (Ảnh: Nguyễn Chiến/TTXVN)

Nhiều cựu chiến binh trên khắp mọi miền Tổ quốc thắp hương tưởng niệm các đồng đội tại Đài hương tưởng niệm các anh hùng liệt sỹ trên điểm cao 468 nằm ở lưng chừng núi Nậm Ngặt, xã Thanh Thủy, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang. (Ảnh: Thanh Tùng/TTXVN)

Thế hệ trẻ tưởng nhớ các anh hùng liệt sỹ đã hy sinh bảo vệ tổ quốc tại Nghĩa trang liệt sĩ Vị Xuyên (Hà Giang). (Ảnh: Thanh Tùng/TTXVN)

Cựu chiến binh thắp hương các liệt sỹ được an táng tại Nghĩa trang Liệt sỹ Quốc gia Vị Xuyên (Hà Giang). (Ảnh: Minh Tâm/TTXVN)

Ông Nguyễn Văn Khanh, anh trai của Liệt sỹ Nguyễn Chí Minh, cùng gia đình từ Nghệ An lên Nghĩa trang Liệt sỹ Quốc gia Vị Xuyên (Hà Giang) để thắp hương cho em trai. (Ảnh: Nguyễn Chiến/TTXVN)

Lễ truy điệu và an táng hài cốt liệt sỹ tại Nghĩa trang Liệt sỹ Quốc gia Vị Xuyên (huyện Vị Xuyên, Hà Giang), ngày 17/9/2020. (Ảnh: Nguyễn Chiến/TTXVN)

Lãnh đạo các Bộ, ngành Trung ương và tỉnh Hà Giang tiễn đưa hài cốt các liệt sỹ đã đã hy sinh trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc về an nghỉ tại Nghĩa trang Liệt sỹ Quốc gia Vị Xuyên (29/6/2021). (Ảnh: Minh Tâm/TTXVN)

(TTXVN/Vietnam+)