Bộ Công Thương nói gì trước đề xuất tạm hoãn việc dừng xuất khẩu gạo?

Bộ Công Thương đã báo cáo Thủ tướng nhằm kiểm tra lại số liệu, tồn kho của các doanh nghiệp xuất khẩu gạo để có hướng điều hành thời gian tới.

Sau 2 tháng xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt khoảng 930.000 tấn. (Ảnh: TTXVN)

Liên quan đến việc tạm dừng xuất khẩu gạo, trao đổi với phóng viên ngày 25/3, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh cho biết việc này nhằm kiểm tra lại một lần nữa về lượng tồn kho ở trong dân, lượng tồn kho trong các doanh nghiệp cũng như các hợp đồng xuất khẩu đã ký.

- Sau khi Tổng cục hải quan có văn bản dừng xuất khẩu gạo nhưng phía Bộ có ý kiến vẫn tiếp tục xuất khẩu, xin Thứ trưởng thông tin chính thức về việc này?

Thứ trưởng Trần Quốc Khánh: Trong những tháng đầu năm 2020, dịch bệnh COVID-19 đã và đang gây ra những ảnh hưởng hết sức nghiêm trọng không chỉ ở Việt Nam mà cả trên thế giới.

Thực tế cho thấy, nhu cầu đối với một số mặt hàng thiết yếu, nhu yếu phẩm trong đó có gạo đang tăng rất nhanh và bắt đầu tăng nhu cầu tăng dự trữ lương thực để đảm bảo cuộc sống cho người dân. Xuất phát từ đây, giá cả trên thị trường thế giới biến động rất mạnh.

[Tạm dừng xuất khẩu gạo từ ngày 24/3 nhằm bảo đảm an ninh lương thực]

Qua số liệu của Bộ Công Thương, sau 2 tháng, xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt khoảng 930.000 tấn, tăng 32% so với cùng kỳ năm ngoái. Giá cả trong nước cũng có biến động chung với thị trường thế giới và tăng từ 20-25% tùy từng chủng loại.

Đứng trước tình hình đó, nếu như việc xuất khẩu vẫn diễn tiến như 2 tháng đầu năm và trong tháng Ba này thì Việt Nam có thể đối diện với rủi ro thiếu gạo cho tiêu dùng trong nước. Chính vì vậy mà Bộ có đề xuất Thủ tướng một số phương án, trong đó có phương án tạm giãn tiến độ xuất khẩu gạo và phương án tiếp theo là xem xét cấp giấy phép xuất khẩu gạo.

Sau khi nghe ý kiến các bộ, ngành, Thủ tướng kết luận là tạm giãn tiến độ xuất khẩu gạo cho tới cuối tháng Năm, trên tinh thần đó Tổng cục hải quan đã có chỉ đạo với Cục hải quan các địa phương về việc này.

Tuy nhiên, sau khi Tổng cục hải quan chỉ đạo hải quan các địa phương như vậy, phía Bộ Công Thương có nhận được ý kiến của một số doanh nghiệp, và địa phương về việc có độ vênh nhất định giữa số liệu Bộ Công Thương và số liệu mà các tỉnh có được, đặc biệt là về sản lượng của vụ Đông Xuân tại Đồng bằng Sông Cửu Long, lượng gạo còn tồn trong dân và các doanh nghiệp (đặc biệt doanh nghiệp có nghĩa vụ phải dự trữ 5%).

Việc có độ vênh về số liệu cũng dễ hiểu bởi trước đây lượng gạo sản xuất và lượng ký hợp đồng cũng như tồn kho... chúng ta có cơ chế để nắm rất chắc qua Hiệp hội lương thực Việt Nam.

Tuy nhiên, từ khi ra đời Nghị định 107/CP năm 2018, Bộ không còn số liệu này nữa vì đã tự do hóa hoàn toàn, các doanh nghiệp không phải đăng ký số lượng đã ký hợp đồng, số lượng đã xuất khẩu hay số lượng tồn kho.

Trên tinh thần đó, Bộ Công Thương đã có báo cáo Thủ tướng cho phép kiểm tra lại một lần nữa về lượng tồn kho ở trong dân, lượng tồn kho trong các doanh nghiệp, các hợp đồng xuất khẩu đã ký… sau đó báo cáo để Thủ tướng xem xét quyết định.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh đang trao đổi với phóng viên. (Ảnh: Vietnam+)

- Vậy số liệu vênh ở đây được các doanh nghiệp đưa ra cụ thể thế nào, thưa ông?

Thứ trưởng Trần Quốc Khánh: Các doanh nghiệp cho rằng, số liệu có thể có độ vênh với sản lượng xuất khẩu trong tháng Ba, theo đó doanh nghiệp cho rằng xuất khẩu tháng Ba đã chững lại và không lớn như Bộ dự kiến.

Ngoài ra, một số tỉnh và một số doanh nghiệp cũng cho rằng lượng tồn kho ở trong dân cũng như lượng dự trữ trong doanh nghiệp có thể lớn hơn số liệu mà Bộ Công Thương nắm được.

Như tôi đã đề cập, trước đây chúng ta có công cụ để nắm bắt chính xác số liệu đó nhưng từ năm 2018 khi chúng ta quyết định tự do hóa việc xuất khẩu gạo thì Bộ Công Thương không còn các công cụ đó nữa. Số liệu mà Bộ có được từ các nguồn chính thống của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Hiệp hội...

Do vậy có thể có độ vênh nhất định nên Bộ đã xin phép Thủ tướng cho xác minh lại một lần nữa tất cả số liệu đó và sẽ báo cáo lại. Còn độ vênh đó là bao nhiêu sẽ được làm rõ tại cuộc làm việc của Bộ với các địa phương và doanh nghiệp tới đây.

- Ông đánh giá những tác động khi tạm dừng xuất khẩu gạo?

Thứ trưởng Trần Quốc Khánh: Khi đưa ra một số phương án để Thủ tướng và thường trực Chính phủ lựa chọn, Bộ Công Thương cũng đưa ra những tác động cụ thể.

Với hai phương án mà Bộ đưa ra, Thủ tướng đã quyết định là tạm giãn đến cuối tháng Năm. Như vậy, khi tạm giãn sẽ xuất hiện một số vấn đề.

Đầu tiên, với các hợp đồng đã ký với bên ngoài, trong trường hợp này là bất khả kháng và là quyết định của Chính phủ, đây không phải là doanh nghiệp hủy hợp đồng mà chỉ là tạm giãn đến cuối tháng Năm. Điều này phần nào cho thấy các doanh nghiệp sẽ tiếp tục thực hiện hợp đồng.

Bên cạnh đó, nếu các doanh nghiệp gặp khó khăn do phải vay vốn ngân hàng thì Bộ đã dự kiến có các cuộc làm việc với phía Ngân hàng để giãn tiến độ trả nợ.

Dù vậy, tất cả đều phải làm sao để kiểm soát an ninh lương thực cho người dân và mục tiêu đó là mục tiêu cao nhất. Bộ Công Thương cũng đã tính toán các phương án để giảm nhẹ khó khăn cho các doanh nghiệp.

- Vậy bước tiếp theo phía Bộ Công Thương sẽ làm gì? Bộ đã có kịch bản nào để ứng phó nếu dịch bệnh COVID-19 kéo dài?

Thứ trưởng Trần Quốc Khánh: Trước hết Bộ Công Thương đã xin phép Thủ tướng cho kiểm tra lại số liệu và đến thời điểm sáng nay Thủ tướng cũng đang xem xét đề nghị của Bộ Công Thương.

Về các kịch bản cũng đã có tính toán, trong trường hợp dịch bệnh kéo dài sẽ có dự trữ quốc gia và việc này Thủ tướng đã có chỉ đạo trong kết luận 121/TTg cụ thể là yêu cầu Bộ Tài chính tăng cường dự trữ quốc gia. Thứ hai là Nghị định 107/CP cũng yêu cầu các doanh nghiệp phải dự trữ lưu thông ở mức 5% trữ lượng xuất khẩu trước đó của mình. Việc này nếu doanh nghiệp thực hiện nghiêm túc thì chúng ta sẽ có một lượng dự trữ trong các doanh nghiệp.

Bộ Công Thương cũng đã chuẩn bị tất cả các kịch bản về lưu thông phân phối hàng hóa làm sao cho không để thiếu cục bộ ở bất kỳ chỗ nào. Ngoài ra, các vụ lúa của Việt Nam gieo trồng tương đối nhanh nên trong một thời gian ngắn có thể phục hồi sản xuất và đáp ứng yêu cầu ở trong nước.

Với tất cả các yếu tố đó, Bộ Công Thương cho rằng trong điều kiện dịch bệnh kéo dài thì chúng ta vẫn có khả năng đảm bảo an ninh lương thực cho quốc gia. Tuy nhiên, tốc độ xuất khẩu phải có sự kiểm soát nhất định, nếu tiếp tục xuất khẩu với tốc độ như hai tháng đầu năm thì Việt Nam có thể đứng trước rủi ro thiếu gạo. Do vậy trong lúc dịch bệnh, vấn đề đảm bảo an ninh lương thực cần đặt lên hàng đầu và đây cũng là lý do Bộ Công Thương đã đề xuất lúc đầu.

- Xin cảm ơn ông./.

(Vietnam+)