Một khâu trong "quy trình chạy phí bôi trơn" ở hải quan Hải Phòng. (Ảnh cắt từ clip phóng viên điều tra)Thời gian qua câu chuyện hầu hết các doanh nghiệp trong và ngoài nước phản đối việc thành phố Hải Phòng thu phí kết cấu hạ tầng cảng biển (từ ngày 1/1/2017) đã “nóng ran” trên các mặt báo. Lý do các doanh nghiệp không đồng tình là do việc thu sẽ đẩy chi phí sản xuất đội lên quá cao trong khi đó hiện các doanh nghiệp phải đóng nhiều loại thuế và phí.
Không chỉ có vậy, qua tìm hiểu cũng như phản ánh của nhiều doanh nghiệp, ngoài các loại thuế, phí chính thống, các doanh nghiệp còn phải đóng một lượng tiền không nhỏ “phí bôi trơn.” Chính tình trạng “tham nhũng vặt” này đang trở thành gánh nặng, khiến doanh nghiệp không còn đủ lực để thực hiện thêm các nghĩa vụ với nhà nước.
Đến đâu cũng thấy Hải quan “tham nhũng vặt”
Theo phản ảnh của doanh nghiệp, một mặt hàng như container, hàng rời, sắt, thép, gỗ,… khi được nhập vào Hải Phòng hay xuất đi nước ngoài đều phải chịu nhiều loại phí “bôi trơn.” Phí “bôi trơn” đầu tiên phải kể đến là tại các đơn vị Hải Quan.
Trước phản ánh của doanh nghiệp, nhóm phóng viên chúng tôi đã quyết định thâm nhập thực tế để kiểm chứng. Trong vai những nhân viên đi làm thủ tục hải quan, hay thường được gọi là nhân viện “chạy lệnh,” chúng tôi đã đi thực tế và ghi nhận tại nhiều Chi cục Hải quan thuộc Cục Hải quan Hải Phòng. Đúng như phản ánh của các doanh nghiệp, đi tới đâu cũng đều ghi nhận và dễ dàng quay, ghi hình được hình ảnh đưa-nhận tiền giữa nhân viên “chạy lệnh” và cán bộ Hải quan.
Ví dụ như tại Văn phòng Đội Giám sát hải quan (trên tầng 3), Chi cục Hải quan khu vực 3, cảnh đưa tiền “bôi trơn” diễn ra khá công khai. Nhân viên “chạy lệnh” điềm nhiên kẹp tiền vào một tờ giấy A4 và đưa cho cán bộ hải quan cùng hồ sơ như đã được mặc định sẵn. Việc cầm và nhận tiền của cán bộ hải quan diễn ra cũng bình thản như công việc thường nhật.
Theo phản ánh của các doanh nghiệp cũng như nhân viên “chạy lệnh” và thực tế diễn ra cho thấy chi phí “bôi trơn” ở đây phụ thuộc vào từng loại hàng xin kiểm dịch, kiểm hóa nhưng bình quân cứ 100.000 đồng/bộ hồ sơ, 10 bộ giá 1.000.000 đồng…
Rời bộ phận giám sát kho bãi, chúng tôi tiếp tục di chuyển ngẫu nhiên xuống khu vực bộ phận Hải quan giám sát cổng cảng Nam Hải (cũng thuộc Chi cục Hải quan khu vực 3), tại đây để được thực hiện thao tác mở container kiểm dịch, kiểm hóa, các doanh nghiệp tiếp tục phải “bôi trơn” cho cán bộ Hải quan giám sát cổng cảng 100.000 đồng/container, nếu là 10 container thì mất 1.000.000 đồng….
Để tiếp tục kiểm chứng những hiện tượng trên, chúng tôi tiếp tục di chuyển sang Chi cục Hải quan Đình Vũ. Tại đây những sự việc trên lại được tái diễn với đúng những quy trình như vậy.
Người "chạy lệnh" thực hiện việc nộp "phí bôi trơn." (Ảnh cắt từ clip phóng viên điều tra) Tại Văn phòng Đội Giám sát hải quan (trên tầng 4), chúng tôi tiếp tục dễ dàng ghi nhận việc nhân viên “chạy lệnh” lại kẹp tiền vào tờ giấy A4 và đưa cùng hồ sơ cho nhân viên Hải quan. Việc nhân viên Hải quan cầm và nhận, rồi rút tiền cất đi diễn ra rất thản nhiên. Chi phí các nhân viên “chạy lệnh” đưa cho cán bộ Hải quan ở đây cũng “đồng giá” như tại Chi cục Hải quan khu vực 3.
Để kiểm chứng tiếp “quy trình bôi trơn” đó, nhóm phóng viên chúng tôi tiếp tục di chuyển xuống bộ phận Hải quan giám sát cổng cảng tại Cảng Đình Vũ. Tại đây quy trình “kẹp tiền-đưa-cán bộ Hải quan nhận” vẫn diễn ra bình thản và đúng với mức giá đó.
Sau gần một tháng kiểm chứng, đi đến địa điểm nào nhóm phóng viên chúng tôi cũng đều dễ dàng ghi nhận “quy trình bôi trơn” trên như Chi cục Hải quan khu vực 1, Chi cục Hải quan khu vực 2,…
Trên cấm, dưới vẫn “tham nhũng vặt”
Ngày 3/3, một số tờ báo có phản ánh về tình trạng “bôi trơn” với số tiền có mệnh giá từ 500.000 đồng đến nhiều triệu đồng tại Chi cục Hải quan khu vực 3. Ngay cùng ngày, Bộ Tài chính đã có công văn yêu cầu Cục Hải quan Hải Phòng ngay lập tức kiểm tra báo cáo trước ngày 6/3/2017. Thông tin từ Cục Hải quan Hải Phòng cho biết, trước ý kiến chỉ đạo đó, ngay trưa cùng ngày lãnh đạo Cục Hải quan Hải Phòng đã chỉ đạo Phòng Tổ chức cán bộ, Phòng Thanh tra, kiểm tra (thuộc Cục Hải quan Hải Phòng) khẩn trương kiểm tra, xác minh làm rõ ngay.
Cán bộ hải quan nhận tiền "phí bôi trơn." (Ảnh cắt từ clip phóng viên điều tra) Qua kiểm tra, xác minh bước đầu, trong số 5 hình ảnh được đăng tải trong bài báo có một hình ảnh trụ sở Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Hải Phòng khu vực III nhưng chưa đủ cơ sở để khẳng định việc doanh nghiệp đến làm thủ tục gói tiền vào tờ giấy A4 đưa cho công chức hải quan như bài báo nêu.
Cũng theo Cục Hải quan Hải Phòng, tại thời điểm thực hiện kiểm tra vào sáng 3/3, mọi hoạt động nghiệp vụ tại Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Hải Phòng khu vực III được thực hiện nghiêm túc, đúng quy trình, thủ tục, không có phản ánh tiêu cực từ phía doanh nghiệp đến làm thủ tục. Kết quả mở hòm thư tố cáo hành vi tiêu cực tại Chi cục cũng không có đơn tố cáo.
Tuy nhiên, ngay trong ngày hôm sau (4/3), nhóm phóng viên chúng tôi tiếp tục đi thực tế tại Chi cục Hải quan Đình vũ. Thực tế cho thấy, mọi hoạt động “bôi trơn” vẫn diễn ra đúng “quy trình,” đúng mức giá. Hoạt động này diễn ra vẫn bình thường và không khó khăn gì để ghi hình lại các hoạt động này.
Ngày 4/3, Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình cũng đã có tiếp một chỉ đạo, yêu cầu Bộ Tài chính làm rõ tình trạng trên và báo cáo lên Thủ Tướng trước ngày 20/3.
“Cửa ải” kiểm dịch
Theo phản anh của các doanh nghiệp, để nhập hoặc xuất một lượng hàng không chỉ mất tiền “bôi trơn” tại Hải quan, mà còn nhiều nơi khác. Cụ thể như tại khâu kiểm dịch hay quá trình vận chuyển hàng hóa đi trên đường từ cảng về đến nhà máy. Để kiểm chứng những phản ánh trên, nhóm phóng viên chúng tôi tiếp tục trong vai nhân viên “chạy lệnh” thâm nhập vào quy trình kiểm dịch.
Qua ghi nhận cho thấy, sau khi làm thủ tục Hải quan cho kiểm hóa sẽ có cán bộ kiểm dịch xuống lẫy mẫu ở lô hàng tập kết tại cảng. Ở đây có thể là cán bộ kiểm dịch của Chi cục Kiểm dịch thực vật vùng 1 (địa chỉ số 2, Phố Trần Quang Khải, Phường Hoàng Văn Thụ, Quận Hồng Bàng, thành Phố Hải Phòng) hoặc Cơ quan thú y vùng 2 (địa chỉ số 23 Đà Nẵng, quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng) tùy thuộc vào loại hàng hóa cần kiểm dịch là thực vật hay động vật. Sau 1 đến 2 ngày nhân viên “chạy lệnh” phải lên Chi cục để lấy kết quả để hoàn thiện thủ tục thông quan lô hàng. Để có được kết quả kiểm dịch đó “quy trình bôi trơn” lại được vận dụng.
Ghi nhận tại Chi cục Kiểm dịch thực vật vùng 1 cho thấy, các nhân viên “chạy lệnh” thường đứng tại chiếc bàn dài để tại hành lang tầng 1, kẹp tiền vào tờ giấy A4 và có ghi rõ ràng tên lô hàng, số tiền, số điện thoại của nhân viên “chạy lênh” chạy lên tầng 2 để đưa cho cán bộ kiểm dịch. Số tiền được “bôi trơn” là 100.000 đồng/ container hàng. Nếu là 30 contener là 3 triệu đồng, 50 container là 5 triệu đồng,…
Vậy với số lượng container hàng rau, củ, quả thông quan qua cảng Hải Phòng lên đến hàng nghìn công thì số lượng tiền sẽ là bao nhiêu?
Trăm dâu đổ đầu… doanh nghiệp
Ngoài số tiền đóng thuế, phí chính quy, thực tế cho thấy doanh nghiệp đang phải chịu hàng tá thứ tiền “bôi trơn” khác. Theo phản anh cua các doanh nghiệp, số tiền bôi trơn này tùy thuộc vào từng loại hàng xuất nhập khác nhau. Và bình quân số tiền “bôi trơn” này chiếm khoảng từ 20% đến 30% tổng số tiền mà một doanh nghiệp phải bỏ ra để nhập hoặc xuất một container hàng.
Cụ thể, với một doanh nghiệp mà nhóm phóng viên ghi nhận thì số tiền để hoàn thiện hồ sơ Hải quan, kiểm dịch đã mất khoảng gần 500.000 đồng đối với một container hàng. Đó là còn chưa tính chi phí “bôi trơn” khi vận chuyển trên đường. Vậy với số tiền này đã bằng số tiền mà thành phố Hải Phòng thu phí sử dụng kết cấu hạ tầng cảng biển. Cụ thể phí sử dụng kết cấu hạ tầng cảng biển được niêm yết là 250.000 đồng/container 20 feet và 500.000 đồng/container 40 feet. Và theo dự kiến, một năm Hải Phòng sẽ thu được khoảng 1.500 tỷ đồng từ nguồn thu này.
Một doanh nghiệp chia sẻ, nếu không phải mất tiền “bôi trơn” thì cộng đồng doanh nghiệp rất thoải mái và hoàn toàn ủng hộ việc Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng thu phí sử dụng kết cấu hạ tầng cảng biển. Bởi các doanh nghiệp hiểu thành phố thu là để nâng cấp kết cấu hạ tầng phục vụ ngược lại cho chính doanh nghiệp.
Vừa qua, trước việc cộng đồng doanh nghiệp phản đối, không đồng tình với việc Ủy ban Nhân dân thành phố Hải Phòng thu phí sử dụng kết cấu hạ tầng cảng biển, nhiều Bộ ngành đã rà soát và kết luận việc thu phí của Hải Phòng là đúng quy định…. Tuy nhiên số tiền thu hơi cao…./.
