Khu bảo tồn biển Phú Quốc: Hài hòa giữa bảo tồn và phát triển

Chính quyền địa phương đang tìm giải pháp hiệu quả để cùng một lúc thực hiện hai nhiêm vụ lớn đó là bảo tồn thiên nhiên ở khu bảo tồn Phú Quốc và phục vụ phát triển du lịch.

Khu vực ngư trường vùng Đông Bắc đảo Phú Quốc. (Ảnh: Ngọc Hà/TTXVN)

Khu bảo tồn biển Phú Quốc nằm trong vùng biển thuộc huyện đảo Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang, thành lập năm 2007, là một trong 11 Khu bảo tồn biển hiện có tại Việt Nam.

Với mật độ khách đến với khu du lịch Phú Quốc ngày càng tăng và sự khai thác quá mức nguồn lợi thủy sản, hiện chính quyền địa phương đang tìm những giải pháp hiệu quả để cùng một lúc thực hiện hai nhiêm vụ lớn đó là bảo tồn thiên nhiên ở khu bảo tồn Phú Quốc và phục vụ phát triển du lịch.

Hệ sinh thái phong phú

Khu bảo tồn biển Phú Quốc là loại hình bảo tồn loài, sinh cảnh với hệ sinh thái rạn san hô, thảm cỏ biển, rừng ngập mặn và các loài động, thực vật quý hiếm có tổng diện tích 26.863ha.

Trong số đó, diện tích bảo tồn rạn san hô 9.720ha thuộc cụm đảo Hòn Thơm; bảo tồn cỏ biển 6.825ha thuộc địa bàn từ xã Bãi Thơm đến xã Hàm Ninh; vùng phát triển trên 10.000ha.

Khu bảo tồn biển Phú Quốc có vai trò quan trọng trong việc phục hồi, tái tạo và phát triển nguồn lợi thủy sản, phát triển kinh tế biển, góp phần cải thiện sinh kế của người dân ven biển và hải đảo; nghiên cứu khoa học, giáo dục cộng đồng, giải trí, du lịch sinh thái và những vấn đề về môi trường.

Nhiều du khách đã lựa chọn nơi này để khám phá vì ở đây tài nguyên biển phong phú. Với các rạn san hô nhiều màu sắc và hình thù phân bố trải dài khắp các hòn đảo chủ yếu ở phía Nam, cùng với đó là các loài cá và cỏ biển, có thể nói nơi đây là địa điểm thích hợp với những ai ưa thích lặn biển, chiêm ngưỡng vẻ đẹp dưới biển.

Diện tích thảm cỏ biển khá lớn khoảng 10000ha, tạo điều kiện thuận lợi cho những loài vật biển sinh sôi, phát triển như cá ngựa, cua, ghẹ..

Khu bảo tồn biển Phú Quốc được biết đến với sự có mặt của nhiều loài động vật biển được các tổ chức quốc tế đưa vào sách đỏ như Dugong ( bò biển), rùa biển và cá heo. Do sự bảo tồn và chất lượng môi trường tốt, số lượng các loài này những năm trở lại đây có xu hướng tăng. 

Loài bò biển. (Nguồn: glogster.com)

Chính sự đa dạng về loài vật biển mà những người đi du lịch Phú Quốc, đều muốn ghé qua khu bảo tồn để chiêm ngưỡng những sinh vật tại khu bảo tồn.

Ngoài ra, vùng biển Phú Quốc còn là nơi tập trung nguồn giống, bãi ươm nuôi của ấu trùng, con non của các loài hải sản được ngư dân nuôi trong những chiếc bè lồng giữa biển, tạo nguồn lợi thủy sản chất lượng cao và công ăn việc làm ổn định cho người dân trên đảo.

Phú Quốc còn có rất nhiều loài cá rạn san hô có giá trị thương mại cao như cá mù, cá hồng, cá kẽm, cá bè, cá mó, cá bò da... được khai thác phục vụ nhu cầu lớn của thị trường. Bên cạnh đó một số loài động vật thân mềm quý hiếm cũng được nuôi cấy và phát triển ở đây như hầu ngọc, bào ngư, điệp....

[Kiên Giang: Thả 12 cá thể rùa biển về môi trường tự nhiên]

Tuy nhiên, theo các nhà khoa học nghiên cứu và thống kê thì nguồn lợi thủy hải sản ở Phú Quốc cũng đang có chiều hướng suy giảm và cạn kiệt, hệ sinh thái thảm cỏ biển cũng từ đó mà bị xáo trộn, nguồn nước biển gần bờ bị ô nhiễm đã tác động lớn tới nơi cư trú và sinh sống của các loài thủy hải sản. 

Nguyên nhân chính được xác định chủ yếu là do tình trạng dân số tăng nhanh, trình độ dân trí thấp, khai thác quá đà và theo phương pháp lạc hậu. Bên cạnh đó nạn đánh bắt thủy hải sản trái phép, tận diệt cũng là mối lo ngại chủ yếu tác động lớn tới sự suy kiệt của nguồn tài nguyên này.

Hướng tới phát triển bền vững

Hướng tới thực hiện “Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045," đại điện Ủy ban Nhân dân tỉnh Kiên Giang cho biết việc thực hiện điều tra, khảo sát hiện trạng đa dạng sinh học, điều chỉnh phạm vi diện tích các phân khu trong Khu bảo tồn biển Phú Quốc là yêu cầu cấp bách từ thực tiễn ở Phú Quốc, đảm bảo duy trì các quá trình sinh lý và sinh thái của các hệ sinh thái, bảo tồn các quần xã sinh vật đặc trưng liên quan đến các hệ sinh thái đặc thù cũng như các khía cạnh về sinh học, sinh thái và kinh tế-xã hội. 

Bãi tắm trên đảo Phú Quốc. (Ảnh: Ngọc Hà/TTXVN)

Theo đó, tỉnh sẽ tạo điều kiện cho cộng đồng dân cư duy trì sinh kế hiện tại và có cơ hội phát triển kinh tế liên quan đến nuôi trồng hải sản, hình thành các vùng có khả năng tái tạo phục hồi sinh thái cũng như phát triển du lịch; đồng thời tạo điều kiện cho doanh nghiệp tham gia bảo tồn, phục hồi và sử dụng hợp lý tài nguyên để phát triển du lịch, các hoạt động nghiên cứu khoa học và giám sát môi trường biển.

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Kiên Giang, phạm vi rà soát phân vùng Khu bảo tồn biển Phú Quốc thuộc Vườn quốc gia Phú Quốc, huyện Phú Quốc có diện tích mặt nước trên 40.909ha, bao gồm khu vực bảo vệ san hô và khu vực bảo vệ thảm cỏ biển, với 3 phân khu.

Cụ thể là phân khu bảo vệ nghiêm ngặt trên 7.087 ha, gồm khu bảo vệ nghiêm ngặt thảm cỏ biển ở phía Đông Bắc và khu bảo vệ nghiêm ngặt san hô ở phía Nam đảo Phú Quốc; phân khu phục hồi sinh thái hơn 11.537ha, gồm khu phục hồi sinh thái thảm cỏ biển ở phía Đông Bắc và khu phục hồi sinh thái rạn san hô phía Nam đảo Phú Quốc; phân khu Dịch vụ-Hành chính trên 9.817ha, gồm khu dịch vụ-hành chính thảm cỏ biển ở phía Đông Bắc và khu dịch vụ- hành chính rạn san hô ở phía Nam đảo Phú Quốc.

Tỉnh Kiên Giang cũng chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thực hiện chức năng quản lý nhà nước trong lĩnh vực thủy sản tại Khu bảo tồn biển Phú Quốc thuộc Vườn quốc gia Phú Quốc theo Luật Thủy sản.

Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Kiên Giang tuyên truyền, phổ biến những quy định của pháp luật về các loài thủy sản cấm khai thác và cấm khai thác có thời hạn, những quy định về phương pháp khai thác, nghề, phương tiện, mùa vụ, khu vực khai thác để bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản; thường xuyên kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm quy chế quản lý Khu bảo tồn biển Phú Quốc, các hoạt động khai thác, mua bán, vận chuyển... những loài thủy sản có nguy cơ tuyệt chủng, đe dọa bị tuyệt chủng, các loài nằm trong danh mục cấm, các loài trong Sách Đỏ Việt Nam và thế giới; thiết lập vùng đệm hơn 12.467ha nhằm hạn chế các tác động trực tiếp của các hoạt động kinh tế-xã hội từ bên ngoài vào vùng bảo tồn san hô và thảm cỏ biển.

Cùng với đó, tỉnh chỉ đạo Vườn quốc gia Phú Quốc tổ chức công tác bảo tồn, bảo vệ, tái tạo, phục hồi phát triển các loài động vật, thực vật thủy sinh, hệ sinh thái biển, cứu hộ các loài nguy cấp, quý, hiếm theo quy định của pháp luật; quan trắc, thu thập thông tin, số liệu, cập nhật cơ sở dữ liệu về đa dạng sinh học, chất lượng môi trường nước.

Vườn quốc gia Phú Quốc tuyên truyền, phổ biến những quy định của pháp luật về danh mục các loài thủy sản cần được bảo tồn, bảo vệ, tái tạo và các biện pháp bảo vệ môi trường, các hệ sinh thái thủy sinh, bảo tồn nguồn gene, đa dạng sinh học, danh mục các loài thủy sản đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam và thế giới. 

Vườn quốc gia Phú Quốc cũng phối hợp với các Sở, ngành chức năng và Ủy ban Nhân dân huyện Phú Quốc thực hiện các chương trình, dự án hỗ trợ chuyển đổi nghề cho người dân trong Khu bảo tồn biển Phú Quốc.

Các cơ quan hữu quan thẩm định các dự án phát triển kinh tế-xã hội, các dự án đầu tư các khu nghỉ dưỡng phục vụ du lịch sinh thái và du lịch sinh thái cộng đồng, các dự án bảo tồn rạn san hô… kết hợp công tác bảo tồn biển đúng quy định của pháp luật.

Đồng thời, xây dựng các phương thức liên doanh, liên kết giữa Vườn quốc gia Phú Quốc với các tổ chức, cá nhân có dự án đầu tư vào từng phân khu chức năng Khu bảo tồn biển Phú Quốc.

Tỉnh Kiên Giang cũng chỉ đạo Sở Du lịch chủ trì phối hợp với Vườn quốc gia Phú Quốc tổ chức quản lý và hướng dẫn các hoạt động du lịch hợp lý trong các khu vực quy định của Khu bảo tồn biển Phú Quốc cho các tổ chức, cá nhân có tham gia hoạt động trong Khu bảo tồn; tuyên truyền nâng cao nhận thức về bảo tồn biển và phổ biến quy chế quản lý Khu bảo tồn biển Phú Quốc đến các cơ quan, đơn vị, cá nhân hoạt động trong lĩnh vực du lịch.

Các sở, ngành chức năng có liên quan phối hợp với Vườn quốc gia Phú Quốc thực hiện các quy định, biện pháp bảo vệ môi trường, tài nguyên thiên nhiên tại Khu bảo tồn biển Phú Quốc; đào tạo nghề, nghiên cứu khoa học, chuyển giao ứng dụng các tiến bộ khoa học- công nghệ, chuyển đổi nghề nghiệp của cộng đồng ngư dân trong Khu bảo tồn biển theo hướng phát triển bền vững, giảm thiểu tác động có hại đến tài nguyên, sinh cảnh./.

(Vietnam+)