Công tác dân số đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Nhiều vấn đề dân số phát sinh đã và đang tác động trực tiếp đến đời sống, xã hội và sự phát triển bền vững của Việt Nam. Đặc biệt, Việt Nam đã xuất hiện xu thế mức sinh xuống thấp. Năm 2023, mức sinh ước tính là 1,96 con/phụ nữ, thấp nhất trong lịch sử và dự báo tiếp tục giảm.
Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn nhấn mạnh như vậy tại Lễ phát động Tháng hành động Quốc gia về Dân số và kỷ niệm Ngày Dân số Việt Nam (26/12) với chủ đề "Nâng cao chất lượng dân số để đất nước phồn vinh, gia đình hạnh phúc", do Bộ Y tế phối hợp với Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội tổ chức ngày 10/12.
Cần có thêm nhiều chính sách hỗ trợ để duy trì mức sinh thay thế
Mức sinh thay thế ở Việt Nam đang ngày càng giảm, tác động nhiều mặt đến sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Làm thế nào để đảm bảo mức sinh thay thế là vấn đề được các chuyên gia đặt ra.
Theo Thứ trưởng Bộ Y tế, việc duy trì vững chắc mức sinh thay thế trên phạm vi toàn quốc chưa thật sự bền vững, xuất hiện xu thế mức sinh xuống thấp. Bên cạnh đó, tốc độ gia tăng nhanh tỷ số giới tính khi sinh đã được khống chế, nhưng vẫn ở mức cao và chưa có dấu hiệu giảm (năm 2023 là 112 bé trai/100 bé gái). Tốc độ già hóa dân số nhanh và sẽ sớm bước qua thời kỳ dân số vàng. Tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết, mang thai và sinh con ở người chưa thành niên, tầm vóc, thể lực, chất lượng cuộc sống cần phải được cải thiện nhiều hơn...
Trong khi đó, tổ chức bộ máy làm công tác dân số chưa ổn định, thiếu thống nhất giữa các tỉnh, thành phố. Nguồn lực đầu tư cho công tác dân số chưa tương xứng với yêu cầu, nhiệm vụ được giao.
Đáng lưu ý khi bước sang năm 2025 và những năm sắp tới, Việt Nam tiếp tục phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức hơn nữa, nhiều chỉ tiêu có nguy cơ khó đạt.
Để thực hiện các yêu cầu, nhiệm vụ, chỉ tiêu kế hoạch được giao, Bộ Y tế kêu gọi toàn thể đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức làm công tác dân số tiếp tục đoàn kết, tích cực, chủ động, sáng tạo trong việc tham mưu với các cấp ủy Đảng, chính quyền; phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể và động viên mọi tầng lớp nhân dân thực hiện hiệu quả chủ trương, chính sách về công tác dân số.
Phát biểu tại buổi lễ, ông Matt Jackson - Trưởng đại diện Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) tại Việt Nam cho biết thêm, các kết quả từ nghiên cứu của Tổng cục Thống kê phối hợp cùng UNFPA cho thấy Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn "dân số vàng," điều này có nghĩa là mỗi người phụ thuộc được hỗ trợ bởi hai người trong độ tuổi lao động. Tuy nhiên, dân số Việt Nam đã bắt đầu già hóa từ năm 2011 và đang già hóa với tốc độ nhanh hơn nhiều so với các quốc gia khác.
Dự báo, Việt Nam sẽ trở thành một quốc gia có dân số già vào năm 2036 và là xã hội siêu già vào năm 2049 đồng thời, Việt Nam cũng đang bước vào xu hướng mức sinh thấp, với tổng tỷ suất sinh (TFR) là 1,96 vào năm 2023.
Sự chuyển đổi từ một xã hội trẻ thành một xã hội già có nhiều tác động sâu rộng và Việt Nam cần bắt đầu chuẩn bị cho những thay đổi dân số này ngay từ bây giờ. Vì vậy, các giải pháp bao gồm tăng năng suất lao động kết hợp với các chính sách tạo việc làm bền vững, cũng như tăng tỷ lệ tham gia lao động, đặc biệt là đối với dân số cao tuổi, hỗ trợ phụ nữ duy trì tham gia thị trường lao động và đầu tư vào y tế và giáo dục.
Trưởng đại diện UNFPA tại Việt Nam cũng khẳng định UNFPA tiếp tục hỗ trợ kỹ thuật cho Việt Nam nhằm cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ sức khỏe sinh sản và tình dục chất lượng cho người dân; thúc đẩy quyền sinh sản; giảm tỷ lệ tử vong mẹ; thu thập và phân tích dữ liệu về dân số đạt chất lượng cao nhất, và giải quyết vấn đề bình đẳng giới và bạo lực giới.
"Chúng tôi cũng cam kết hỗ trợ Chính phủ Việt Nam xác định các cơ hội mà sự thay đổi nhân khẩu học đem lại, thúc đẩy phát triển thanh niên và ứng phó với già hóa dân số," ông Matt Jackson nhấn mạnh./.
5 thông điệp của tháng hành động quốc gia về dân số:
- Dân số chất lượng cao, động lực cho Việt Nam phát triển.
- Khám sức khỏe trước hôn nhân chuẩn bị hành trang đón thế hệ vàng.
- Duy trì mức sinh hợp lý, cân bằng dân số, vững bền tương lai.
- Sinh đủ 2 con cha mẹ thông thái, con cái được nhờ.
- Bình đẳng giới nền tảng cho kiểm soát tỷ số giới tính khi sinh.
